Η αποτελεσματικότητα των άμεσων ενισχύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Του Νικόλαου Μπούσιου

Η διασφάλιση της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και αγροτικών κοινοτήτων αποτελεί κύριο στόχο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2014-2020 η ΚΑΠ θα χρηματοδοτήσει με 400 περίπου εκατ. € τις διάφορες πολιτικές για τη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος, τα μέτρα ρύθμισης της αγοράς και την αγροτική ανάπτυξη.  Από το ποσό αυτό οι άμεσες ενισχύσεις αποτελούν το 70%, δηλαδή 280 περίπου εκατ. €,  διανέμονται σε 7 εκατ. γεωργικές εκμεταλλεύσεις, καλύπτουν το 90% της καλλιεργούμενης έκτασης και συνιστούν το 46% του γεωργικού εισοδήματος.

Στη συζήτηση για την ΚΑΠ μετά το 2020, που βρίσκεται σε εξέλιξη, έχει τεθεί μεταξύ άλλων το ζήτημα της αύξησης της αποτελεσματικότητας των άμεσων ενισχύσεων και γενικότερα των πόρων του προϋπολογισμού και της κατανομής τους στα κράτη – μέλη με βάση τη συμβολή τους στην επίτευξη γενικότερων αντικειμενικών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η ασφάλεια των πολιτών της, η σταθερότητα στα σύνορα, η εξάλειψη της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες και η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος.

Για να σχηματίσουμε καλύτερη εικόνα της αποτελεσματικότητας των άμεσων ενισχύσεων θα υπολογίσουμε τους εξής δύο δείκτες για τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ- 28) από στοιχεία της Eurostat και των οικονομικών εκθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για την περίοδο 2014-2016 :

1. το δείκτη της Ακαθάριστης Αξίας Γεωργικής Παραγωγής (GVPr) ως προς την Αξία των Άμεσων Ενισχύσεων (DP), ο οποίος δείχνει την αξία της γεωργικής παραγωγής για κάθε ευρώ που καταβάλλεται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) για τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος.
2. το δείκτη της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας Γεωργικής Παραγωγής (GVA) ως προς την Αξία των Άμεσων Ενισχύσεων (DP) ο οποίος παρουσιάζει την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του γεωργικού προϊόντος για κάθε ευρώ που καταβάλλεται για τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος.  Ο εν λόγω δείκτης δείχνει την αξία του γεωργικού προϊόντος που  προστίθεται στο ΑΕΠ του κάθε κράτους –μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για κάθε ευρώ που μεταφέρεται από τον Ευρωπαίο φορολογούμενο στον Ευρωπαίο γεωργό.

Αναφορικά με τον 1^ο δείκτη, της Ακαθάριστης Αξίας Γεωργικής Παραγωγής (GVPr) ως προς την Αξία των Άμεσων Ενισχύσεων (DP), οι χώρες με τη μεγαλύτερη τιμή είναι η Ολλανδία (34,18 €), η Μάλτα (24,67 €), το Βέλγιο (16,97 €), η Κροατία (16,32 €), η  Ιταλία (14,09 €) και η Κύπρος (12,63 €). Οι χώρες με τη μικρότερη τιμή του δείκτη είναι η Ελλάδα (4,62 €), η Σλοβακία (5,37 €), η Τσεχία (5,47 €), η Ιρλανδία (6,05 €) και η Βουλγαρία (6,20 €).  Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης και ο Έλληνας γεωργός παράγει προϊόν αξίας 4,62 € για κάθε ευρώ που εισπράττει ως εισοδηματική ενίσχυση.   

Ως προς τον 2^ο δείκτη, της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας Γεωργικής Παραγωγής (GVA) ως προς την Αξία των Άμεσων Ενισχύσεων (DP), οι χώρες με τη μεγαλύτερη τιμή του δείκτη είναι η Ολλανδία με 13,22€, η Μάλτα με 12,38€, η Ιταλία με 8,75€, η Κροατία με 7,04€ και η Κύπρος με 5,57€.  Οι χώρες με τη μικρότερη τιμή του δείκτη είναι Σλοβακία με 1,39€, η Τσεχία με 1,77€, η Ιρλανδία με 1,88€, η Λεττονία με 2,16€ και η Φιλανδία με 2,28€. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 22^η θέση της κατάταξης και για κάθε ευρώ που δίνεται στον Έλληνα γεωργό για ενίσχυση του γεωργικού εισοδήματός του, προστίθενται 2,50 € γεωργικού προϊόντος στο ΑΕΠ της χώρας.

Η ανωτέρω κατάταξη μπορεί αρχικά να αποδοθεί  στον τρόπο καθορισμού των δικαιωμάτων για την πληρωμή των άμεσων ενισχύσεων, ο οποίος βασίζεται κυρίως σε ιστορικά δεδομένα, γεγονός που ευνοεί τις μεγαλύτερες, πλουσιότερες και παλαιότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Επίσης, μπορεί να αποδοθεί σε ορισμένους παράγοντες που επηρεάζουν τη γεωργική παραγωγή όπως, τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της γεωργίας σε κάθε χώρα μέλος, τη σύνθεση της γεωργικής παραγωγής (φυτική – ζωική και στους επιμέρους κλάδους αυτών), την οργάνωση της γεωργίας (επιχειρηματική – οικογενειακή – συλλογικές μορφές γεωργίας), το βαθμό υιοθέτησης της καινοτομίας, της τεχνολογίας και της γνώσης στη παραγωγική διαδικασία και τέλος  στην καλύτερη λειτουργία των κανόνων ανταγωνισμού στη διαμόρφωση των τιμών, τόσο στην αγορά γεωργικών προϊόντων, όσο και στην αγορά γεωργικών εισροών.

Στη συζήτηση για την μετά το 2020 ΚΑΠ παρουσιάζονται διάφορα σενάρια τα οποία θέτουν σε  αμφισβήτηση την υφιστάμενη κατανομή των άμεσων ενισχύσεων στα κράτη – μέλη και κάνουν λόγο για εξωτερική σύγκλιση και συγχρηματοδότηση του πυλώνα Ι της ΚΑΠ. Επίσης, συνδέουν τη χρηματοδότηση με την αποτελεσματικότητα και την υλοποίηση γενικότερων προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των άμεσων ενισχύσεων με αύξηση της αξίας της γεωργικής παραγωγής και της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την ελληνική γεωργία.

*Νικόλαος Μπούσιος

Προϊστάμενος του τομέα Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και Περιβάλλοντος

Γενική Γραμματεία Συντονισμού του Κυβερνητικού Έργου

Γεωπόνος με ειδικότητα Γεωργικής Οικονομίας, ΓΠΑ

MSc στα Οικονομικά της Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης, M.A.I.Ch.

MSc στις Ευρωπαϊκές Σπουδές, ΟΠΑ