Καλλιέργεια της αρωματικής τριανταφυλλιάς της Δαμασκηνής

Οικολογικές απαιτήσεις και αγρονομικές τακτικές

Η οικογένεια γενικά των τριαντάφυλλων είναι από τις πιο παλιές του φυτικού βασιλείου. Μάλιστα αναφέρεται ότι στην Αμερική έχουν βρεθεί απολιθώματα τριαντάφυλλου ηλικίας 30.000.000 ετών.

Περιλαμβάνει πάνω από 200 είδη που απαντώνται ευρέως στην Ευρώπη, την Ασία, την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αμερική.

Η τριανταφυλλιά η δαμασκηνή  (Rosa damascena Mill.) είναι το πιο σημαντικό είδος της οικογένειας. Είναι ιθαγενές φυτό της  Μέσης Ανατολής με κεντρική περιοχή ανάπτυξης της ποικιλομορφίας του την Δαμασκό. Η καλλιέργεια της είναι γνωστή στο Ιράν που θεωρείται επίσης περιοχή προέλευσης του συγκεκριμένου είδους.

Ιωάννης Σταθακόπουλος, Γεωπόνος Α.Π.Θ., Msc Περιβάλλοντος & Αειφόρου Ανάπτυξης, 
Εργαστηριακός Συνεργάτης ΤΕΙ Καβάλας

Στην Ευρώπη την έφεραν οι Σταυροφόροι και από τότε καλλιεργείται για τις φαρμακευτικές ιδιότητες του αιθέριου ελαίου της.

Μερικά έγραφα  αναφέρουν ως πηγή προέλευσης του ροδόνερου της Rosa damascena Mill   την περιοχή του Ιράν ενώ του ροδέλαιου την Ελλάδα.

Οι κύριες Χώρες καλλιέργειας  της τριανταφυλλιάς της δαμασκηνής στον κόσμο  είναι η Βουλγαρία, η Τουρκία, το Ιράν, η Γαλλία, το Μαρόκο, η Ρωσία και η Ινδία. Η πιο γνωστή περιοχή καλλιέργειας της στο Ιράν είναι η περιοχή του  Kashan όπου στην καρδιά της ερήμου καλλιεργείται τριαντάφυλλο με 2-3 αρδεύσεις ετησίως και εύρος αποδόσεων σε λουλούδια από 2-7 τόνους ανά εκτάριο. Η ποιότητα του παραγόμενου ροδόνερου στην περιοχή είναι από τις υψηλότερες παγκοσμίως.

Η Βουλγαρία η Τουρκία και το Μαρόκο είναι οι μεγαλύτερες χώρες σε παραγωγή στην παραγωγή ροδέλαιου παγκοσμίως, από κοινού παράγουν 10 τόνους ροδέλαιου ετησίως.

Αποδόσεις

Η παραγωγή σε ροδοπέταλα  και ανάλογα με τις επικρατούσες κλιματεδαφικές συνθήκες τις εφαρμοζόμενες  αγρονομικές τακτικές στην καλλιέργεια, αλλά και την ποικιλία κυμαίνεται από 200 – 500 κιλά το στρέμμα.

Η Αποδόσεις σε αιθέριο έλαιο κυμαίνονται από 0,01-0,05%.

Στην Βουλγαρία η καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς έχει δείξει ότι απαιτούνται κατά μέσο όρο 4 τόννοι ροδοπέταλα για την παραγωγή ενός λίτρου ροδέλαιου.

Γενικώς για την παραγωγή ενός λίτρου ροδέλαιου απαιτούνται 3-5 τόνοι ροδοπέταλα.

Η μέση ετήσια απόδοση σε ροδοπέταλα ετησίως στην Βουλγαρία το Ιράν και την Ινδία είναι 2000-3000 κιλά ανά εκτάριο, στην Τουρκία είναι 2000-2500 κιλά ανά εκτάριο και στην Ρωσία 1500-2000 κιλά ανά εκτάριο.

Σήμερα υπάρχουν και βελτιωμένες ποικιλίες τριανταφυλλιάς δαμασκηνής που έχουν αναπτυχθεί στο εργαστήριο βιολογικών πόρων της Ινδίας στην πόλη Palampur με αποδόσεις σε άνθη 4000-5000 κιλά ανά εκτάριο.

Ποικιλίες

Το γένος της τριανταφυλλιάς περιλαμβάνει περιλαμβάνει πάνω από 5000 ποικιλίες και μόνο λίγες είναι αρωματικές. Διάφοροι γενότυποι ποικίλουν σημαντικά σε απόδοση σε άνθη, σε αιθέριο έλαιο αλλά και στην σύσταση του, στην αντοχή τους στου βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες, στην μορφολογία τους κ.λ.π.

Η τριανταφυλλιά η δαμασκηνή Rosa damascena Mill. είναι υβρίδιο που αναπτύχθηκε στο Ιράν και υποστηρίζεται ότι προέρχεται από την διασταύρωση μεταξύ Rosa moschata Benth., Rosa Gallica L. και Rosa feldschenkoana Regel. Καλλιεργείται για το αιθέριο έλαιο της.

Το υβρίδιο περιλαμβάνει δύο βασικές κατηγορίες ποικιλιών τις:

Τις καλοκαιρινές (R. × damascena nothovar. Damascena) που έχουν μια σύντομη περίοδο άνθησης, μόνο το καλοκαίρι, και

Τις Φθινοπωρινές  (R. × damascena nothovar semperflorens (Duhamel) Rowley) έχουν μεγαλύτερη περίοδο ανθοφορίας που εκτείνεται μέσα στο Φθινόπωρο.

Πολύ δημοφιλής ποικιλία της R. × damascena είναι η   Ispahan ενώ η υβριδική Rosa × centifolia προέρχεται εν μέρη από  ποικιλίες της  R. × damascena όπως είναι   οι Bourbon, Portland και  διάφορες πολυετείς υβριδικές ποικιλίες

Η ποικιλία γνωστή ως Rosa Gallica forma trigintipetala ή «Trigintipetala 'Rosa damascena θεωρείται συνώνυμο της Rosa × damascena και καλλιεργείται στην Βουλγαρία.

