Γιατί αρωματικά φυτά;

Αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα με άρωμα και προοπτική: μία πρόταση με ειλικρινή προσέγγιση

Από το Νίκο Θυμάκη, γεωπόνο-ειδικό σύμβουλο του ΕΣΕΦΥ Σύμβουλο Πρασίνου και καλλιεργειών

Δεν είναι λίγοι οι νέοι που θέλουν να φύγουν από την μεγαλούπολη που ζουν και να πάνε στην επαρχία να αξιοποιήσουν ένα κομμάτι γης πατρογονικό ή ακόμη και να το «ενισχύσουν» νοικιάζοντας και κάποια διπλανά. Άλλοι πάλι ζουν στα χωριά και θέλουν να κάνουν κάτι διαφορετικό στην υπάρχουσα περιουσία τους. Στους περισσοτέρους, εισηγούμαι πάντα πρώτα τα αρωματικά φυτά και με κύρια κατεύθυνση την παραγωγή αιθέριων ελαίων, γιατί τη θεωρώ μία ολοκληρωμένη επιχειρηματική δραστηριότητα για μορφωμένους ανθρώπους (που είναι συνήθως οι περισσότεροι που ζητάν κάτι τέτοιο), έχει προοπτική σε ευρωπαϊκές αγορές και αποτελεί συνολικότερο τρόπο ορθής προσέγγισης της γεωργικής επιχειρηματικότητας.

Και κάτι ακόμη: αναφέρομαι πάντα στη βιολογική γεωργία. Αυτή για εμένα είναι η πραγματική γεωργία κι αυτήν προτείνω. Αυτήν θα έκανα κι εγώ στη δική μου γη.

Γιατί αρωματικά; Γιατί παραγωγή αιθέριων ελαίων;

Σε μία εποχή που το να γίνεις αγρότης έχει συνδεθεί με αποκλειστικά με τον βιοπορισμό και την επιβίωση, η ενασχόληση με τη βιολογική καλλιέργεια αρωματικών φυτών και την παραγωγή αιθέριων ελαίων από αυτά, δίνει μία άλλη διάσταση στον «φιλόδοξο» καλλιεργητή: όντας φυτά κυρίως προερχόμενα από την ελληνική Φύση , συνδέουν τον ενασχολούμενο με γνώση και εμπειρία που έρχεται ακόμη και από την Αρχαία Ελλάδα, τον βάζουν στο αέναο μονοπάτι της δια βίου μάθησης μέσω πειραματισμού και σύνθεσης νέων εμπειριών και τον οδηγούν στο μαγικό κόσμο μιας εξειδίκευσης που επιχρίεται με την κουλτούρα της βαθιάς επιστημονικής ενασχόλησης με περισσότερα αντικείμενα από την απλή καλλιέργεια. Το αποτέλεσμα είναι σημαντικά οικονομικό και πολύ περισσότερο ουσιαστικό για καλύτερη ποιότητα ζωής για όλη την οικογένεια.

Το «υπόδειγμά» μας.

Τολμάμε να αγγίξουμε τα αρωματικά φυτά, για να μεταδώσουμε μέσα από αυτό το κείμενο λίγο από το μεθυστικό άρωμά τους και την δυνατότητα παραγωγής εξαιρετικών προϊόντων τους για το ανθρώπινο σώμα και πνεύμα. Η οικονομική απολαβή σημαντική για μία οικογένεια που θα εργαστεί με αυτά, θα αποδώσει το αιθέριο έλαιο της μαγικής λεβάντας, του  νεραϊδένιου μελισσόχορτου και του πολύ-ιαματικού  Γοργογιάννη (έτσι λένε στην Κρήτη τη λουίζα). Το γιασεμί, πλαισιώνει τη φυτεία, δίνοντας τα άνθη του για ηρεμιστικό…

