Λεφτά υπάρχουν αλλά με όρους η νέα εποχή επιδοτήσεων για την ευρωπαϊκή γεωργία
Η κατανομή 453 δισεκατομμυρίων ευρώ στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από τα Εθνικά Σχέδια Περιφερειακής Εταιρικής Σχέσης εισάγει μια νέα, καθοριστική δυναμική στο αγροτικό τοπίο της επόμενης δεκαετίας. Πρόκειται για ένα ποσό πρωτοφανούς κλίμακας, το οποίο δεν λειτουργεί απλώς ως ενίσχυση του εισοδήματος, αλλά ως επενδυτική δεξαμενή για τις αγροτικές υποδομές, την τοπική οικονομία, τη γεωργική εκπαίδευση, τα συστήματα ύδατος και, κυρίως, την κάλυψη των πραγματικών περιφερειακών αναγκών.
Παράλληλα, η νέα ΚΓΠ 2028–2034 στηρίζεται σε έναν πυρήνα τουλάχιστον 293,7 δισ. ευρώ για τις άμεσες πληρωμές. Από αυτά, περίπου 200–240 ευρώ ανά εκτάριο προβλέπεται να αποτελέσουν τη νέα ευρωπαϊκή «μέση βάση» στο πλαίσιο του συστήματος Degressive Area-Based Income Support (DABIS). Η μεταρρύθμιση εισάγει επίσης ανώτατο όριο ενίσχυσης το περίφημο capping το οποίο τοποθετείται στα 100.000 ευρώ ανά εκμετάλλευση, ενώ τα υψηλότερα επίπεδα ενίσχυσης πάνω από τις 50.000 και 75.000 ευρώ θα υπόκεινται σε μειώσεις της τάξης του 50% και 75% αντίστοιχα.
Η συζήτηση γύρω από την αποτελεσματικότητα της αναδιανομής, ωστόσο, απέκτησε εντελώς διαφορετική βαρύτητα όταν ο Ευρωπαίος Επίτροπος Γεωργίας Christophe Hansen μίλησε στο Agrocapital στις 14 Νοεμβρίου 2025. Η δήλωσή του «η νέα ΚΓΠ δεν μπορεί να αφήσει κανέναν αγρότη πίσω» δεν παρουσιάστηκε ως σύνθημα, αλλά ως δέσμευση για το πώς πρέπει να λειτουργεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση στο εξής.
| Παρέμβαση / Κατηγορία | Βασικές παράμετροι επιδοτήσεων | Εξέλιξη / Τάση σε σχέση με το σημερινό καθεστώς |
|---|---|---|
| Άμεσες ενισχύσεις Άμεσες πληρωμές ΚΓΠ 2028–2034 |
Πυρήνας τουλάχιστον 293,7 δισ. ευρώ για άμεσες ενισχύσεις εισοδήματος αγροτών στην ΕΕ. | Οι άμεσες πληρωμές παραμένουν κεντρικό εργαλείο στήριξης, αλλά συνδέονται στενότερα με αναδιανομή, επιλεξιμότητα και στοχευμένους δείκτες απόδοσης. |
| DABIS Degressive Area-Based Income Support |
Νέα ευρωπαϊκή «μέση βάση» περίπου 200–240 €/εκτάριο. Ενιαίο σχήμα ενίσχυσης ανά εκτάριο, με ελάχιστα και μέγιστα όρια ανά κράτος-μέλος. | Μετατόπιση από διάσπαρτα καθεστώτα σε πιο ομοιογενή, στοχευμένη στήριξη. Η ενίσχυση ανά εκτάριο συνδέεται ουσιαστικότερα με πραγματικές ανάγκες και παραγωγικές συνθήκες. |
| Capping Ανώτατο όριο & degressivity |
Ανώτατο όριο ενίσχυσης (capping) στα 100.000 € ανά εκμετάλλευση. Μειώσεις (degressivity) – Πάνω από 50.000 €: μείωση 50% – Πάνω από 75.000 €: μείωση 75% |
Περιορίζεται η υπερσυγκέντρωση ενισχύσεων σε πολύ μεγάλες εκμεταλλεύσεις. Περισσότεροι πόροι ανακατευθύνονται σε μεσαία και μικρότερα αγροκτήματα και σε στοχευμένα μέτρα. |
| Γενεακή ανανέωση Νέοι αγρότες |
Προβλέπεται υπερδιπλασιασμός της χρηματοδότησης. |
Η πολιτική δίνει σαφή προτεραιότητα στη γενεακή ανανέωση. Οι νέοι αποκτούν πιο ισχυρά κίνητρα για είσοδο και παραμονή στο επάγγελμα, με καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαιο και επενδύσεις. |
| Μικρές εκμεταλλεύσεις Μικροί παραγωγοί |
Ειδικό σχήμα κατ’ αποκοπή ετήσιας ενίσχυσης έως 3.000 €, αντικαθιστώντας πιο σύνθετα παλαιά καθεστώτα. | Σημαντική απλοποίηση για μικρές εκμεταλλεύσεις: λιγότερη γραφειοκρατία, σταθερό και προβλέψιμο ποσό, ενίσχυση της βιωσιμότητάς τους, ιδίως σε μειονεκτικές ή περιθωριοποιημένες περιοχές. |
| ANC Περιοχές με φυσικούς περιορισμούς |
Στόχευση σε περιοχές όπου το αγροτικό εισόδημα είναι έως και 30% χαμηλότερο από τον μέσο όρο: ορεινές, μειονεκτικές, απομακρυσμένες. | Ενισχύεται η εδαφική συνοχή. Στόχος είναι να μην εγκαταλειφθούν περιοχές με υψηλό κόστος και χαμηλότερη παραγωγικότητα, αλλά σημαντική περιβαλλοντική και κοινωνική αξία. |
| Περιβάλλον Βιοποικιλότητα & αγροπεριβαλλοντικές δράσεις |
Κίνητρα που μπορούν να φτάσουν έως και 200.000 € για επιχειρήσεις και σχήματα που υιοθετούν υψηλής περιβαλλοντικής απόδοσης μοντέλα. | Οι επιδοτήσεις συνδέονται όλο και περισσότερο με περιβαλλοντικά αποτελέσματα. Όσοι επενδύουν σε κλίμα, έδαφος, νερό και βιοποικιλότητα, μπορούν να βλέπουν σημαντική αύξηση στις συνολικές ενισχύσεις τους. |
Μειώσεις: πάνω από 50.000 € (-50%), πάνω από 75.000 € (-75%).
