Η ετήσια ομιλία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης (SOTEU) άγγιξε ελάχιστα τη γεωργία, προκαλώντας αντιδράσεις για τις παραλείψεις της σχετικά με την ΚΑΠ, τις εμπορικές συμφωνίες και τη στήριξη των Ευρωπαίων παραγωγών.
Βρυξέλλες – Στην ετήσια ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης (SOTEU) που εκφώνησε το πρωί της Τρίτης 10 Σεπτεμβρίου 2025 ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε τις βασικές πολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ για το 2026. Η τοποθέτησή της εστίασε σε πέντε κεντρικούς άξονες: άμυνα με έμφαση στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, ανταγωνιστικότητα και απασχόληση, βιοτικό επίπεδο και προσβασιμότητα, διεθνές εμπόριο, δημοκρατία και μετανάστευση.
Η Farm Europe, σε ανακοίνωσή της, χαιρετίζει την αναγνώριση του ρόλου των Ευρωπαίων αγροτών στη διασφάλιση της ποιότητας και της προσβασιμότητας των τροφίμων στην ΕΕ. Ωστόσο, εκφράζει έντονη λύπη για την απουσία στρατηγικού οράματος ως προς τη θεμελιώδη σημασία της γεωργίας για το μέλλον της Ένωσης, καθώς και για την έλλειψη συγκεκριμένων δεσμεύσεων υπέρ ενός πραγματικά ανταγωνιστικού και βιώσιμου αγροτικού τομέα. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι, με την τοποθέτησή της, η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν αποστασιοποιήθηκε εμφανώς από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει μετά τις περυσινές μαζικές αγροτικές κινητοποιήσεις, με τη «Συμφωνία για τους Αγρότες» του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος να μην βρίσκει πλέον καμία αναφορά στις πολιτικές της κατευθύνσεις.
Αναφερόμενη στη γεωργία, η Πρόεδρος δήλωσε ότι «οι αγρότες είναι οι θεματοφύλακες της γης μας», τονίζοντας πως «στην Ευρώπη, έχουμε πρόσβαση σε τρόφιμα υψηλής ποιότητας που παράγονται από τους εξαιρετικούς αγρότες μας σε προσιτές τιμές. Είναι το κλειδί για την επισιτιστική μας ασφάλεια. Πρέπει να προωθήσουμε το "made in Europe". Οι αγρότες μας χρειάζονται δίκαιο ανταγωνισμό και ισότιμους όρους ανταγωνισμού. Θα προτείνω την έναρξη μιας ευρωπαϊκής εκστρατείας για τα τρόφιμα».
Η φον ντερ Λάιεν δεν αναγνώρισε το γεγονός ότι οι πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ έχουν δημιουργήσει σοβαρές ανισορροπίες στον αγροτικό τομέα. Η σύναψη συμφωνιών με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες της Mercosur δημιουργεί ανισόρροπες εμπορικές σχέσεις και εντείνει τις πιέσεις στον ευρωπαϊκό αγροτικό τομέα. Παράλληλα, οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις με την Ινδία ενισχύουν τις ανησυχίες για την ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαίων παραγωγών.
Αναφερόμενη στη συμφωνία με τη Mercosur, η Πρόεδρος δήλωσε ότι «έχουμε ενισχυμένες ασφαλιστικές δικλείδες – με χρηματοδοτικά εργαλεία σε περίπτωση που απαιτηθούν αποζημιώσεις». Σχετικά με τη συμφωνία ΕΕ–ΗΠΑ, ανέφερε ότι «εξασφαλίσαμε εξαιρέσεις και ευνοϊκούς όρους. Πρόκειται για την καλύτερη δυνατή συμφωνία. Χωρίς αμφιβολία».