 Οι αποδόσεις του συγκεκριμένου συνδυασμού  μετά την 3ετία δίνουν εξαιρετική δυναμική για να προχωρήσει ο καλλιεργητής σε μεγαλύτερη επένδυση και να δημιουργήσει σε βάθος χρόνου μία ισχυρή οικονομική βάση μέσα από και από προγράμματα αλλά και καινοτόμες ιδέες (πχ επισκέψιμο εργαστήριο, εκπαιδευτικά σεμινάρια, αρωματοθεραπεία κλπ) ένα προσωπικό brand που εκτός από καλή ζωή θα του προσφέρει και άνεση σε αυτόν και την οικογένειά του.

Η επιλογή των συγκεκριμένων φυτικών ειδών (λεβάντα, μελισσόχορτο και λουίζα -δευτερευόντως το γιασεμί)  για βιολογική καλλιέργεια, έγινε με το σκεπτικό να συνδυαστούν  οι παράγοντες της ευκολίας ευδοκίμησης  αλλά και συντήρησης στην πορεία φυτών, της απλής καλλιέργειας και του σχετικά μικρού κατά το δυνατόν αρχικού κεφαλαίου και φυσικά της μέγιστης δυνατής διεισδυτικότητας των τελικών προϊόντων σε μία ανταγωνιστική αγορά που όμως το ελληνικό προϊόν είναι από τις λίγες περιπτώσεις που έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και θα πουληθεί σε πολύ καλή τιμή.

Στοιχεία καλλιέργειας για όλα αυτά τα φυτά είναι εύκολα από διάφορες πηγές που είναι στη διάθεσή μας και δε θα τις παραθέσουμε κι εμείς εδώ. Είμαστε στη διάθεση των ενδιαφερομένων για παράθεσή τους.

Εκτίμηση κερδοφορίας

Πίνακας

(*) Τρέχουσες τιμές εμπορίου, βιολογική καλλιέργεια, με κέρδος παραγωγού αν πουλά μόνος  χωρίς να τα δίνει αλλού

Εξοδολόγιο

Φυτικό υλικό

ΛΕΒΑΝΤΑ

2750 φυτά / στρέμμα   - 0,13 έως 0,20 ευρώ/φυτό

ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ

4583 φυτά/ στρέμμα – 0,12 έως 0,25 ευρώ/φυτό

ΛΟΥΪΖΑ 1833 φυτά/ στρέμμα -  0,5 ευρώ/φυτό

Στην περίφραξη θα «πιάσω» γιασεμιά.

Αν θεωρήσουμε ότι το κτήμα έχει σχήμα παραλληλόγραμμο με διαστάσεις

πχ 100 Χ 300

έχουμε 800 μέτρα  περίφραξη.

Για διευκόλυνση των υπολογισμών, βάζουμε 733 γιασεμιά, γιατί τόσα θα έμπαιναν σε ένα στρέμμα.

Άρα 733 φυτά/ στρέμμα – 0,5 ευρώ/ φυτό

Ενοικίαση: 40 ευρώ το στρέμμα το χρόνο

Εργασία ισοπέδωσης: 200 ευρώ/ στρέμμα

Αποκομιδή μπαζών: κατ’ εκτίμηση 1500 ευρώ για την έκτασή μας.

Γεώπανο (εδαφοκάλυψη): κοστίζει –για την έκταση που το θέλουμε περίπου 0,3 ευρώ/ τ.μ (υπερχονδρική) .

