Κλιματική Κρίση και Επισιτιστική Ασφάλεια — Πώς το έργο THALLA καλλιεργεί την ανθεκτικότητα του αγροδιατροφικού μέλλοντος της Ευρώπης
Στο Συνεδριακό Κέντρο του Δήμου Θηβαίων, η εναρκτήρια ημερίδα του έργου Thriving Agroecology Living Lab (THALLA) δεν αποτέλεσε απλώς ένα επιστημονικό γεγονός, αλλά μια απτή απόδειξη του τρόπου με τον οποίο η επιστήμη, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι αγρότες μπορούν να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν το πιο πιεστικό ζήτημα της εποχής: την ασφάλεια της τροφής σε συνθήκες κλιματικής αστάθειας. Η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 17 Δεκεμβρίου 2024, διοργανώθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου THALLA, το οποίο στοχεύει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του αγροδιατροφικού συστήματος μέσα από τη συμμετοχική καινοτομία, τη συν-δημιουργία και την εφαρμογή αγροοικολογικών πρακτικών.
Συντονιστής του έργου είναι το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών μέσω του Εργαστηρίου Οργανωσιακής Καινοτομίας και Συστημάτων Διοίκησης (ORIMAS Lab), σε συνεργασία με την Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ), την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) και την Ένωση Αγροτών (Farmers Union), στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Ζωντανών Εργαστηρίων ECOREADY.
Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής Σπυρίδων Κίντζιος, ο Αντιπεριφερειάρχης Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνοτροφίας και Αλιείας Στερεάς Ελλάδας, κ. Κωνσταντίνος Αποστολόπουλος, και ο Δήμαρχος Θηβαίων, κ. Γεώργιος Αναστασίου. Παρόντες επίσης ήταν ο Πρόεδρος της ΕΕΚΕ, κ. Αντώνης Ραφτόπουλος, η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Έρευνας, Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης της ΕΕΤΑΑ, κα Γεωργία Γκόνου, εκπροσωπώντας τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΕΕΤΑΑ, κ. Αναστάσιο Μαυρίδη, ο Πρόεδρος της Farmers Union, καθώς και ο Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Θεσσαλίας και Κεντρικής Ελλάδας (ΣΒΘΣΕ), κ. Λουκάς Παπαχαραλάμπους.
Στην κεντρική του ομιλία, ο Καθηγητής Παναγιώτης Τριβέλλας, Επιστημονικός Υπεύθυνος του έργου THALLA, ανέλυσε τη σύνθετη σχέση μεταξύ κλιματικής κρίσης και επισιτιστικής ασφάλειας, τονίζοντας ότι οι πιο ευάλωτοι κρίκοι της αγροδιατροφικής αλυσίδας —οι αγρότες και οι καταναλωτές— φέρουν το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων. Υπογράμμισε ότι η ανθεκτικότητα πρέπει να αποτελέσει τον κεντρικό άξονα του σχεδιασμού πολιτικών τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, επισημαίνοντας τον ρόλο του THALLA ως γέφυρα ανάμεσα στην έρευνα και τη διαμόρφωση τεκμηριωμένων πολιτικών προτάσεων.
Από την πλευρά των καταναλωτών, η Διευθύντρια της ΕΕΚΕ, κα Άννα Χατζηπαύλου, παρουσίασε τα δεδομένα που αφορούν τον κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη σπατάλη τροφίμων, τις υψηλές τιμές και την κερδοσκοπία, επισημαίνοντας πως η επισιτιστική ασφάλεια δεν είναι μόνο ζήτημα παραγωγής αλλά ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η κα Γεωργία Γκόνου από την ΕΕΤΑΑ ανέλυσε τον ρόλο της Εταιρείας ως επιστημονικού και τεχνικού συμβούλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναδεικνύοντας την ανάγκη για ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών απέναντι σε προκλήσεις όπως η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, η απώλεια γεωργικής γης και η επισιτιστική ανασφάλεια.
