Από το ζελέ έως τις μαρμελάδες, από τα επιδόρπια έως τα ποτά, οι χρωστικές τροφίμων προστίθενται σε πολλά τρόφιμα για να αναπληρώσουν την απώλεια χρώματος, να ενισχύσουν τις φυσικώς ενεχόμενες χρωστικές ή να προσθέσουν χρώμα σε τρόφιμα που διαφορετικά θα φαίνονται άχρωμα. Όπως συμβαίνει με όλα τα πρόσθετα τροφίμων, μόνο οι χρωστικές των οποίων η ασφάλεια έχει αξιολογηθεί από την EFSA μπορεί η χρήση τους να εγκριθεί από τους διαχειριστές της επικινδυνότητας στην ΕΕ. Με την πρόσφατη υιοθέτηση δύο επιστημονικών γνωμοδοτήσεων σχετικά με τα εκχυλίσματα ανάττο και το διοξείδιο του τιτανίου, η EFSA έφτασε σε σημαντικό ορόσημο, με την ολοκλήρωση της επαναξιολόγησης όλων των χρωστικών τροφίμων, των οποίων η χρήση επιτρεπόταν πριν από το 2009.
Ο κος Ruud Woutersen, Aντιπρόεδρος της Επιστημονικής Ομάδας της EFSA για τα πρόσθετα τροφίμων και τις πηγές θρεπτικών συστατικών που προστίθενται στα τρόφιμα (ANS) και Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας που ανέλαβε την επαναξιολόγηση των χρωστικών τροφίμων, εξηγεί το υπόβαθρο, τις προκλήσεις και την επίπτωση των εργασιών του σημαντικού αυτού προγράμματος.
Γιατί διεξήχθη αυτή η εργασία;
Πολλά πρόσθετα τροφίμων αρχικά αξιολογήθηκαν και εγκρίθηκαν πριν από πολύ καιρό. Προκειμένου για την επικαιροποίηση των αξιολογήσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την EFSA να αξιολογήσει εκ νέου, μέχρι το 2020, όλα τα πρόσθετα που είχαν εγκριθεί πριν από την 20η Ιανουαρίου 2009, λαμβάνοντας υπόψη κάθε νέο στοιχείο. Με βάση τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις της EFSA, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα Κράτη Μέλη, αποφασίζουν στη συνέχεια αν θα τροποποιήσουν τους όρους χρήσης ενός προσθέτου ή, εάν καταστεί αναγκαίο, να το αφαιρέσουν από την ενωσιακή λίστα των εγκεκριμένων προσθέτων τροφίμων της ΕΕ με σκοπό την προστασία των καταναλωτών. Καθώς οι χρωστικές τροφίμων συγκαταλέγονταν μεταξύ των πρώτων προσθέτων που είχαν εγκριθεί, η επαναξιολόγηση τους είχε τεθεί σε προτεραιότητα.
Ποιο ήταν το αντικείμενο της εργασίας;
Σε γενικές γραμμές, η Επιστημονική Ομάδα ANS της EFSA επαναξιολόγησε σαράντα μία (41) χρωστικές τροφίμων. Ελέγχθησαν όλες οι διαθέσιμες σχετικές επιστημονικές μελέτες καθώς και στοιχεία σχετικά με την τοξικότητα και την έκθεση του ανθρώπου, από τα οποία εξήχθησαν συμπεράσματα σχετικά με την ασφάλεια της ουσίας. Στο πλαίσιο των αξιολογήσεων, η
Επιστημονική Ομάδα καθόρισε όταν αυτό ήταν εφικτό – δηλαδή όταν υπήρχαν επαρκείς πληροφορίες –τιμή αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης (ADI) για κάθε ουσία. Μια πρώτη σειρά από έξι επαναξιολογήσεις ολοκληρώθηκε το 2009, ενώ η επαναξιολόγηση των περισσότερων χρωστικών τροφίμων ολοκληρώθηκε το 2012. Από τότε μέχρι και σήμερα, η Επιστημονική
Ομάδα ANS συνέχισε το έργο της ολοκληρώνοντας την επαναξιολόγηση πολλών άλλων προσθέτων τροφίμων. Για παράδειγμα, έχει ολοκληρώσει την επαναξιολόγηση της γλυκαντικής ουσίας ασπαρτάμης το 2013 - ένα ορόσημο της εργασίας – καθώς και την επαναξιολόγηση των περισσότερων συντηρητικών και των αντιοξειδωτικών.