ΠΡΟΣΟΧΗ-ΤΕΧΝΙΚΟ ΘΕΜΑ! Τις «ροδέλες» που θα αγοράσουμε , θα τις κόψουμε στη μέση σε μία κορδέλα ξυλουργού! Δε χρειάζεται να έχει μήκος 1μ, το μισό μέτρο αρκεί για κάθε γραμμή…. Άρα υπολογίζουμε τα μέτρα και διαιρούμε στη μέση για το πόσο χρειαζόμαστε.. Αν πούμε ότι οι γραμμές απέχουν 1 μέτρο, , έχω 100 γραμμές των 300 μέτρων, δηλαδή 30000 μέτρα, τα μισά είναι 15000 μέτρα (άρα και τετραγωνικά) , άρα θα δώσουμε περίπου 5000 ευρώ συνολικά

Συνεργείο φύτευσης: κάθε συνεργείο πρέπει να έχει 3 ΑΤΟΜΑ (αφού έχει στρωθεί το γεώπανο) , 1 να ανοίγει τρύπα στο γεώπανο με φλόγιστρο, 1 να περνάει με το φυτευτήρι και να ανοίγει την οπή φύτευσης κι ένας με την παλέτα με τα φυτά να τοποθετεί και να κλείνει.

Αυτό το συνεργείο μπορεί να φυτέψει περίπου 2500 φυτά / ημέρα, αν όλα είναι έτοιμα. Μεροκάματο: 40 ευρώ/άτομο (καλό θα είναι να τα κάνει η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ-για αυτό είπαμε «οικογενειακή επιχείρηση» , για να μειωθούν και τα έξοδα….)

Σύστημα ποτίσματος:

-ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΟΜΒΡΙΩΝ και ΑΠΟΣΤΡΑΓΓΙΣΗΣ : 100 κυβικά είναι αρκετά…. Συνήθως , υπάρχει κάποια στέρνα στο κτήμα…

-Λάστιχα κλπ. Χρειαζόμαστε:

Φ20 σταλλακτηφόρο – περίπου 30.000 μέτρα

Φ60 ή Φ 72 κεντρικό αγωγό – περίπου 1500 μέτρα

Συνδέσμους, Ταφ, Βάννες

Η εργασία απλώματος θα γίνει με ΤΡΑΚΤΕΡ που θα ενοικιαστεί για 3 ημέρες.

Θα υπάρξουν και εργατικά , περίπου 5 μεροκάματα με 40 ευρώ την ημέρα το άτομο. (Κι αυτά μπορούν να τα κάνουν τα μέλη της οικογένειας)

Περίφραξη: με 10 ευρώ/τ.μ (με γαλβανιζέ γωνίες)  . Ο ατσάλινος πάσσαλος κάνει 3 ευρώ/τεμ. Η εγκατάσταση θέλει 500 ευρώ (μπορεί να βάλει και η οικογένεια χέρι). Χρειαζόμαστε επίσης τσιμέντο  και μπετονιερίτσα (ενδεικτικό κόστος 500 ευρώ).

Συνολικό κόστος για 800 μέτρα περίφραξη είναι περίπου 10.000 ευρώ μας  –χωρίς όμως αυτήν , τα φυτά μας θα κινδυνέψουν από τυχόν κοπάδια που βρίσκονται και βόσκουν στην περιοχή.

Έξοδα marketing  (σε κάθε περίπτωση): επειδή ταυτόχρονα θα αναζητούμε ΑΓΟΡΑ, καλό θα είναι να έχουμε δικτυακό τόπο και business card. Σε κάθε περίπτωση όμως, πρέπει να μάθουμε σε αυτή τη χώρα, ότι ο φυτωριούχος πρέπει να φτιάχνει καλά πιστοποιημένα φυτά, ο παραγωγός να παράγει προϊόν προδιαγραφών και ο σύμβουλος marketing να βρίσκει αγορές (όχι να κάνει τον μεσάζοντα). Όταν μπλέκουν οι ρόλοι, κάτι δεν πάει καλά και επηρεάζετε το τελικό αποτέλεσμα της όλης διαδικασίας αρνητικά….

Έξοδα γεωπόνου-φακέλου: είναι κατά περίπτωση. Τουλάχιστον 1500 ευρώ, για ένταξη σε πρόγραμμα. Τα έξοδα της μελέτης, είναι κάτι διαφορετικό.

