Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανοίγει διαπραγματεύσεις για τη Διεθνή Συμφωνία ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών
Στις 20 Νοεμβρίου 2024, μέσα σε μια συνεδρίαση που πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, το Συμβούλιο Μελών του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου (IOC) άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Με πρωτοβουλία της Τυνησίας και του Ιράν, συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας για την αναθεώρηση της Συμφωνίας του 2015. Τότε λίγοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι επρόκειτο για το προοίμιο μιας διαπραγμάτευσης που θα άγγιζε τα νεύρα της μεσογειακής γεωργικής διπλωματίας.
Το καλοκαίρι του 2025, στις 3 Ιουλίου, το Συμβούλιο της ΕΕ αναγκάστηκε να δώσει παράταση ζωής στη Συμφωνία έως το τέλος του 2026. Χωρίς αυτήν την τεχνική επέμβαση, το θεσμικό πλαίσιο κινδύνευε να λήξει, αφήνοντας το IOC μετέωρο. «Ήταν μια προσωρινή λύση, όχι η απάντηση», σχολίαζε τότε έμπειρος διπλωμάτης, δείχνοντας ότι όλοι περίμεναν την επόμενη κίνηση των Βρυξελλών.
Η κίνηση αυτή ήρθε στις 12 Σεπτεμβρίου 2025, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρότασή της για την έναρξη επίσημων διαπραγματεύσεων. Από εκείνη τη στιγμή, το ζήτημα πήρε πολιτική διάσταση. Δεν επρόκειτο πλέον για άρθρα και παραγράφους, αλλά για το ποιος θα διαμορφώσει τους όρους του παιχνιδιού σε μια αγορά όπου η Ευρώπη εξακολουθεί να κατέχει το πάνω χέρι.
Η Αθήνα όπως μαθαίνουμε παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι η ελληνική αντιπροσωπεία θα βάλει στο επίκεντρο την προστασία της ποιότητας και της αυθεντικότητας, επιμένοντας ότι τα διεθνή πρότυπα πρέπει να θωρακιστούν από τη νοθεία και τις παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές. «Για την Ελλάδα, το ελαιόλαδο δεν είναι μόνο προϊόν, είναι κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας και βασικό εργαλείο διπλωματίας στις διεθνείς αγορές», τονίζει στέλεχος με γνώση των διαπραγματεύσεων.
Στους διαδρόμους των Βρυξελλών, οι ψίθυροι δίνουν και παίρνουν. Η Τυνησία και το Ιράν πιέζουν για νέο σύστημα εισφορών, η Ισπανία παρακολουθεί με μισό μάτι, γνωρίζοντας ότι κάθε αλλαγή θα αγγίξει τα δικά της μεγέθη, ενώ η Ελλάδα προσπαθεί να συνδυάσει την παραδοσιακή ρητορική περί «ποιότητας» με το πολιτικό διακύβευμα να μη χαθεί η πρωτοκαθεδρία της ΕΕ στον καθορισμό των κανόνων.
Η πραγματικότητα είναι ότι πίσω από τα χαμόγελα και τις δηλώσεις περί «τεχνικών βελτιώσεων», παίζεται ένα σκληρό παιχνίδι ισορροπιών με τους ισπανούς να έχουν πατήσει πόδι στην ελληνική αγορά. Το ελαιόλαδο και οι ελιές Καλαμών βρίσκονται στο επίκεντρο όχι μόνο επειδή αποτελούν προϊόντα-σύμβολα, αλλά και γιατί συνδέονται με πολλαπλά συμφέροντα από τα εμπορικά λόμπι της Μεσογείου μέχρι τις αγορές των ΗΠΑ και της Ασίας.
Όπως παραδέχθηκε κοινοτικά ένας αξιωματούχος στο Agrocapital, «οι διαπραγματεύσεις δεν θα κριθούν στο κείμενο της Συμφωνίας, αλλά στο ποιος θα καταφέρει να το διαβάσει υπέρ του». Και εκεί, ανάμεσα στις γραμμές, κρύβεται η ουσία η μάχη για το ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στην πιο ισχυρή αγορά του μεσογειακού πολιτισμού.