Οι οργανισμοί πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να αξιοποιούν τις δυνατότητες που παρέχουν τα χρηματοδοτικά προγράμματα και οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων του τομέα, τονίζεται σε νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σύμφωνα με έγγραφο πολιτικής με τίτλο «Προς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης», ο τομέας βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, με συρρικνωμένους κρατικούς προϋπολογισμούς, μειωμένη συμμετοχή σε παραδοσιακές πολιτιστικές δραστηριότητες και πληθώρα διαφορετικών ακροατηρίων λόγω της αστικοποίησης, της παγκοσμιοποίησης και των τεχνολογικών αλλαγών. Στην έκθεση, όμως, τονίζονται και οι ευκαιρίες που προσφέρονται στα κράτη μέλη και στους ενδιαφερόμενους φορείς για στενότερη διασυνοριακή συνεργασία, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά συμβάλλει περισσότερο στη βιώσιμη ανάπτυξη και απασχόληση.
Η αρμόδια για θέματα εκπαίδευσης, πολιτισμού, πολυγλωσσίας και νεολαίας επίτροπος κ. Ανδρούλλα Βασιλείου, δήλωσε: «Η Ευρώπη πρέπει να μεγιστοποιήσει την εγγενή, οικονομική και κοινωνική αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Θα πρέπει να γίνει το κέντρο μιας καινοτομίας που θα βασίζεται στην πολιτιστική κληρονομιά, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που δημιουργούνται από την ψηφιοποίηση και προωθώντας την εμπειρογνωμοσύνη μας σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε, σε ολόκληρη την ΕΕ, την υιοθέτηση μιας πιο φιλικής προς τον επισκέπτη προσέγγισης στους χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς και στα μουσεία, χρησιμοποιώντας νέες τεχνικές και τεχνολογίες για την προσέλκυση επισκεπτών και ειδικότερα των νέων. Με δυο λόγια, πρέπει να δώσουμε πνοή ζωής στην ιστορία μας. Χαίρομαι που η πολιτιστική κληρονομιά μας θα ωφεληθεί από ισχυρότερη ευρωπαϊκή στήριξη κατά τα επόμενα επτά έτη.»
Στην έκθεση απευθύνεται έκκληση για μεγαλύτερη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ σε θέματα ανταλλαγής ιδεών και βέλτιστων πρακτικών, που μπορούν να τροφοδοτήσουν τις πολιτικές και τη διακυβέρνηση για την εθνική κληρονομιά. Επιδοκιμάζεται, επίσης, η προσέγγιση που προβλέπεται στην οδηγία της ΕΕ για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην οποία ζητείται να γίνεται εκτίμηση των επιπτώσεων ενός έργου στην πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και ο γενικός κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία που επιτρέπει τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για τον εν λόγω τομέα. Ενθαρρύνεται επίσης η υιοθέτηση ανάλογης προσέγγισης για την υποστήριξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ευρύτερη χάραξη πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Η πολιτιστική κληρονομιά έχει ήδη ωφεληθεί από σημαντικά κονδύλια της ΕΕ, όπως για παράδειγμα με τη χορήγηση 3,2 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης για την περίοδο 2007-2013. Μεταξύ των προγραμμάτων που έλαβαν στήριξη συγκαταλέγονται και τα μεγάλα έργα συντήρησης του Παρθενώνα και της Πομπηίας. Από διάφορα προγράμματα της ΕΕ εκταμιεύτηκε ένα επιπλέον ποσό ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ για την κληρονομιά της υπαίθρου και περίπου 100 εκατ. ευρώ για την έρευνα σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πολιτιστική κληρονομιά αναμένεται να ωφεληθεί από ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις της ΕΕ κατά την περίοδο 2014-2020, για παράδειγμα μέσω των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων (με συνολικό προϋπολογισμό ύψους 351 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περιφερειακή πολιτική), του προγράμματος «Ορίζων 2020» (80 δισ. ευρώ για την έρευνα) και του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη» (1,5 δισ. ευρώ για πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες).
Υπάρχουν επίσης σημαντικές ευκαιρίες χρηματοδότησης και χάραξης πολιτικών σε πολλούς τομείς που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά, όπως η τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, η εκπαίδευση, η στήριξη των ΜΜΕ και ο τουρισμός. Πράγματι, η αξία του τουρισμού στην ΕΕ ανέρχεται σε 415 δις ευρώ ετησίως και αντιπροσωπεύει 15 εκατομμύρια θέσεις εργασίας – πολλές από τις οποίες συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την πολιτιστική κληρονομιά. Το 27 % περίπου των ταξιδιωτών της ΕΕ που ερωτήθηκαν στο πλαίσιο έρευνας του Ευρωβαρομέτρου σχετικά με τον τουρισμόpdf (Μάιος 2011) δήλωσαν ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί βασικό στοιχείο για την επιλογή ενός προορισμού.
Γενικό πλαίσιο
Τον περασμένο Μάιο οι υπουργοί πολιτισμού της ΕΕ κάλεσαν την Επιτροπή «να αναλάβει την ανάλυση του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ΕΕ και να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας στρατηγικής προσέγγισης».
Η ανακοίνωση που εκδόθηκε σήμερα από την Επιτροπή αποτελεί απάντηση στο αίτημα αυτό. Στόχος της είναι να διευκολύνει τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς να αξιοποιήσουν στο έπακρο τη σημαντική στήριξη που διατίθεται για την πολιτιστική κληρονομιά από διάφορα μέσα της ΕΕ, να υιοθετήσουν μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση, τόσο σε εθνικό όσο και σε επίπεδο ΕΕ και, τελικά, να καταστήσουν την Ευρώπη ένα εργαστήριο καινοτομίας με επίκεντρο την πολιτιστική κληρονομιά.
Η στήριξη για την πολιτιστική κληρονομιά σε επίπεδο ΕΕ βασίζεται στο άρθρο 3 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το οποίο η Ένωση διασφαλίζει ότι η πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης αποτελεί αντικείμενο προστασίας και ανάπτυξης. Σύμφωνα με το άρθρο 167 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης «η Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη των πολιτισμών των κρατών μελών και σέβεται την εθνική και περιφερειακή πολυμορφία τους, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά».
Η Επιτροπή έχει επίσης εκπονήσει έκθεση για την καταγραφή της κατάστασης, που συνοδεύει την ανακοίνωση, που περιέχει περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την πολιτική της ΕΕ και τη χρηματοδότηση του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς.