Μορφολογία Φυτού

Η τριανταφυλλιά η δαμασκηνή είναι ένα φυλλοβόλος πολυετής ακανθώδης θάμνος που αυξάνεται σε ύψος μέχρι 2,5 μέτρα. Τα στελέχη του είναι πυκνά και φέρουν καμπυλοειδή αγκάθια και σκληρές τρίχες. Τα φύλλα είναι σύνθετα πτεροσχιδή με 5 – 7 φυλλάρια. Τα τριαντάφυλλα σχηματίζουν ταξιανθίες κόρυμβους και κάθε ταξιανθία αποτελείται από 6-12 τριαντάφυλλα ενώ κάθε τριαντάφυλλο έχει περίπου 33 πέταλα. Τα τριαντάφυλλα των περισσότερων ποικιλιών είναι ροζ έως ελαφρώς κόκκινο. Η άνθηση πραγματοποιείται μια φορά το χρόνο Μάιο Ιούνιο ενώ σε ορισμένες Βουλγάρικες ποικιλίες υπάρχει και δεύτερη άνθηση το Φθινόπωρο.

Οικολογικές Απαιτήσεις

Θερμοκρασία

Γενικά τα τριαντάφυλλα καλλιεργούνται σε ένα εύρος θερμοκρασιών ημέρας 20-30 βαθμών Κελσίου και 18-20 βαθμών Κελσίου νύχτας. Ιδανική θερμοκρασία για την καλλιέργεια της πλειονότητας ειδών των τριαντάφυλλων είναι 19-27 βαθμοί Κελσίου.

Στη Βουλγαρία (Kazanlik), μέσο εύρος θερμοκρασίας κατά την άνοιξη 5-15 βαθμών Κελσίου  θεωρείται βέλτιστο για την καλλιέργεια της R. damascena. Κατά την διάρκεια της ανθοφορίας θερμοκρασία νύχτας 10-12 βαθμών έχει ως αποτέλεσμα της μείωσης της σύνθεσης του ροδέλαιου. Παρόλα αυτά τέτοια θερμοκρασία για ένα δεκαπενθήμερο πριν την ανθοφορία βελτιώνει την ποιότητα και αυξάνει  την ποσότητα των τριαντάφυλλων της R. damascena.

Μακρά περίοδος κατά την άνοιξη με μέση θερμοκρασία 5-15 βαθμοί Κελσίου εξασφαλίζει μεγάλο αριθμό ανθέων ανά φυτό με υψηλή περιεκτικότητα σε ροδέλαιο. Χαμηλή θερμοκρασία 10-12 βαθμοί Κελσίου κατά την νύχτα αναστέλλει την ανθοφορία ενώ θερμοκρασία μέχρι και 20 βαθμοί Κελσίου αυξάνει την σύνθεση του ροδέλαιου.

Η παραγωγή των τριαντάφυλλων σε λουλούδια συνδέεται με την έκπτυξη των μασχαλιαίων οφθαλμών και την ανάπτυξη των ανθικών στελεχών. Η θερμοκρασία ασκεί μια έντονη επίδραση στην ανάπτυξη των βλαστών και είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επιδρά στην έκπτυξη και αύξηση των μασχαλιαίων οφθαλμών.

Το μήκος της ανθοφορίας αλλά και η παραγωγή σε άνθη μειώνεται όταν η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 24 βαθμούς Κελσίου, ενώ η ευαισθησία σε διάφορες τιμές της εξαρτάται από τα διάφορα αναπτυξιακά στάδια της καλλιέργειας.

Σε θερμοκρασίες ημέρας και νύχτας 20 και 15 βαθμοί κελσίου αντίστοιχα η φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού αυξάνει.

Φως

Αν και η έρευνα σχετικά με την επίδραση του φωτός στις καλλωπιστικές τριανταφυλλιές είναι μεγάλη, εντούτοις οι αναφορές της για την τριανταφυλλιά την δαμασκηνή είναι πολύ περιορισμένες.

Αν και η άνθηση στο τριαντάφυλλο δεν καθορίζεται από την φωτοπερίοδο πολλά χαρακτηριστικά απόδοσης όπως ο αριθμός των πλάγιων οφθαλμών το ποσοστό έκπτυξης των οφθαλμών, ο σχηματισμός των νέων βλαστών, ο ρυθμός ανάπτυξης των βλαστών ανθοφορίας κ.λ.π. επηρεάζονται από το φως.

Τα τριαντάφυλλα είναι γενικά φωτοπεριοδικά ουδέτερα φυτά των οποίων ή άνθηση υπό κατάλληλες συνθήκες επαναλαμβάνεται αρκετές φορές το χρόνο.

Μελέτες όμως, έχουν δείξει ότι ή ένταση του φωτός και η διάρκεια της ημέρας παίζουν σημαντικό ρόλο στην άνθηση και στην βλάστηση. Τεχνητή σκίαση που εφαρμόσθηκε σε φυτά με ποσοστό μείωσης φωτός κατά  10,35,60,και 70% παρατηρήθηκε μείωση των ανθέων. Αντίθετα  παράταση της διάρκειας της ημέρας με ειδικούς λαμπτήρες χαμηλού επιπέδου ακτινοβολίας των 12 μmol s-1 m-2 PAR είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των ανθέων σε τέσσερις ποικιλίες τριανταφυλλιάς.

Χαμηλή ένταση φωτός με χαμηλή θερμοκρασία και σχετική υγρασία 88% αυξάνουν τις αποδόσεις σε λουλούδια στην R.  damascena αλλά και την ποσότητα και ποιότητα του αιθέριου ελαίου.

Υψηλή αναλογία κόκκινου υπέρυθρου φωτός επιδρά θετικά στην αύξηση του μήκους των βλαστών και στην έκπτυξη των οφθαλμών ενώ χαμηλή αναλογία τα αναστέλλει.  Η αύξηση της αναλογίας του μπλε κόκκινου φωτός δρα ανασταλτικά στην επιμήκυνση των στελεχών.

Υγρασία

Η ανάπτυξη των τριαντάφυλλων ελάχιστα επηρεάζεται από την ατμοσφαιρική υγρασία. Η R. damascena δεν έχει μεγάλες απαιτήσεις σε ατμοσφαιρική υγρασία παρά ένα ελάχιστο διαθέσιμο ποσοστό ανάλογα με το στάδιο της ανάπτυξης της.

Κατά την διάρκεια της άνοιξης και αρχές καλοκαιριού υγρασία σε ποσοστό 70% θεωρείται βέλτιστη για την καλή συγκομιδή της τριανταφυλλιάς της δαμασκηνής ενώ κατά την διάρκεια της άνθησης υγρασία αέρα άνω του 60% είναι ευεργετική για την καλλιέργεια.

Εδαφικές απαιτήσεις

Το έδαφος είναι το μέσο στήριξης και θρέψης των φυτών. Όμως η διαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών και η ικανότητα συγκράτησης του νερού εξαρτώνται από τις φυσικοχημικές ιδιότητες του. Κατάλληλα για την καλλιέργεια της R. damαscena είναι τα βαθιά γόνιμα πηλώδη εδάφη. Μπορεί να καλλιεργηθεί με επιτυχία σε ένα ευρύ φάσμα εδαφών με την βοήθεια κατάλληλων αγρονομικών πρακτικών.

Κατάλληλο ρΗ για την καλλιέργεια θεωρείται η περιοχή τιμών μεταξύ 6,0-7,5,

δηλαδή τα ελαφρώς όξινα ή ελαφρώς αλκαλικά εδάφη. Δεν συνίσταται η καλλιέργεια της R. damαscena σε όξινα εδάφη καθώς λόγω ανισορροπίας μικροθρεπτικών μειώνονται οι αποδόσεις σε άνθη.

Αλκαλικά εδάφη θεωρούνται ακατάλληλα για την καλλιέργεια ενώ η ηλεκτρική αγωγιμότητα του εδάφους θα πρέπει να είναι <2,0 m mhos cm - 1.

Επίσης σε ασβεστολιθικά εδάφη και με νερό άρδευσης αλκαλικό θα πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση της καλλιέργειας της R. damαscena

Αν και η R. damαscena δεν προτιμά τα κορεσμένα σε νερό εδάφη σε περιοχές με λίγες βροχοπτώσεις τα πορώδη εδάφη είναι ακατάλληλα για την καλλιέργεια της. Από την άλλη εδάφη κακώς αποστραγγιζόμενα ευνοούν  την ανάπτυξη ασθενειών της ρίζας και σε ελλείψεις θρεπτικών.

Πρακτικές Καλλιέργειας

Οι τριανταφυλλιές πολλαπλασιάζονται είτε με εγγενή είτε με αγενή τρόπο αναπαραγωγής. Ο εγγενής τρόπος αναπαραγωγής συνήθως χρησιμοποιείται στον πολλαπλασιασμό των ειδών, νέων ποικιλιών καθώς και στην παραγωγή ριζωμάτων. Οι απαιτήσεις όμως των αγορών των βιομηχανιών αρωματοποιίας και κοσμετολογίας για σταθερή ποιότητα στα προϊόντα τους καθιστούν τον αγενή τρόπο πολλαπλασιασμού αναγκαίο για την παραγωγή αιθέριου ελαίου σταθερής ποιότητας.

Γενικά η R. damαscena πολλαπλασιάζεται είτε με μοσχεύματα είτε με εμβολιασμό ή ενοφθαλμισμό ή εκκεντρισμό.

Τα μοσχεύματα αποτελούν την ευκολότερη και λιγότερο δαπανηρή μέθοδο για τον πολλαπλασιασμό της τριανταφυλλιάς.  Η εγκατάσταση και η επιτυχία ριζοβολίας των μοσχευμάτων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η εποχή κοπής τους, η ηλικία και το τμήμα του κλάδου, το υπόστρωμα ανάπτυξης, το ποσοστό υγρασίας, η θερμοκρασία και η θρέψη .

Τα μοσχεύματα προέρχονται από στελέχη ενός έτους και κόβονται λίγο πριν την ξυλοποίηση τους σε μήκος περίπου 20-25 εκατοστά και διάμετρο 0,75 – 1,25 εκατοστά. Η ριζοβολία τους επιτυγχάνεται 3 μήνες μετά την φύτευση τους και η μεταφύτευση τους πραγματοποιείται 9-12 μήνες μετά. Οι επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες όπως το φως η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία παίζουν ζωτικό ρόλο για την ριζοβολία των μοσχευμάτων και την επακόλουθη ανάπτυξη τους στον αγρό. Σε γενικές γραμμές η ιδανική θερμοκρασία για την επιτυχή ριζοβολία των μοσχευμάτων αλλά και  την ανάπτυξη τους είναι 19-27 º C.

Βρέθηκε επίσης ότι θερμοκρασία  24,6 º C θεωρείται βέλτιστη για την ανάπτυξη της ρίζας των μοσχευμάτων.  Συνθήκες καλού φωτισμού και ποσοστό υγρασίας μεγαλύτερη από 60% θεωρούνται ικανοποιητικές για την έναρξη της ριζοβολίας των μοσχευμάτων. Για  την διέγερση της έναρξης της ριζοβολίας χρησιμοποιούνται συνθετικές αξίνες όπως το ινδολ-3-οξικό οξύ (ΙΑΑ), το ινδολ-3-βουτανικό οξύ και το ναφθαλινο-οξικό οξύ (ΝΑΑ) (Arteca 1996).  Χειρισμός των μοσχευμάτων σε συγκέντρωση ΙΒΑ 200 ppm είχε πολύ θετικά αποτελέσματα στην ριζοβολία τους .  Το υπόστρωμα ριζοβολίας επίσης έχει πολύ μεγάλη επίδραση στην ριζοβολία των μοσχευμάτων. Το φυλλόχωμα έχει αποδειχθεί ως ένα πολύ αποτελεσματικό υπόστρωμα στη ριζοβολία τους.

Προετοιμασία Εδάφους

Όλα τα αρωματικά φυτά που καλλιεργούνται σε εδάφη που κατεργάζονται και βελτιώνονται με ορθές φυσικές  πρακτικές βελτίωσης αποδίδουν αιθέρια έλαια υψηλής ποιότητας και μεγάλης ζήτησης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι παραγωγοί που χειρίζονται το έδαφός τους με ορθές πρακτικές,  έχουν από φυτοπροστευτική άποψη (αντιμετώπιση ζιζανίων, παρασίτων και ασθενειών)  λιγότερες εισροές και παράγουν προϊόντα αρωματικής καλλιέργειας υψηλής ποιότητας.

Ανάλογα με τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης στην περίπτωση απαιτηθεί βελτίωσης της υφής και της δομής του εδάφους ενδείκνυται η προσθήκη βελτιωτικών. Η συμμετοχή του εδάφους  στο τελικό εδαφικό μείγμα δεν πρέπει να είναι μικρότερη από  50% κατ’ όγκο. Η προσθήκη καλοχωνεμένης κοπριάς στο έδαφος βελτιώνει σημαντικά τις φυσικοχημικές  ιδιότητες του εδάφους, αυξάνει τον αερισμό του ριζικού συστήματος και συγκρατεί τα θρεπτικά στοιχεία. Η χρήση της τύρφης έχει τα ίδια πλεονεκτήματα και η χρήση της σε αλκαλικά εδάφη είναι αναγκαία λόγω του όξινου ρΗ της.  Για την εξασφάλιση καλής στράγγισης μπορεί να χρησιμοποιηθούν επίσης περλίτης, άμμος, ψιλοκομμένο άχυρο, κομπόστα φύλλων κ.λ.π. Σε κάθε περίπτωση η εδαφολογική ανάλυση θα είναι αυτή που θα κατευθύνει τις ενέργειες μας για την σωστή προετοιμασία εδαφών της καλλιέργειας.

Δειγματοληψία Εδάφους και Ανάλυση

•    Η δειγματοληψία του εδάφους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις επικρατούσες μεθόδους.

•    Με την ανάλυση του εδάφους θα ελεγχθούν οι ελλείψεις αλλά και η περίσσεια των ανόργανων στοιχείων οι βιολογικές ιδιότητες του αλλά και τα ποσοστά του άνθρακα.

•    Με την ανάλυση του εδάφους ο παραγωγός θα είναι σε θέση να διορθώσει την θρεπτική κατάσταση του εδάφους και να δημιουργήσει για την καλλιέργεια του τις καλύτερες δυνατές συνθήκες ισορροπίας θρεπτικών στοιχείων και pH.

•    Η διόρθωση του pH του εδάφους πρέπει πάντοτε να γίνεται με βάση τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης.

•     Η χρήση των λιπασμάτων πρέπει να σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη της καλλιέργειας θα γίνει με οργανικές μεθόδους και σκευάσματα.

•    Η όλη προετοιμασία (όργωμα σβάρνισμα κλπ.) του εδάφους θα πρέπει να γίνεται με τις καλύτερες γεωργικές πρακτικές, για να μην καταστρέφεται η δομή του αλλά και να εξασφαλίζεται η αειφορία της γονιμότητας του.

•    Στην περίπτωση που ο έλεγχος των ζιζανίων προβλέπεται να γίνεται μηχανικά το πλάτος μεταξύ των γραμμών της καλλιέργειας  θα πρέπει να προσαρμοστεί έτσι που να διευκολύνεται η χρήση των μηχανημάτων.

Φύτευση

Αποστάσεις Φύτευσης / Πυκνότητα Φυτών

Η φύτευση της  R. Damascena γίνεται την άνοιξη σε καλά προετοιμασμένο έδαφος. Οι αποστάσεις φύτευσης ανάλογα με την ποικίλουν ανάλογα με την διαθεσιμότητα του νερού το είδος του εδάφους και την καλλιεργούμενη ποικιλία. Βέλτιστη ανάπτυξη των φυτών της καλλιέργειας φαίνεται επιτυγχάνεται σε αποστάσεις φύτευσης 1,5χ1,5 μ. Κατάλληλη εποχή φύτευσης των ριζωμένων μοσχευμάτων είναι  από τα  μέσα Νοεμβρίου έως τα μέσα Ιανουαρίου ή ακόμη και νωρίς  την άνοιξη.

Λίπανση

Η ανάπτυξη οι αποδόσεις καθώς και η ποιότητα των τριαντάφυλλων σε μεγάλο βαθμό επηρεάζεται από την διαχείριση των θρεπτικών στοιχείων. Η πορεία της άνθησης και η απόδοση σε άνθη επηρεάζεται από την ισόρροπη παρουσία των θρεπτικών. Η αύξηση της απόδοσης σε τριαντάφυλλα και αιθέριο έλαιο σχετίζονται με τα επίπεδα NPK στα φύλλα κατά το στάδιο της ανάπτυξης των οφθαλμών. Η έρευνα έχει δείξει ότι:

Η  συγκέντρωση Ν, Ρ και Κ μειώνεται κατά 35%, 67% και 25% αντίστοιχα, μεταξύ της έκπτυξης των οφθαλμών και του κύριου σταδίου ανθοφορίας .

Κατάλληλες συγκεντρώσεις των NO3-N, NH4-N, φωσφόρου και καλίου στο έδαφος για την καλλιέργεια είναι  35 έως 180, 0 -20, 5-50 και 50 - 300 ppm αντίστοιχα.

Η πρόσληψη αζώτου στην καλλιέργεια σχετίζεται με την έναρξη της βλαστικής  ανάπτυξης των φυτών αλλά οι περίοδοι της μέγιστης πρόσληψης του δεν σχετίζονται και με μεγαλύτερα ποσοστά επιμήκυνσης των βλαστών.

Καλές αποδόσεις επιτυγχάνονται με ποσότητα αζώτου 200 κιλά ανά εκτάριο το οποίο εφαρμόζεται στο έδαφος σε δύο δόσεις ιδίως όταν το έδαφος είναι αλκαλικό.

Γενικά το άζωτο εφαρμόζεται σε δύο δόσεις στο έδαφος, μισή ποσότητα κατά την περίοδο του κλαδέματος και η άλλη μισή 15 ημέρες μετά. Καλύτερη πηγή αζώτου για την καλλιέργεια είναι η ασβεστούχος νιτρική αμμωνία.

Η ποσότητα σε φώσφορο και κάλιο που απαιτείται ετησίως από την καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς είναι 50-90 κιλά και 20-50 κιλά ανά εκτάριο αντίστοιχα αν και ορισμένοι καλλιεργητές εφαρμόζουν μεγαλύτερες ποσότητες σε κάλιο. Στην Ινδία και συγκεκριμένα στην κοιλάδα του Κασμίρ εφαρμογή σε καλλιέργεια R. damascena 200 kg N, 100 kg P2O5 και 50 kg K2O ανά εκτάριο έδωσε πολύ υψηλή παραγωγή σε άνθη.

Προτεινόμενες από την έρευνα συγκεντρώσεις μικροστοιχείων στο έδαφος για τα τριαντάφυλλα είναι:  0.05 -0.5 βορίου, σιδήρου 0.3 έως 3.0,  μαγγανίου 0.2 – 3.0, ψευδαργύρου 0.03 έως 3.0, χαλκού 0.001-0.5, και μολυβδαινίου 0.01-0.1 ppm.

Διάφορες επιδράσεις των μικροθρεπτικών στοιχείων έχουν αναφερθεί στην αντιμετώπιση ασθενειών και παρασίτων. Χειρισμός με μικροθρεπτικά σε μολυσμένη με ωίδιο καλλιέργεια τριανταφυλλιάς έδειξε μείωση της ασθένειας.

Ο ψευδάργυρος σε ορισμένες ποικιλίες τριανταφυλλιάς ενίσχυσε την αντοχή τους στην προσβολή από ωίδιο.

Άρδευση

Η καλλιέργεια της R. damascenα τόσο στο στάδιο της βλαστικής ανάπτυξης όσο και στο στάδιο της ανθοφορίας έχει απαιτήσεις σε νερό.

Γενικά τα φυτά  ένα μέρος του νερού που προσλαμβάνουν το χρησιμοποιούν για να επιτελέσουν τις διάφορες βιοχημικές διεργασίες τους και ένα άλλο το χάνουν μέσο της διαπνοής τους (90% του προσλαμβανόμενου νερού).

Η συχνότητα και η διάρκεια της άρδευσης εξαρτάται από την υδατοϊκανότητα του εδάφους, τις ανάγκες της καλλιέργειας καθώς και τις εποχιακές κλιματικές συνθήκες.

Συνήθως ο ελάχιστος απαιτούμενος από την καλλιέργεια αριθμός αρδεύσεων ανά έτος είναι 10-12 αρδεύσεις.   Στη Ρωσία η διατήρηση της υγρασίας του εδάφους κατά την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου στο 85% της υδατοϊκανότητας του είχε ως αποτέλεσμα την υψηλότερη απόδοση σε άνθη. Καλλιέργειες τριανταφυλλιάς αναπτύσσονται καλύτερα όταν μεταξύ δύο αρδεύσεων εξαντλείται περίπου το 50% του διαθέσιμου νερού. Η άρδευση είναι απαραίτητη αμέσως μετά το κλάδεμα της καλλιέργειας.

Η στάγδην άρδευση είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την καλλιέργεια ενώ επίσης αποτελεσματική είναι και ή άρδευση με καταιονισμό πλην όμως με τον τρόπο αυτό άρδευσης ευνοείται η ανάπτυξη διαφόρων ασθενειών επιζήμιων για την καλλιέργεια.

Κλάδεμα

Ο χρόνος, το επίπεδο και η ένταση του κλαδέματος είναι οι σημαντικοί παράγοντες για την απόδοση της καλλιέργειας. Ωστόσο ο βαθμός του κλαδέματος εξαρτάται από την αγρονομική τακτική, το κλίμα και την ποικιλία.

Ένα κλάδεμα ετησίως είναι απαραίτητο τόσο για την διαμόρφωση των θάμνων της καλλιέργειας όσο και για την προαγωγή νέας βλάστησης.

Το κλάδεμα γίνεται σε ύψος 45-60 εκατοστών από το έδαφος. Στην Βουλγαρία ελαφρύ έως μέτριο κλάδεμα αύξησε τις αποδόσεις σε άνθη ενώ αυστηρό κλάδεμα τις μείωσε.

Στην Ινδία κλάδεμα σε ύψος 15 εκατοστά από το έδαφος προήγαγε περισσότερο την ανθοφορία σε σχέση με το ελαφρύ κλάδεμα.

Παρόλα αυτά  το μέτριο και ελαφρύ κλάδεμα έχει αποδειχθεί ότι επιδρά θετικά στο βάρος των πετάλων και στην περιεκτικότητα τους σε αιθέριο έλαιο.

Αν και η εποχή κλαδέματος εξαρτάται από το κλίμα της κάθε περιοχής, το κλάδεμα της R. damascenα στην Ινδία γίνεται από τον Οκτώβριο έως τον Ιανουάριο.

Τα κλαδεμένα φυτά ανθίζουν 70-90 ημέρες μετά το κλάδεμα. Η εποχή ανθοφορίας μπορεί να ρυθμιστεί μέσω της ημερομηνίας κλαδέματος.