Για να γίνει αυτό, η Επιτροπή έχει διαμορφώσει ένα τετράγωνο πλαίσιο στοχευμένων παρεμβάσεων. Πρώτον, η χρηματοδότηση για τους νέους αγρότες προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί, με επιπλέον 2.000–4.000 ευρώ ετήσιες στοχευμένες ενισχύσεις στα πρώτα χρόνια εγκατάστασης. Δεύτερον, για τους μικρούς παραγωγούς, εισάγεται ειδικό σχήμα με ετήσια κατ’ αποκοπή ενίσχυση έως 3.000 ευρώ, αντικαθιστώντας προηγούμενα περίπλοκα καθεστώτα. Τρίτον, ενισχύονται οι περιοχές με φυσικούς περιορισμούς, όπου ο μέσος αγροτικός εισόδημα εμφανίζεται έως και 30% χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τέταρτον, η στήριξη της βιοποικιλότητας και των αγροπεριβαλλοντικών δράσεων συνοδεύεται πλέον από κίνητρα που μπορούν να φτάσουν έως και 200.000 ευρώ για επιχειρήσεις που υιοθετούν μοντέλα υψηλής περιβαλλοντικής απόδοσης.
Στο παράλληλο μέτωπο, τα 453 δισ. ευρώ των εθνικών σχεδίων εγγυώνται μια ευελιξία που δεν υπήρχε στο παρελθόν. Μπορούν να χρηματοδοτήσουν έργα σε υποδομές άρδευσης, ψηφιακές υπηρεσίες, αγροτική υγεία, αναβάθμιση εκμεταλλεύσεων, αγροτική επιχειρηματικότητα, αγροτικούς δρόμους, τοπικές αλυσίδες αξίας, αλλά και δράσεις κοινωνικής συνοχής. Σε ορισμένα κράτη-μέλη, η πρόβλεψη είναι ότι ως και το 35% των πόρων θα κατευθυνθεί σε περιφέρειες με φθίνουσα πληθυσμιακή πυκνότητα, ενώ ήδη υπολογίζεται ότι έως 10% των ποσών μπορεί να διατεθεί σε αμιγώς νησιωτικές ή ορεινές περιοχές.
Η συμβατότητα μεταξύ των δύο μηχανισμών της ΚΓΠ και των Εθνικών Σχεδίων δεν είναι τυπική, αλλά ουσιαστική συγκροτεί ένα ενιαίο οικοδόμημα χρηματοδοτήσεων που μπορεί να λειτουργήσει είτε ως μαξιλάρι στήριξης του αγροτικού εισοδήματος είτε ως μοχλός διαρθρωτικών επενδύσεων. Όπως σημείωσε ο Hansen στη συνέντευξή του, το ζητούμενο δεν είναι απλώς η εκταμίευση·είναι η απόδειξη ότι τα χρήματα δημιουργούν πραγματικές, μετρήσιμες βελτιώσεις στις αγροτικές κοινότητες.
Η πρόκληση παραμένει η εφαρμογή. Τα κράτη-μέλη θα χρειαστεί να παρουσιάσουν σχέδια που βασίζονται σε πραγματικές ανάγκες, όχι σε οριζόντιες πολιτικές. Η επιμέλεια στη λογοδοσία, η αξιοποίηση των γεωχωρικών δεδομένων και η δυνατότητα παρακολούθησης των ενισχύσεων σε πραγματικό χρόνο αποτελούν πλέον κομμάτι του ευρωπαϊκού πλαισίου εποπτείας.
Σε τελευταία ανάλυση, τα 453 δισ. ευρώ δεν είναι απλώς μια εντυπωσιακή χρηματοδοτική δέσμευση αλλά είναι μία ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της αγροτικής Ευρώπης από τις περιφέρειες που υποφέρουν έως τις αγροτικές οικονομίες που αναζητούν σταθερότητα, ανανέωση και μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα. Το αν αυτή η ευκαιρία θα μετουσιωθεί σε πραγματικό αποτέλεσμα μένει να αποδειχθεί στα χωράφια, όχι στις αίθουσες συνεδριάσεων.