Πρόσθετα τροφίμων και η επανεκτίμησή τους στην Ε.E.

Η νομοθεσία της Ε.Ε. για τα πρόσθετα τροφίμων βασίζεται στην αρχή ότι μόνο τα πρόσθετα εκείνα που έχουν περάσει από πλήρη αξιολόγηση ασφάλειας είναι εγκεκριμένα για χρήση. Παρόλα αυτά, μια πρόσφατη μελέτη Ευρωβαρόμετρου υπέδειξε ότι 66% των Ευρωπαίων καταναλωτών ανησυχούν για την παρουσία πρόσθετων στα τρόφιμα. Επιπλέον, δεν είναι επαρκώς κατανοητό για ποιο λόγο η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) επαναξιολογεί τα τρέχοντα πρόσθετα τροφίμων.

Τι είναι τα πρόσθετα τροφίμων;
Τα πρόσθετα τροφίμων είναι ουσίες που δεν καταναλώνονται φυσιολογικά ως τρόφιμα, αλλά προστίθενται σκόπιμα σε προϊόντα τροφίμων, προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους τεχνολογικούς σκοπούς. Τα πρόσθετα τροφίμων περιλαμβάνουν:

• Αντιοξειδωτικά (για την αποφυγή αντίδρασης του λίπους με το οξυγόνο, η οποία θα οδηγούσε σε αλλαγές στο χρώμα και την τάγγιση)
• Χρωστικές ουσίες (για τη βελτίωση, αποκατάσταση ή προσθήκη χρώματος)
• Γαλακτωματοποιητές, σταθεροποιητές και πηκτωματογόνοι παράγοντες (για την ανάμιξη των συστατικών)
• Συντηρητικά (για τη βελτίωση του χρόνου διατήρησης, εμποδίζοντας τη μικροβιακή αλλοίωση)
• Γλυκαντικά (για τη γλυκιά γεύση)

Νομοθετικό πλαίσιο για την έγκριση των πρόσθετων τροφίμων
Υπό τον νόμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όλα τα πρόσθετα τροφίμων πρέπει να είναι εγκεκριμένα πριν τη χρήση τους στα τρόφιμα. Ένα πρόσθετο μπορεί να θεωρηθεί εγκεκριμένο μόνο εάν, με βάση τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, δεν θέτει κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών στο προτεινόμενο επίπεδο χρήσης. Πρέπει, επίσης, να συντρέχει μια τεχνολογική ανάγκη για τη χρήση του πρόσθετου, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί από άλλα μέσα. Προκειμένου να εγκριθεί ένα νέο πρόσθετο, ο αιτούμενος πρέπει να απευθύνει επίσημη αίτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στη συνέχεια παρουσιάζεται στην EFSA μια λεπτομερής αίτηση για αξιολόγηση.

Η EFSA είναι ένα ανεξάρτητο επιστημονικό σώμα, το οποίο ανασκοπεί όλες τις σχετικές μελέτες που αφορούν τα πρόσθετα (δεδομένα για την τοξικότητα, μελέτες έκθεσης σε ανθρώπους κ.λπ.) και γνωμοδοτεί για την ασφάλεια ενός πρόσθετου στις αναμενόμενες συνθήκες χρήσης. Με την έκδοση της γνωμοδότησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ειδικοί στα πρόσθετα τροφίμων από όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε. τη λαμβάνουν υπόψη και αποφασίζουν εάν το πρόσθετο πρέπει να εγκριθεί για χρήση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν η απόφαση είναι θετική, η αίτηση περνά από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (για να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμόρφωση με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) προτού το πρόσθετο λάβει την τελική έγκριση και προστεθεί στη λίστα των εγκεκριμένων προσθέτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η λίστα είναι δημοσιευμένη στον Κανονισμό της Επιτροπής (ΕΕ) αριθ. 1129/2011.

Τα εγκεκριμένα πρόσθετα τροφίμων λαμβάνουν έναν αριθμό Ε. Οι αριθμοί αυτοί χρησιμοποιούνται για την απλούστευση της επισήμανσης των ουσιών, οι οποίες έχουν συχνά περίπλοκα χημικά ονόματα. Σε μία ετικέτα το πρόσθετο πρέπει να περιγράφεται με το όνομα της κατηγορίας του, ακολουθούμενο από το ειδικό του όνομα ή τον αριθμό Ε που έχει, π.χ. «γλυκαντικό: ασπαρτάμη» ή «γλυκαντικό: Ε951». Έτσι, ένας αριθμός Ε είναι η εγγύηση ότι το πρόσθετο έχει επιτυχώς περάσει από ενδελεχή έλεγχο από την EFSA και τους ευρωπαϊκούς νομοθέτες.