Η εποχή κλαδέματος δεν φαίνεται να επηρεάζει την περιεκτικότητα των πετάλων σε αιθέριο έλαιο  ωστόσο ερευνητές ανάφεραν ότι το Φθινοπωρινό κλάδεμα επιδρά θετικά στην ποιότητα των πετάλων και την περιεκτικότητα τους σε αιθέριο έλαιο.

Όπως ειπώθηκε και παραπάνω οι R. damascenα κλαδεύεται μια φορά ετησίως. Ένα κλάδεμα κάθε τρία χρόνια είναι αποδεκτό από κάποιους ερευνητές τόσο από την άποψη του κόστους όσο και από την άποψη των αποδόσεων. Με αυτή την τακτική πετυχαίνεται η απομάκρυνση των φωτοσυνθετικά γηρασμένων τμημάτων και δημιουργούνται νέα και εύρωστα τμήματα που αυξάνουν την παραγωγή σε πέταλα.

Έλεγχος Ζιζανίων

Τα ζιζάνια ανταγωνίζονται την καλλιέργεια της R. damascena σε όλους εκείνους τους παράγοντες που είναι απαραίτητοι για την αύξηση και ανάπτυξη της (Φως νερό Θρεπτικά).

Κατά τα πρώτα τρία χρόνια που τα φυτά της καλλιέργειας είναι ακόμη μικρά η ακόμη πιο ειδικά κατά τον χρόνο της εγκατάστασης των ριζωμένων μοσχευμάτων η παρουσία των ζιζανίων την καθιστά πιο ευάλωτη στον ανταγωνισμό. Διάφορα είδη ζιζανίων από τα γένη των   Oxalis, Solanum,

Polygonum, Drymaria, Plantago, Cynodon, Paspalum, Setaria, Cyperus, κ.λ.π. έχουν βρεθεί στην καλλιέργεια. Οι  Μηχανικές και φυσικές μέθοδοι για την καταπολέμηση των ζιζανίων είναι αποτελεσματικοί, φιλικοί με το περιβάλλον αλλά πιο δαπανηρές. Ετησίως απαιτούνται 4-5 βοτανίσματα για τον καλύτερο έλεγχο τους.

Η επιλογή του κατάλληλου ζιζανιοκτόνου θα πρέπει να γίνεται με πολύ μεγάλη προσοχή και πάντα υπό την καθοδήγηση Γεωπόνου καθότι τα τριαντάφυλλα είναι ευαίσθητα σε διάφορα ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο των πλατύφυλλων ζιζανίων, όπως το 2,4D και διάφορα άλλα.

Συγκαλλιέργεια

Οι τριανταφυλλιές σπάνια μπαίνουν σε συστήματα συγκαλλιέργειας. Η R. damascena γενικά πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα τα οποία ριζοβολούν και στην συνέχεια μεταφυτεύονται ενώ η πορεία των μεταφυτευμένων μοσχευμάτων κατά τα πρώτα 2 έτη είναι πολύ αργή. Επί πλέον κατά την διάρκεια του χειμώνα πέφτουν και σε λήθαργο. Έτσι υπάρχει ένα μικρό πεδίο εφαρμογής ενός συστήματος συγκαλλιέργειας κατά το αρχικό στάδιο ανάπτυξης και του λήθαργου της καλλιέργειας.

Η έρευνα έχει δείξει ότι διάφορα συστήματα συγκαλιέργειας στην R. damascenα επιδρούν στην βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και την ορθή διαχείριση των θρεπτικών στο έδαφος χωρίς να επηρεάζουν την ποιότητα του παραγόμενου αιθέριου ελαίου.

Με τη συγκαλλιέργεια βελτιώνεται η χρήση των φυσικών πόρων ελέγχεται καλύτερα ο πληθυσμός των ζιζανίων αυξάνεται η παραγωγικότητα υποστηρίζεται η βιοποικιλότητα και προάγεται η υγεία του αγροοικοσυστήματος.

Τα είδη που επιλέγονται για να μπουν στο σύστημα της συγκαλλιέργειας έχουν μικρό βιολογικό κύκλο. Τέτοια μπορεί να είναι πατάτα-αραβόσιτος,  φασόλι-αραβόσιτος κ.λ.π.

Εχθροί και ασθένειες

Η καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς προσβάλλεται από μια σειρά εντόμων και ασθενειών. Ορισμένες ποικιλίες είναι πιο ανθεκτικές ωστόσο οι πιο κοινές ασθένειες που προσβάλλουν σοβαρά μια καλλιέργεια  R. damascenα είναι η μαύρη κηλίδωση (Diplocarpon rosae), το ωίδιο (Sphaerotheca pannosa), η σκωρίαση  (Phragmidium mucronatum) και ο βοτρύτης (Botrytis cinerea).

Επίσης μια από τις πλέον σοβαρότερες ασθένειες των τριαντάφυλλων είναι και ο καρκίνος που προκαλείται από το βακτήριο  Agrobacterium tamefaciens, και που οδηγεί το φυτό τελικά στον θάνατο.

Η έγκαιρη ανίχνευση και η ορθή διαχείριση για την αντιμετώπιση των ασθενειών μπορεί να αποτρέψει σημαντικά προβλήματα προσβολών της καλλιέργειας.

Η καταπολέμηση των παραπάνω ασθενειών μπορεί να γίνει με καλλιεργητικά μέτρα όπως:

•    Συλλογή και κάψιμο όλων των φύλλων και προσβεβλημένων βλαστών με σκοπό τη μείωση των πηγών πρωτογενούς μολύσματος.

•    Λήψη μέτρων για τον περιορισμό της υγρασίας στο περιβάλλον αναπτύξεως των φυτών (αραιή φύτευση, αποφυγή διαβροχής του φυλλώματος, κ.λ.π.).

•    Αποφυγή άρδευσης με τεχνητή βροχή.