Εκ μέρους της Farmers Union, η μεταδιδακτορική ερευνήτρια κα Ελένη Καλλικαντζάρου παρουσίασε τις προκλήσεις και το κόστος της κλιματικής αλλαγής για τη γεωργία στην Ελλάδα, επισημαίνοντας πως η προσαρμογή χωρίς τη συμμετοχή των ίδιων των παραγωγών δεν μπορεί να επιτύχει.
Η μεταδιδακτορική ερευνήτρια κα Αικατερίνη Αναστασοπούλου, από το ORIMAS Lab του ΓΠΑ, παρουσίασε τη μεθοδολογία του έργου και τα πέντε σενάρια κλιματικής κρίσης που θα συν-αναπτυχθούν από τα ενδιαφερόμενα μέρη του THALLA, στο πλαίσιο της σχεδίασης σχεδίων έκτακτης ανάγκης και πολιτικών προτάσεων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τροφικών συστημάτων. Χρησιμοποιώντας εργαλεία ανοιχτής καινοτομίας και συμμετοχικού σχεδιασμού, το έργο επικεντρώνεται σε πέντε βασικά αγροδιατροφικά προϊόντα: βιομηχανική τομάτα, δημητριακά, ελιές, μέλι και προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας, στις Περιφέρειες Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας.
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης, ακαδημαϊκοί του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσίασαν εξειδικευμένες εισηγήσεις. Ο Καθηγητής Δημήτρης Μπιλάλης ανέλυσε την καλλιέργεια της βιομηχανικής τομάτας και των δημητριακών σε σχέση με την περιβαλλοντική τους επίπτωση, ο Καθηγητής Δημήτρης Τσιτσιγιάννης αναφέρθηκε στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελαιοπαραγωγή και τη φυτοπαθολογία, ενώ ο Ομότιμος Καθηγητής Παναγιώτης Χαριζάνης παρουσίασε τις προσαρμογές της μελισσοκομίας απέναντι στην κλιματική κρίση και την απώλεια βιοποικιλότητας. Ο Επίκουρος Καθηγητής Μιχάλης Μαλανδράκης ανέδειξε τις προκλήσεις για τη βιωσιμότητα της υδατοκαλλιέργειας, και η Επίκουρη Καθηγήτρια Άννα Παπακωνσταντίνου παρουσίασε τη μεσογειακή διατροφή ως μοντέλο βιώσιμης και υγιεινής διατροφής που μπορεί να λειτουργήσει ως απάντηση στην κλιματική κρίση.
Πέρα από το επιστημονικό του σκέλος, το THALLA φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια Κοινότητα Πρακτικής (Community of Practices), ένα δίκτυο ανταλλαγής γνώσης και εμπειριών ανάμεσα σε πολιτικούς φορείς, επιστήμονες, αγρότες και πολίτες, καλλιεργώντας έναν ανοιχτό δημόσιο διάλογο γύρω από την ανθεκτικότητα των αγροδιατροφικών συστημάτων.
Όπως σημείωσε ο Καθηγητής Τριβέλλας στο κλείσιμο της ημερίδας, «η ανθεκτικότητα δεν είναι απλώς ένας επιστημονικός όρος — είναι συλλογική ευθύνη». Μέσα από το έργο THALLA, η Ελλάδα συμβάλλει ενεργά στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ατζέντας για βιώσιμα και κοινωνικά δίκαια συστήματα τροφίμων, μετατρέποντας την επιστήμη σε εργαλείο διαλόγου ανάμεσα στους ανθρώπους και τη γη που τους τρέφει.
Η εκδήλωση είναι διαθέσιμη ολόκληρη στο επίσημο κανάλι YouTube του έργου THALLA (thalla.org), ενισχύοντας τη διαφάνεια, την πρόσβαση στη γνώση και τη διάχυση των ιδεών που θα καθορίσουν το μέλλον της επισιτιστικής ασφάλειας και της ανθεκτικότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη.