Από τα 1.800€ στα 180€: Τι δείχνουν οι αριθμοί για το ποιοι αντέχουν τον ανταγωνισμό

Άλλο να ανταγωνίζεσαι εισαγωγές όταν το χωράφι σου αποδίδει €1.700 το στρέμμα και άλλο όταν αποδίδει μόλις €200 - Η Mercosur μέσα από τους αριθμούς

Βαθμιαία και σχεδόν αθόρυβα, η συμφωνία με τη Mercosur μετακινήθηκε από τα τεχνικά τραπέζια του εμπορίου στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής πολιτικής αντιπαράθεσης, καθώς κατέστη σαφές ότι δεν αγγίζει όλες τις ευρωπαϊκές γεωργίες με τον ίδιο τρόπο  και ότι αυτή ακριβώς η άνιση έκθεση είναι που μετατρέπει μια εμπορική ρύθμιση σε ζήτημα πρώτης γραμμής.

Η ευρωπαϊκή συζήτηση για την αξία της γεωργίας το 2025 σύμφωνα με τα εναρμονισμένα στοιχεία της Eurostat, που ανήλθε το 2024 περίπου στα €532 δισ. σε βασικές τιμές,αποτυπώνει την καθαρή παραγωγική ισχύ του πρωτογενούς τομέα χωρίς επιδοτήσεις και φόρους. Πίσω όμως από αυτόν τον ενιαίο ευρωπαϊκό αριθμό κρύβεται μια έντονα διαφοροποιημένη γεωγραφία αξίας, η γεωργική γη δεν παράγει παντού την ίδια οικονομική απόδοση και, ως αποτέλεσμα, δεν διαθέτει παντού την ίδια αντοχή απέναντι στον διεθνή ανταγωνισμό.

Αυτή ακριβώς η απόκλιση εξηγεί γιατί η επαναφορά της συμφωνίας Mercosur προκαλεί τόσο διαφορετικές αντιδράσεις από χώρα σε χώρα και γιατί, υπό την πίεση των μαζικών κινητοποιήσεων των αγροτών στις Βρυξέλλες, το ζήτημα μετατοπίστηκε από το εμπορικό στο καθαρά πολιτικό πεδίο. Στο ίδιο πλαίσιο, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ενημέρωσε τους Ευρωπαίους ηγέτες ότι η προγραμματισμένη υπογραφή της συμφωνίας δεν θα πραγματοποιηθεί στις 20 Δεκεμβρίου, αλλά μετατίθεται για τον επόμενο μήνα. 

Η αναβολή αποδόθηκε κυρίως στις πιέσεις της ιταλικής πλευράς, η οποία ζήτησε επιπλέον χρόνο ώστε να διαβεβαιώσει τους αγρότες της χώρας ότι οι εισαγωγές πουλερικών και βοείου κρέατος σε χαμηλότερες τιμές από χώρες της Λατινικής Αμερικής δεν θα αποσταθεροποιήσουν τις εθνικές αγορές. Αν και το κείμενο της συμφωνίας προβλέπει ρήτρες επαναφοράς δασμών σε περίπτωση σοβαρής διαταραχής της αγοράς, η πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώνεται στους δρόμους των Βρυξελλών δείχνει ότι, για πολλές ευρωπαϊκές γεωργίες χαμηλότερης παραγωγικής αξίας, η Mercosur δεν εκλαμβάνεται ως ευκαιρία αλλά ως άμεσος κίνδυνος  και αυτή η αντίληψη είναι πλέον αδύνατο να αγνοηθεί.

Η Ολλανδία βρίσκεται στο ανώτερο άκρο της ευρωπαϊκής κλίμακας. Όχι λόγω έκτασης, αλλά λόγω συμπύκνωσης αξίας. Με γεωργική παραγωγή που προσεγγίζει τα €41 δισ. και με περιορισμένη καλλιεργούμενη γη, η οικονομική αξία που παράγεται ανά μονάδα έκτασης υπολογίζεται περίπου στα €1.600–€1.800 ανά στρέμμα. Σε αυτό το επίπεδο, οι εισαγωγές χαμηλότερου κόστους λειτουργούν περισσότερο ως διαπραγματευτική πίεση στις τιμές και λιγότερο ως υπαρξιακή απειλή. Η υψηλή αξία ανά στρέμμα προσφέρει βαθμούς ελευθερίας: δυνατότητα απορρόφησης κραδασμών, προσαρμογής προϊόντων και αναδιάταξης αγορών.