Υπάρχουν εκατοντάδες πρόσθετα. Παρόλα αυτά, μόνο όσα έχουν συμπεριληφθεί στη λίστα των εγκεκριμένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση προσθέτων (και μόνο υπό τις ενδεδειγμένες συνθήκες) μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Μερικά πρόσθετα τροφίμων, όπως το γαλακτικό οξύ (Ε270) και το κιτρικό οξύ (Ε330) μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν σε όλα τα επεξεργασμένα προϊόντα, ενώ άλλα, όπως η ναταμυκίνη (Ε235) έχουν πιο περιορισμένη χρήση. Η τελευταία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο ως συντηρητικό για την επιφανειακή επεξεργασία τυριών και αποξηραμένων λουκάνικων.

Γιατί τα εγκεκριμένα πριν την 20η Ιανουαρίου 2009 πρόσθετα τροφίμων επαναξιολογούνται;
Παρόλο που όλα τα πρόσθετα τροφίμων που χρησιμοποιούνται τώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θεωρούνται ασφαλή για τα προϊόντα στα επιτρεπόμενα επίπεδα, η Επιτροπή έχει ζητήσει από την EFSA να επαναξιολογήσει συστηματικά όλα τα πρόσθετα που εγκρίθηκαν για χρήση πριν την 20η Ιανουαρίου του 2009. Πολλές από τις αρχικές αξιολογήσεις πραγματοποιήθηκαν δεκαετίες πριν, οπότε θεωρείται κατάλληλη η επαναξιολόγηση κάθε πρόσθετου υπό το πρίσμα των πρόσφατων επιστημονικών πληροφοριών.Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να καθορίσει εάν απαιτείται αναθεώρηση των τρεχουσών συνθηκών χρήσης για κάθε πρόσθετο τροφίμων, π.χ. να αλλάξει η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (ADI). Ακόμα, εάν κριθεί απαραίτητο, υπάρχει και η πιθανότητα της απόσυρσης ενός πρόσθετου από τη λίστα των επιτρεπόμενων.

Πώς διεξάγεται η επαναξιολόγησης;
Προκειμένου να ιεραρχηθούν σε προτεραιότητα οι αξιολογήσεις, έχει δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα για την επαναξιολόγηση των εγκεκριμένων πρόσθετων τροφίμων, με τη χρήση συγκεκριμένων κριτηρίων (π.χ. χρόνος από την τελευταία αξιολόγηση, διαθεσιμότητα νέων δεδομένων, το εύρος χρήσης). Για λόγους αποδοτικότητας και πρακτικότητας, οι αξιολογήσεις θα διεξάγονται ανά λειτουργική κατηγορία (π.χ. συντηρητικά, αντιοξειδωτικά), όπου είναι εφικτό. Το έργο της EFSA είναι να εξετάζει την πρωτότυπη γνωμοδότηση και το φάκελο, επιπρόσθετα δεδομένα που υποβάλλονται από την Επιτροπή και τα κράτη-μέλη, και οποιαδήποτε άλλη σχετική βιβλιογραφία που δημοσιεύτηκε από την τελευταία αξιολόγηση. Θα γίνει, επίσης, «δημόσια πρόσκληση» για τη συλλογή πληροφοριών, για να βοηθήσει την EFSA να ανακτήσει όλα τα σχετικά για θεώρηση δεδομένα.

Τρέχουσα κατάσταση της διαδικασίας επαναξιολόγησης
Μιας και οι χρωστικές ήταν από τα πρώτα πρόσθετα που εγκρίθηκαν, έχουν λάβει τον υψηλότερο βαθμό προτεραιότητας για επαναξιολόγηση. Χαρακτηριστικά, η χρήση της χρωστικής Red 2G (E128) διακόπηκε το 2007, σύμφωνα με νέα επιστημονικά στοιχεία για προβληματισμούς ως προς την ασφάλειά της.

Επόμενα στη λίστα προτεραιότητας είναι τα συντηρητικά και τα αντιοξειδωτικά (θα έχουν επαναξιολογηθεί μέχρι το τέλος του 2015), ακολουθούμενα από τους γαλακτωματοποιητές, τους σταθεροποιητές και τους πηκτωματογόνους παράγοντες (θα έχουν επαναξιολογηθεί μέχρι το τέλος του 2016). Όλα τα υπόλοιπα πρόσθετα τροφίμων θα έχουν επαναξιολογηθεί μέχρι το τέλος του 2020.

eufic.org