•    Στην περίπτωση που χρησιμοποιείται σύστημα τεχνητής βροχής, θα πρέπει να εφαρμόζεται τις πρωινές ώρες, ώστε με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια της ημέρας να επιτυγχάνεται στέγνωμα του φυλλώματος μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα

•    Λήψη μοσχευμάτων και εμβολίων από υγιή μητρικά φυτά

•    Κλάδεμα την κατάλληλη εποχή με το σωστό τρόπο

•    Απολύμανση όλων των εργαλείων κλαδέματος

•    Μέτρα για την καλή αποστράγγιση του εδάφους της καλλιέργειας

Όταν οι προσβολές είναι μεγάλες ή χρήση διαφόρων μυκητοκτόνων έχει δείξει αποτελεσματικότητα στην καταπολέμηση των ασθενειών. Η επιλογή και η χρήση του κατάλληλου σκευάσματος πρέπει να γίνεται πάντα υπό τις οδηγίες και την καθοδήγηση Γεωπόνου αφού προηγουμένως ο ίδιος έχει εξακριβώσει την ασθένεια κα την έκταση της.

Οι τριανταφυλλιές δέχονται επίσης επίθεση από πλήθος εχθρών όπως οι τετράνυχοι, οι αφίδες, οι θρύπες, βλαστορύκτες, καθώς και νηματώδεις.

Όπως και στην περίπτωση των ασθενειών οι περισσότεροι από τους παραπάνω εχθρούς αντιμετωπίζονται πλέον με κατάλληλες γεωργικές πρακτικές και χρήση βιολογικών σκευασμάτων.

Συγκομιδή

Το φυτικό τμήμα της R. damascena που έχει οικονομική αξία είναι το άνθος της.

Η περίοδος συγκομιδής είναι σύντομη και εξαρτάται από τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες καθώς και η διάρκεια ανθοφορίας που ολοκληρώνεται περίπου σε  20-25 ημέρες. Στην Ελλάδα η αποχή άνθησης πραγματοποιείται από τα μέσα Μαΐου έως τα μέσα Ιουνίου. Σε άλλες χώρες   όπως στις βόρειες ινδικές πεδιάδες η εποχή άνθησης πραγματοποιείται κατά τους μήνες Μάρτιο – Απρίλιο ενώ στις λοφώδεις περιοχές της Απρίλιο – Μάιο.

Κατάλληλο στάδιο συγκομιδής είναι η περίοδος κατά  την έναρξη της άνθησης τότε που τα πέταλα αρχίζουν να διογκώνονται και 2-3 από κάθε άνθος έχουν ανοίξει. Την περίοδο αυτή βρέθηκε ότι έχουν και υψηλότερη περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο .

Η εργασία της συγκομιδής ξεκινά πριν την αυγή και διακόπτεται νωρίς το πρωί (9π.μ.) ώστε τα ροδοπέταλα να περιέχουν την μέγιστη ποσότητα σε αιθέριο έλαιο. Υψηλή θερμοκρασία κατά την διάρκεια συγκομιδής επιδρά αρνητικά στην περιεκτικότητα των πετάλων σε αιθέριο έλαιο.

Τα ροδοπέταλα συγκρινόμενα με άνθη άλλων αρωματικών καλλιεργειών περιέχουν πολύ λίγο αιθέριο έλαιο (0,03%). Ένα κιλό ροδέλαιο μπορεί να παραχθεί από 3000 ροδοπέταλα ενώ ο αριθμός μπορεί να είναι και μεγαλύτερος στα αρχικά στάδια της συγκομιδής (1 κιλό αιθέριο έλαιο = 4000 ροδοπέταλα).

Η σύνθεση του αιθέριου ελαίου ποικίλει ανάλογα με το στάδιο της ανθοφορίας, τη περίοδο συγκομιδής  και την θέση των ανθέων στο φυτό λόγω  του διαφορετικού ρυθμού φωτοσύνθεσης των διαφόρων φυτικών τμημάτων. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες καθώς και οι διαφορετικές τεχνικές συγκομιδής και απόσταξης επίσης επιδρούν στην ποιότητα και την ποσότητα του παραγόμενου αιθέριου. Θερμοκρασία αποθήκευσης μεταξύ έχουν αποδειχθεί μέσα από την έρευνα. Η διακύμανση στην απόδοση και την ποιότητα του αιθέριου ελαίου μπορεί να οφείλονται σε διαφορετικές τεχνικές συγκομιδής και απόσταξης.

Η επίδραση της θερμοκρασίας αποθήκευσης μεταξύ 0 ° C έως 3 ° C δεν ασκεί καμία σημαντική επίδραση στην περιεκτικότητα σε έλαιο η διάρκεια όμως αποθήκευσης είναι σημαντική.  Έτσι ροδοπέταλα που αποστάχθηκαν αμέσως μετά την συγκομιδή είχαν το μεγαλύτερο ποσοστό περιεκτικότητας σε έλαιο (0,043%) ενώ αυτά που αποστάχθηκαν μετά από 28 ημέρες την μικρότερη (0,022%).

Αν και οι αποδόσεις  γενικά εξαρτώνται από γενετικούς και κλιματικούς παράγοντες, οι αγρονομικές τακτικές, είναι αυτές που τελικά τις καθορίζουν. Υπάρχει στενή συσχέτιση ανάμεσα στο επίπεδο διαχείρισης των καλλιεργειών και των αποδόσεων. Υψηλό επίπεδο διαχείρισης της καλλιέργειας  έχει ως αποτέλεσμα υψηλές αποδόσεις σε ποιότητα και ποσότητα ανθέων και αιθέριου ελαίου.

Η αποδοτικότητα της καλλιέργειας εξαρτάται από την διακύμανση διαφόρων συνιστωσών της απόδοσης, όπως ο αριθμός των πλευρικών οφθαλμών, ο σχηματισμός νέων βλαστών, ο ρυθμός ανάπτυξης νέων ανθικών στελεχών κ.λ.π. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της απόδοσης καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις αγρονομικές τακτικές.