Έξοδα γραφειοκρατείας, μηχανικός , συμβολαιογράφος κλπ: περίπου 2000 ευρώ πάγια.

Έξοδα ασφάλισης: αν μείνει κάποιος καλλιεργητής, θα έχει  ΟΓΑ , ρωτάμε στον ΟΓΑ. Αν ο ίδιος ή κάποιο άλλο μέλος μπει ΟΑΕΕ (που κανονικά πρέπει να μπει το ένα μέλος της οικογένειας που θα κάνει την «μεταποίηση-εμπορία») , ρωτάμε ΟΑΕΕ.

Για μεταποίηση: θεωρούμε ότι θα την κάνει για να μπει σε κάποιο μέτρο του ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΝΟΜΟΥ (πχ 3.2.1 ) . σε αυτήν την περίπτωση επιδοτείται… Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει ιδία συμμετοχή ή τραπεζικός δανεισμός. Εδώ έχει την ιδιαίτερη αξία της η οικονομοτεχνική μελέτη που συνδυάζεται από το πλάνο βιωσιμότητας καλλιέργειας που την κάνει ο γεωπόνος-μελετητής.

Πρέπει να έχει:

-ΧΩΡΟ ΓΙΑ ΑΠΟΣΤΑΚΤΗΡΙΟ (μπορεί να φτιαχτεί το πρώτο , μικρό, στην υπάρχουσα παλιά αποθήκη)

-ΑΜΒΥΚΑ (υπάρχουν διάφοροι-μπορεί να ξεκινήσει κάποιος μόνος του με ηλεκτρικό (πχ  http://www.donkeyisland.gr/new/SMart233.html )

-Εργαστήριο ανάλυσης ( καταρχήν ,  εξωτερική συνεργασία με την χρονιά. Στην πορεία, καλό  να είναι να δημιουργήσει κάποιος δικό του και να παρακολουθεί στενά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προϊόντων του)

 -Καλό θα είναι συσκευάζει η οικογένεια. Αναζητούμε φτηνή πηγή για «μπουκαλάκια» για να μπαίνουν τα αιθέρια έλαια. – Η διάθεση του προϊόντος γίνεται χωρίς ετικέτα , σε έμπορο ή φαρμακευτική εταιρεία.

Η απόσταξη για το αιθέριο έλαιο

Τα αιθέρια έλαια προκύπτουν και παράγονται με μεθόδους που βασίζονται στην κλασσική απόσταξη. Η επιλογή της μεθόδου έχει να κάνει με το είδος των φυτών που έχουμε επιλέξει για να καλλιεργήσουμε και με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που θέλουμε να καταλήξουμε για το προς πώληση προϊόν, που είτε έχει προκύψει από καταρχήν εμπορική συμφωνία είτε έχουμε αποφασίσει τη στόχευση εξ’ αρχής για το ποιες «πόρτες» χτυπάμε και πουλάμε.

Οι μέθοδοι της απόσταξης παραλλάσσονται στις παρακάτω:

-Κλασσική απόσταξη με ατμό

-Υδροαπόσταξη

-Απόσταξη με νερό και ατμό

Η επιλογή καταρχήν της λεβάντας και δευτερευόντως της λουίζας, μας κατευθύνει στην επιλογή της κλασσικής απόσταξης με ατμό. Αυτή η μέθοδος είναι η καταλληλότερη για να μη «χάσουμε» και ενώσεις που προκύπτουν στο αιθέριο έλαιο και είναι ευαίσθητες στην υψηλή θερμοκρασία. Χρησιμοποιούμε ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ αποστακτήρα για αιθέριο έλαιο , ειδικό, απλό στην αρχή που η μονάδα μας είναι μικρή, στην περίπτωση που θέλουμε να ξεκινήσουμε και να μαθαίνουμε κιόλας, με ασφάλεια. Ο αποστακτήρας αυτός δε βράζει τα φύλλα αλλά στέλνοντας ζεστό ατμό σε αυτά, απελευθερώνει το αιθέριο έλαιο σε μορφή υδρατμών και με ψύξη το επανυγροποιεί, καθαρό πλέον, πάνω σε στρώμα νερού.

