Σε μια Ευρώπη υπό πίεση, η Φον ντερ Λάιεν αναζητά νέα στήριξη από την ύπαιθρο
Η ετήσια ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης (SOTEU) αποτέλεσε φέτος μια σπάνια στιγμή πολιτικής δοκιμασίας για την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, καθώς βρέθηκε αντιμέτωπη με μια ταραγμένη διεθνή συγκυρία και εντεινόμενη εσωτερική πίεση από γεωργικούς και κοινωνικούς κύκλους. Η πρόεδρος περιέγραψε μια Ευρώπη που «δίνει μάχη» για την ανεξαρτησία, την ελευθερία και την ασφάλεια των πολιτών της, προειδοποιώντας για ιμπεριαλιστικές απειλές, ενεργειακές εξαρτήσεις και οικονομική ανασφάλεια.
Στο αγροτικό πεδίο, η φον ντερ Λάιεν έκανε ειδική μνεία στους ευρωπαίους αγρότες αναγνωρίζοντας τις «αντίξοες συνθήκες» που αντιμετωπίζουν: υψηλό κόστος παραγωγής, υπερβολική γραφειοκρατία και αθέμιτο ανταγωνισμό. Υποστήριξε ότι η Επιτροπή έχει προχωρήσει σε απλοποίηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), επιδιώκοντας λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη εμπιστοσύνη προς τους παραγωγούς, ενώ διαβεβαίωσε ότι η εισοδηματική στήριξη των γεωργών έχει διασφαλιστεί στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, με δυνατότητα ενίσχυσης και από εθνικά και περιφερειακά κονδύλια.
Η πρόεδρος παραδέχθηκε ότι οι παραγωγοί δεν απολαμβάνουν την απόδοση που αξίζει στην εργασία τους, ανακοινώνοντας ότι η Επιτροπή θα επανεξετάσει τη νομοθεσία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και θα αναλάβει δράση όπου εντοπιστούν στρεβλώσεις. Σε επικοινωνιακό επίπεδο, ανακοινώθηκε επίσης η ενίσχυση του προϋπολογισμού για την προώθηση των ευρωπαϊκών προϊόντων, με μια νέα εκστρατεία υπό τον τίτλο «Αγοράζουμε ευρωπαϊκά τρόφιμα», ως προσπάθεια ενίσχυσης της ζήτησης για τα αγροτικά προϊόντα εντός της ΕΕ.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη διαπραγμάτευση με τη Mercosur, την οποία η πρόεδρος προσπάθησε να τοποθετήσει στο πλαίσιο ενός «ελεγχόμενου ανοίγματος» της ευρωπαϊκής γεωργίας. Η συμφωνία αυτή έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε πολλές χώρες της ΕΕ, καθώς η είσοδος γεωργικών προϊόντων από τη Νότια Αμερική θεωρείται ότι υπονομεύει τους όρους ανταγωνισμού για τους Ευρωπαίους αγρότες. Η φον ντερ Λάιεν δεσμεύτηκε για ισχυρές διασφαλίσεις εντός της συμφωνίας Mercosur και μάλιστα υποστήριξε τη δυνατότητα οικονομικής αντιστάθμισης των παραγωγών, σε περίπτωση που επηρεαστούν δυσμενώς.
Το πολιτικό μήνυμα της Επιτροπής στην παρούσα συγκυρία φαίνεται να είναι ότι η αγροτική ανεξαρτησία συνδέεται άμεσα με την οικονομική ασφάλεια της Ευρώπης, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ. Η πρόεδρος αναφέρθηκε με έμφαση στο γεγονός ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να εξαρτάται από εισαγωγές για τα λιπάσματα που χρειάζεται η γεωργία της, θέτοντας το ζήτημα της αυτάρκειας σε κομβικά υλικά και εισροές στο επίκεντρο της νέας αγροτικής στρατηγικής.
Παράλληλα, τόνισε ότι ο ευρωπαϊκός αγροδιατροφικός τομέας πρέπει να αντιμετωπιστεί ως στρατηγικός μοχλός ανταγωνιστικότητας, και όχι απλώς ως αντικείμενο ρυθμιστικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι οι προστατευτικοί μηχανισμοί εντός του εμπορίου είναι αναγκαίοι για να εξισορροπηθούν οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης.
Η πρόεδρος προσπάθησε επίσης να μεταφέρει το μήνυμα ότι οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, όπως αυτή με τη Mercosur, είναι αναγκαίες σε μια περίοδο διεθνούς γεωοικονομικής ρευστότητας, όπου οι παραδοσιακοί εμπορικοί θεσμοί, όπως ο ΠΟΕ, δείχνουν να καταρρέουν. Υπογράμμισε, πάντως, ότι η Ευρώπη διατηρεί το δικαίωμα να καθορίζει τα δικά της πρότυπα και ότι δεν θα αποδεχθεί συμφωνίες που υπονομεύουν το ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό και κοινωνικό κεκτημένο.
Η αναφορά της φον ντερ Λάιεν στους αγρότες εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της ΕΕ, ιδίως μετά από έναν δύσκολο χειμώνα διαδηλώσεων σε πολλές χώρες της Ένωσης. Οι αναφορές στην ΚΑΠ, στην Mercosur και στην ανάγκη για θεμιτό εμπόριο, αποτελούν σαφή σήματα προς ένα ακροατήριο που, όπως δείχνουν οι τελευταίες εκλογικές τάσεις αισθάνεται παραμελημένο από τις Βρυξέλλες.
Η φετινή ομιλία για την Κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο αυξημένων προκλήσεων για τον πρωτογενή τομέα και εντεινόμενης συζήτησης γύρω από το μέλλον της γεωργικής πολιτικής της ΕΕ. Οι εξελίξεις στην παγκόσμια τροφική ασφάλεια, οι απαιτήσεις της κλιματικής προσαρμογής και οι οικονομικές πιέσεις από τις αγορές επηρεάζουν άμεσα τον ευρωπαϊκό αγροτικό τομέα και αναδεικνύουν την ανάγκη για σαφείς πολιτικές απαντήσεις. Η παρέμβαση της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ήρθε σε μια περίοδο όπου οι προσδοκίες για την ενίσχυση της ΚΑΠ, τη στήριξη των παραγωγών και την προάσπιση της διατροφικής αυτάρκειας βρίσκονται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης 2025, όπως εκφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο.
Το πρωτότυπο κείμενο της ομιλίας είναι διαθέσιμο εδώ.