Στον αντίποδα, η Ελλάδα καταγράφει συνολική αξία γεωργικής παραγωγής περίπου €16 δισ., με μέση απόδοση €180–€220 ανά στρέμμα. Η απόσταση από το ολλανδικό μοντέλο δεν είναι θέμα στατιστικής ανάγνωσης· προκύπτει από την ίδια ακριβώς μεθοδολογία, εφαρμοσμένη σε διαφορετική παραγωγική δομή. Σε αυτό το επίπεδο συμπύκνωσης αξίας, ακόμη και μικρές μεταβολές στις τιμές εισαγωγής αρκούν για να επηρεάσουν άμεσα το οικονομικό αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης. Η πίεση δεν εκδηλώνεται θεωρητικά· περνά κατευθείαν στο χωράφι και στον λογαριασμό.

«Με απλά λόγια, άλλο να ανταγωνίζεσαι εισαγωγές όταν το χωράφι σου παράγει €1.700 το στρέμμα και άλλο όταν παράγει €200.»

Ακόμη πιο εκτεθειμένες εμφανίζονται χώρες της ανατολικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Ρουμανία και η Βουλγαρία, με μεγάλες γεωργικές εκτάσεις αλλά χαμηλή αξία παραγωγής ανά στρέμμα, βασίζονται σε εκτατικά μοντέλα και προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Εκεί, οι εισαγωγές από τη Mercosur ιδίως σε δημητριακά, ζωοτροφές και κρέας δεν λειτουργούν ως απλός ανταγωνισμός, αλλά ως άμεσος μηχανισμός συμπίεσης των τιμών παραγωγού.

Η Γαλλία και η Ιρλανδία βρίσκονται στο επίκεντρο της ανησυχίας για διαφορετικό λόγο. Παρότι η συνολική αξία παραγωγής τους είναι υψηλή, η ισχυρή εξάρτηση από τον τομέα του βόειου κρέατος τις καθιστά ιδιαίτερα ευαίσθητες στις εισαγωγές χαμηλότερου κόστους. Σε αυτές τις οικονομίες, ακόμη και περιορισμένες ποσοστώσεις μπορούν να προκαλέσουν δυσανάλογη πίεση, μετατρέποντας μια εμπορική συμφωνία σε πολιτικό ζήτημα πρώτης γραμμής.

Η Ισπανία, η Πορτογαλία και, σε μεγάλο βαθμό, η Ελλάδα ιδίως σε δημητριακά και εσπεριδοειδή κινούνται σε μια ενδιάμεση ζώνη αντοχής. Ο συνδυασμός εντατικών και εκτατικών κλάδων περιορίζει τη συνολική έκθεση, αλλά δημιουργεί τοπικές ρωγμές, κυρίως σε ζωοτροφές και συγκεκριμένα προϊόντα φυτικής παραγωγής. Εκεί, το πρόβλημα δεν είναι τόσο το συνολικό μέγεθος των εισαγωγών, όσο η συγκέντρωσή τους σε στενές και ευάλωτες αγορές.

Τα ίδια τα ευρωπαϊκά στοιχεία δείχνουν και κάτι ακόμη, το 2024 καταγράφηκαν έντονες αποκλίσεις στις μεταβολές της αξίας παραγωγής. Σημαντικές μειώσεις εμφανίστηκαν στη Γαλλία και τη Ρουμανία, ενώ αυξήσεις σημειώθηκαν στην Ιρλανδία, την Πολωνία και την Κροατία. Οι διαφορές αυτές υπενθυμίζουν ότι η «αξία ανά στρέμμα» δεν είναι στατικός δείκτης· είναι το αποτέλεσμα τιμών, όγκων και παραγωγικής δομής.

Το τελικό συμπέρασμα δεν προκύπτει από πολιτικές τοποθετήσεις, αλλά από τη σύγκριση των ίδιων των μεγεθών. Οι εισαγωγές δεν λειτουργούν ουδέτερα σε μια Ευρώπη με τόσο άνιση παραγωγική βάση. Όπου η γεωργική γη παράγει υψηλή οικονομική αξία, οι πιέσεις απορροφώνται και μεταφράζονται σε διαπραγμάτευση τιμών. Όπου, αντίθετα, η αξία ανά μονάδα γης παραμένει χαμηλή και η παραγωγή στηρίζεται σε βασικά εμπορεύσιμα προϊόντα, οι ίδιες εισαγωγές μετατρέπονται σε άμεσο πλήγμα εισοδήματος .

Η Mercosur δεν αποκαλύπτει απλώς εμπορικές επιλογές. Αποκαλύπτει ποια ευρωπαϊκά αγροτικά μοντέλα έχουν βάθος άμυνας  και ποια στηρίζονται σε μια ισορροπία που δεν αντέχει πλέον εξωτερικούς κραδασμούς.