Ωστόσο, η συμφωνία ΕΕ–ΗΠΑ του Αυγούστου 2025 χαρακτηρίζεται από ειδικούς ως “win-lose” υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών, με παραχωρήσεις στον αγροτικό τομέα προκειμένου να προστατευτεί η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία. Τα αποτελέσματα για τους παραγωγούς της ΕΕ εκτιμώνται ως χαμηλότερα έσοδα, απώλεια ανταγωνιστικότητας και πιθανή παραβίαση των κανόνων του ΠΟΕ, με νομικές προσφυγές να παραμένουν ανοικτό ενδεχόμενο. Οι νέες παραχωρήσεις περιλαμβάνουν κατάργηση δασμών σε φρούτα, λαχανικά, σπόρους, αποξηραμένα φρούτα, χυμούς και μαρμελάδες, καθώς και δασμολογικές ποσοστώσεις: 25.000 τόνοι για χοιρινό, 500.000 τόνοι για ξηρούς καρπούς, 400.000 τόνοι για σογιέλαιο.
Όσον αφορά τη Mercosur, η Farm Europe επισημαίνει ότι πρόκειται για αγροδιατροφική υπερδύναμη με χαμηλότερα πρότυπα παραγωγής, γεγονός που δημιουργεί ασύμμετρο ανταγωνισμό και απειλεί τη βιωσιμότητα των Ευρωπαίων παραγωγών. Οι διμερείς ασφαλιστικές δικλείδες που έχουν ανακοινωθεί θεωρούνται ανεπαρκείς, χωρίς να προσφέρουν πραγματική προστασία.
Σε επίπεδο γεωπολιτικής πίεσης, η απόφαση της Κίνας να επιβάλει προσωρινούς δασμούς αντιντάμπινγκ έως 62,4% στις εισαγωγές ευρωπαϊκού χοιρινού προσθέτει περαιτέρω αβεβαιότητα στον ήδη πιεσμένο αγροτικό τομέα.
Αναφορικά με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και την Κοινή Αγροτική Πολιτική, η Πρόεδρος ανέφερε ότι «απλοποιήσαμε την ΚΑΠ και έχουμε διασφαλίσει τα εισοδήματα στο νέο ΠΔΠ. Επιπλέον, δίνεται δυνατότητα συμπληρωματικής χρηματοδότησης από εθνικά και περιφερειακά κονδύλια».
Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία της Farm Europe, το σχέδιο για το ΠΔΠ προβλέπει μείωση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ στα 300 δισ. ευρώ, κάτι που αντιστοιχεί σε πραγματική μείωση -17,6%. Για να διατηρηθούν τα σημερινά επίπεδα στήριξης, θα απαιτούνταν 395 έως 482,5 δισ. ευρώ. Αν και το αποθεματικό κρίσης αυξήθηκε στα 6,3 δισ. ευρώ, η ενεργοποίησή του παραμένει ασαφής και πρακτικά ανεφάρμοστη.
Η φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε ότι «η ενιαία αγορά είναι το μεγαλύτερο μας πλεονέκτημα», χωρίς όμως να θίξει την απειλή που συνιστά για την ΚΑΠ η πρόταση για το νέο ενιαίο ταμείο. Το νέο πλαίσιο ενοποιημένης απόδοσης, σύμφωνα με αναλυτές, αποδυναμώνει την πολιτική συνοχή της ΚΑΠ, μετατοπίζοντας το βάρος στους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς δείκτες και παραγκωνίζοντας τη βασική αποστολή της ευρωπαϊκής γεωργικής πολιτικής: την παραγωγική ασφάλεια και την αγροτική ανάπτυξη.
Η ομιλία της Προέδρου εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της διαμόρφωσης των ευρωπαϊκών πολιτικών ενόψει της ολοκλήρωσης της παρούσας θητείας της Επιτροπής και της επερχόμενης διαπραγμάτευσης για τον νέο δημοσιονομικό κύκλο 2028–2034, όπου και αναμένεται να τεθούν εκ νέου επί τάπητος οι προτεραιότητες για τη μελλοντική αρχιτεκτονική της ΚΑΠ.