Με την πάροδο των ετών και την άριστη προσέγγιση του τελικού προϊόντος ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, αξιοποιούμε τις δυνατότητες ένταξης σε πρόγραμμα που ενισχύει τη μεταποίηση και προχωράμε σε συγκρότημα απόταξης με καζάνια-άμβυκες σε μεγαλύτερο ενδεχομένως χώρο. Ο στόχος αυτός αν επιτευχθεί , σημαίνει ότι η πρώτη μας σκέψη είναι πλέον επιτυχημένη…

Ο αποστακτήρας αποτελείται από :

-την πηγή θερμότητας (μπορεί να είναι και ηλεκτρική)

-τη δεξαμενή συγκράτησης νερού

- το συμπυκνωτή (μαζεύει τον  ατμό και τον δροσίζει)

-τον διαχωριστήρα, που κάνει την «επιλογή» του αιθέριου ελαίου από το «ανθόνερο» στη λεβάντα και το γιασεμί (ή του σκέτου νερού στο μελισσόχορτο και τη λουίζα) με τη βοήθεια του διαφορετικού ειδικού βάρους…

Η διαδικασία:

-κόβουμε στο χωράφι το υλικό και το βάζουμε σε κοφίνια-πανέρια

-το αφήνουμε 1 μέρα (το πολύ 2) να αρχίσει να ξηραίνεται. Προσοχή! Δεν θέλουμε να ξηρανθεί εντελώς! Να αποτίθενται σε ελαφρά σκιερό μέρος τουλάχιστον.

-γεμίζουμε το δοχείο-δεξαμενή με αποσταγμένο (κατά προτίμηση ) νερό. Αν έχουμε τέτοιο από τη δεξαμενή – βιοπισίνα που μαζεύαμε το βρόχινο, ακόμα καλύτερα. Για κάθε αποστακτήρα, υπάρχουν οδηγίες κατασκευαστή για το συγκεκριμένο θέμα, καλό θα είναι να τις τηρούμε.

- αποθέτουμε το φυτικό υλικό στον αποστακτήρα- δε χρειάζεται να κόψουμε εκτός αν δε χωράει… Προσέχουμε το στρώμα της φυτικής μάζας να είναι κάτω από την έξοδο ατμού.

-κλείνουμε τον αποστακτήρα και βάζουμε το νερό να βράσει. Τα περισσότερα φυτά χρειάζονται βράσιμο στο σημείο βρασμού του νερού , τους 100 βαθμούς Κελσίου.

-μετά από λίγο, το απόσταγμα μέσω του ψυκτήρα θα αρχίσει να στάζει. Επιβλέπουμε τον αποστακτήρα και το προϊόν που συλλέγεται στο διαχωριστήρα. Ανάλογα με το φυτό, μπορεί να χρειαστεί να προσθέτουμε και νερό κατά διαστήματα στο συμπυκνωτή (στα συγκεκριμένα πρέπει αλλά με προσοχή) για να «εργάζεται» η ψύξη.

-στο τέλος της διαδικασίας , παίρνουμε το λάδι. Κάποιο, το φιλτράρουν με ένα πανί πριν αρχίσουν να τα ο βάζουν στα μπουκαλάκια  - δεν είναι υποχρεωτικό , προσοχή όμως το πανί να μην έχει υπολείμματα βρωμιάς ή απορρυπαντικού. Χρησιμοποιούμε καθαρό χωνί. Τα μπουκαλάκια να είναι γυάλινα (καλύτερα σκουρόχρωμα) ή δοχείο χάλυβα. Μπορεί να διατηρηθεί (ισχύει για κάθε φυτό) μέχρι και 2 χρόνια.