Ποιες ήταν οι προκλήσεις;
Ο βαθμός ικανότητας και επάρκειας της Επιστημονικής Ομάδας ANS να επαναξιολογήσει την ασφάλεια των προσθέτων τροφίμων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα των επιστημονικών δεδομένων. Για τα νέα πρόσθετα, ο αιτών υποχρεούται να υποβάλει λεπτομερείς χημικές και τοξικολογικές πληροφορίες. Αυτό δεν ισχύει για την επαναξιολόγηση των ήδη εγκεκριμένων. Ελλείψει επαρκών στοιχείων, οι εκτιμήσεις μπορούν να παραμείνουν ελλιπείς ή η Ομάδα να ορίσει προσωρινή τιμή ADI, όπως έγινε το 2009 για τη χρωστική Sunset Yellow, η οποία επανεξετάστηκε το 2014. Από το 2007, η EFSA έχει ανακοινώσει 15 προσκλήσεις για δεδομένα σχετικά με τα πρόσθετα τροφίμων, έξι εκ των οποίων ήταν σχετικές με χρωστικές τροφίμων. Χάρη στη διαθεσιμότητα νέων δεδομένων για τη συγκέντρωση τους στα τρόφιμα, η Επιστημονική Ομάδα ANS ήταν σε θέση να επαναπροσδιορίσει τις αξιολόγησεις της ως προς την έκθεση, όπως συνέβη για παράδειγμα στην περίπτωση των χρωστικών των καραμελοχρωμάτων (2012) και του Allura Red (2015).
Ποια ήταν η επίπτωση των επαναξιολογήσεων μέχρι σήμερα;
Υπό το πρίσμα των νέων στοιχείων, η EFSA μείωσε την ADI για αρκετές χρωστικές τροφίμων. Ως αποτέλεσμα, το 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μείωσε τα ανώτατα επίπεδα χρήσης για τρεις από αυτές τις χρωστικές (Ε 104, Ε 110, Ε 124) για τα τρόφιμα. Μια άλλη σημαντική επίπτωση ήταν η απόσυρση από την αγορά της χρωστικής Red 2G (Ε 128) το 2007. Νέα επιστημονικά στοιχεία που ήταν διαθέσιμα εκείνη τη στιγμή έδειχναν ότι η χρήση του εν λόγω προσθέτου τροφίμων θα μπορούσε να αποτελέσει δυνητικό κίνδυνο για την ασφάλεια των καταναλωτών. Οι υπεύθυνοι για τη λήψη σχετικών αποφάσεων στην ΕΕ συμφώνησαν με την EFSA ότι αυτή η χρωστική δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ασφαλής για τους καταναλωτές και κατά συνέπεια απαγορεύτηκε η χρήση της στην ΕΕ.
Με την ολοκλήρωση αυτού του έργου, τι άλλο ακολουθεί;
Η ολοκλήρωση των επαναξιολογήσεων των χρωστικών που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα είναι ένα σημαντικό ορόσημο για την EFSA. Αλλά το έργο δεν σταματά εδώ. Υπάρχει ακόμα ένας σημαντικός αριθμός των προσθέτων τροφίμων για τα οποία αναμένεται η επαναξιολόγησή τους έως το 2020. Και, φυσικά, η EFSA είναι έτοιμη να ανταποκριθεί σε κάθε ειδικό, επιπρόσθετο (ad hoc) αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ή ως μέρος της αρμοδιότητας της να επαναξιολογεί τις χρωστικές και άλλα πρόσθετα τροφίμων, υπό το πρίσμα των νέων διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων ή την αλλαγή των όρων χρήσης τους.
Τι ισχύει για τις χρωστικές που χρησιμοποιούνται στις ζωοτροφές;
Χρωστικές που χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα τροφίμων μπορούν επίσης να εγκρίνονται για χρήση ως πρόσθετες ύλες ζωοτροφών. Η αξιολόγηση της ασφάλειάς τους πραγματοποιείται από την επιστημονική ομάδα της EFSA για τις πρόσθετες ύλες και προϊόντα ή ουσίες που χρησιμοποιούνται στις ζωοτροφές (FEEDAP Panel), με διαφορετικές απαιτήσεις ως προς τα δεδομένα λόγω του διαφορετικού νομοθετικού πλαισίου. Για να διασφαλιστεί η συνέπεια και συνοχή ανάμεσα στις προσεγγίσεις αξιολόγησης της επικινδυνότητας και στην εξέταση των διαθέσιμων επιστημονικών στοιχείων, οι επιστημονικές ομάδες, από κοινού, συντονίζουν το επιστημονικό τους έργο. Για παράδειγμα, στην αξιολόγηση της ασφάλειας της χρωστικής Patent Blue V (2013), η επιστημονική ομάδα ANS έλαβε υπόψη της στοιχεία από μελέτες που είχαν
επίσης χρησιμοποιηθεί από την επιστημονική ομάδα FEEDAP.