Η μέση ετήσια απόδοση σε άνθη ετησίως στην Βουλγαρία το Ιράν και την Ινδία είναι 2000-3000 κιλά ανά εκτάριο, στην Τουρκία είναι 2000-2500 κιλά ανά εκτάριο και στην Ρωσία 1500-2000 κιλά ανά εκτάριο.

Σήμερα υπάρχουν και βελτιωμένες ποικιλίες τριανταφυλλιάς δαμασκηνής που έχουν αναπτυχθεί στο εργαστήριο βιολογικών πόρων της Ινδίας στην πόλη Palampur με αποδόσεις σε άνθη 4000-5000 κιλά ανά εκτάριο.

Γενικά οι αποδόσεις της τριανταφυλλιάς της δαμασκηνής ακολουθούν ένα γραμμικό μοτίβο έως τα 7 χρόνια ενώ η οικονομική της ζωή κυμαίνεται από 10-12 χρόνια.

Αναγκαιότητα έρευνας

Η ενίσχυση του συστήματος της αποδοτικής χρήσης των θρεπτικών (NUE) και η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων της καλλιέργειας σε συνδυασμό με την δυναμική της θρέψης και την αύξηση της αποδοτικότητας των εδαφών, καθώς και η ορθή διαχείριση του νερού άρδευσης για την αύξηση της παραγωγικότητας συνδέονται άρρηκτα με την αναγκαιότητα για περαιτέρω έρευνα.

Μια ολοκληρωμένη διεπιστημονική έρευνα που να συναντά τις σημερινές απαιτήσεις αγοράς αιθέριου ελαίου της καλλιέργειας της R. damascena είναι απαραίτητη.

Η ανάγκη για την δημιουργία μοντέλων  που να δείχνουν τη σχέση μεταξύ της καλλιέργειας, της οικολογίας της, των εφαρμοζόμενων αγρονομικών τακτικών και των αποδόσεων είναι τεράστια.

Προϊόντα

Αιθέριο έλαιο

Η R. Damascene καλλιεργείται για το υψηλής ποιότητας αλλά και εμπορικής αξίας αιθέριο έλαιο της. Δείκτης καλής ποιότητας του αποτελεί το βαθύ, ρόδινο φρέσκο άρωμα του και το απαλό κίτρινο η με πρασινωπή απόχρωση χρώμα του.

Η χημική του σύνθεση είναι πολύπλοκη και περιέχει περισσότερες από 300 γνωστές ενώσεις. Τα κύρια συστατικά του είναι η κιτρονελλόλη, φαινυλο-αιθανόλη, η γερανιόλη, η νερόλη, η φαρνεζόλη και διάφορα ίχνη άλλων χημικών ενώσεων όπως λιναλοόλη, εννεανόλη, φαινυλαλκεταλδευδη, κιτράλη, οξικό κιτρονελλυλεστέρα, ευγενόλη μεθύλιο, κ.λ.π.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες του είναι πολλές: Είναι αντικαταθλιπτικό, αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό, αντισπασμωδικό,αντι-ικό, αφροδισιακό, στυπτικό, βακτηριοκτόνο, χολαγωγό, εμμηναγωγό, αιμοστατικό, καθαρτικό του ήπατος, ηρεμηστικό του νευρικού συστήματος, τονωτικό του στομάχου και της καρδιάς.

Χρήσεις Αιθέριου Ελαίου

Χρησιμοποιείται στην Φαρμακευτική για την αντιμετώπιση προβλημάτων κατάθλιψης, του νευρικού συστήματος, αποκαθιστά την κακή κυκλοφορία του αίματος και τις αρρυθμίες της καρδιάς, ενισχύει το ήπαρ και την χοληδόχο κύστη, και καταπολεμά το βήχα και το άσθμα.

Ρυθμίζει την ακανόνιστη έμμηνο ρύση, και αποκαθιστά πολλές διαταραχές της όπως λευκόρροια, μηνορραγία κ.λ.π.

Είναι ενυδατικό  και αντισηπτικό του δέρματος καταπολεμά την ερυθρότητα του δέρματος τα εκζέματα και τον έρπητα.

Χρησιμοποιείται στην αρωματοθεραπεία λόγω των ηρεμιστικών ιδιοτήτων του, στην κοσμετολογία για την παραγωγή διαφόρων σκευασμάτων κρεμώδους υφής για την ενυδάτωση  αναζοωγόννηση και την αναγέννηση του δέρματος, καθώς και στην αρωματοποιία για την δημιουργία πολύ γνωστών και ακριβών αρωμάτων.

Ροδόνερο

Κατά την διαδικασία της απόσταξης για την παραγωγή του αιθέριου ελαίου παράγεται το ροδόνερο. Αποτελεί το υδατικό μέρος της απόσταξης και είναι πολύ πλούσιο σε φλαβονοειδή και βιταμίνες όπως Α,Β,C,D,E, και Β3.

Χρησιμοποιείται σε φαρμακευτικά παρασκευάσματα για την αποφυγή των λοιμώξεων, την μείωση της νευρική έντασης, διευκολύνει το πεπτικό σύστημα, αντιμετωπίζει τον ερεθισμό των ματιών, ανακουφίζει τον πονόδοντο και βοηθά στην καταπολέμηση της ουλίτιδας. Έχει αντιβακτηριακές δράσεις και θεραπεύει την ακμή του δέρματος.

Στην κοσμετολογία βρίσκει μεγάλη χρήση στην προστασία στον καθαρισμό και στην ενυδάτωση του δέρματος, και συμβάλει στην διατήρηση της νεότητας μέσω της καταπολέμησης της ξηροδερμίας της μείωσης του μεγέθους των πόρων και της διατήρησης της φυσικής ισορροπίας  του Ρη του δέρματος. Ευρεία χρήση απολαμβάνει και στην μαγειρική  ιδιαιτέρως στην ζαχαροπλαστική.

www.zookomos.gr