-τοποθετούμε τα μπουκαλάκια ή τα δοχεία σε μέρος δροσερό και σκοτεινό.

Στη λεβάντα, το «ανθόνερο» μπορεί να συλλεχθεί και  να μπει ακόμη και σε πλαστικά μπουκαλάκια .Μπορεί κι αυτό να αποτελέσει δευτερεύουσα πηγή εισοδήματος, ειδικά τα πρώτα χρόνια.

Το θέμα του marketing

Άπαντες θεωρούν ότι αν δε βρουν αγορά από πριν ξεκινήσουν την καλλιέργεια, είναι άτοπη η έναρξη της προσπάθειας καλλιέργειας. Αυτή είναι μια λανθασμένη προσέγγιση , γιατί ο σκοπός είναι κάποιος να επιχειρήσει στην αγροτική γη και να γίνει επιχειρηματίας-αγρότης. Το ρίσκο είναι μέσα στο «παιχνίδι», αλλά με δεδομένο ότι ο πρωτογενής τομέας είναι το εφαλτήριο της επανάκαμψης της οικονομίας μας, αποκλείεται αν ασχοληθεί κάποιος σοβαρά, να μη βρει αγορά. Πολλές είναι οι εξειδικευμένες εταιρείες , κυρίως στο εξωτερικό, που ζητούν επιμόνως και σε ποσότητα , καλής ποιότητας αιθέριο έλαιο, όχι της «σειράς» όπως γειτονικών χωρών που έχουν άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Όπως σε κάθε δουλειά, ο «ψαγμένος» και ο «σοβαρός» θα διακριθεί κι εδώ, πολύ περισσότερο. Πάμπολλες είναι οι εκθέσεις στο εξωτερικό , διεθνείς και τοπικού χαρακτήρα. Σημαντικές πληροφορίες παίρνει πλέον κανείς από τους ΟΕΥ των πρεσβειών μας για τις εταιρείες που ζητούν αυτά τα προϊόντα ενώ δεν είναι λίγα και τα δίκτυα πώλησης εσωτερικού και εξωτερικού που προωθούν τη διακίνηση. Αυτό που έχει σημασία για τον καλλιεργητή-επιχειρηματία, είναι να «χτίσει» μια καλή καλλιέργεια, να δημιουργήσει ποιοτικά χαρακτηριστικά, να πειραματίζεται και να συμμετέχει σε εξωστρεφείς κινήσεις. Καλό είναι να μην τρέχει ο ίδιος και το marketing, αλλά να το επιφορτιστεί ένα άλλο μέλος της οικογένειας που θα αφοσιωθεί σε αυτή τη δράση, που περιλαμβάνει

 -διερεύνηση αγορών

- αλληλογραφία

- παρουσία σε εκθέσεις, εκδηλώσεις

- ενημέρωση δικτυακού τόπου και μέσων κοινωνικής δικτύωσης της δραστηριότητας

-συνέργεια με άλλους επιχειρηματίες του χώρου για εξωστρεφείς κοινές δράσεις

-συμμετοχή σε Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις

Όλα τα παραπάνω αποτελούν πολύ σημαντικό κομμάτι της δουλειάς και θέλουν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ.  

Αντί επιλόγου

Σίγουρα, δεν είναι εύκολο να πάρει κανείς μία απόφαση από τη μία μέρα στην άλλη. Χρειάζεται σκέψη , συζήτηση , μελέτη. Επίσης, και το σενάριο του να παράγει κανείς από αρωματικά φυτά δρόγη (από άλλα είδη περισσότερο) είναι σημαντική και κερδοφόρα δράση. Σε κάθε περίπτωση, ο ειδικός γεωπόνος , με το οποίον θα συζητήσετε και θα «ταιριάξουν τα χνώτα σας», είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας σε όλη την πορεία μίας τέτοιας δουλειάς και καλό είναι να μην το ξεχάσετε ποτέ!