Ο Αλέξης Χαρίτσης μιλά στο Agrocapital για το σκάνδαλο, τις ευθύνες και το μέλλον των επιδοτήσεων»
Σε ένα τοπίο θεσμικής κρίσης και αυστηρής ευρωπαϊκής επιτήρησης, η κατάργηση του ΟΠΕΚΕΠΕ και η μεταφορά των αρμοδιοτήτων του στην ΑΑΔΕ αναζωπυρώνει τη δημόσια συζήτηση για τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και το μέλλον των αγροτικών ενισχύσεων. Το Agrocapital, πιστό στον ρόλο του ως ανεξάρτητου ερευνητικού μέσου, απευθύνθηκε στους πολιτικούς αρχηγούς με καίρια ερωτήματα για την προστασία των πραγματικών παραγωγών και την ανάγκη θεσμικής ανασυγκρότησης. Ο Πρόεδρος της Νέας Αριστεράς, Αλέξης Χαρίτσης, μιλά αποκλειστικά στο Agrocapital για το σκάνδαλο, τις πολιτικές ευθύνες και το όραμα για έναν νέο, αδιάβλητο μηχανισμό στήριξης της αγροτικής παραγωγής.
Αλέξης Χαρίτσης Πρόεδρος Κ.Ο. ΝΕΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Με φόντο τις σοβαρές καταγγελίες και τις εν εξελίξει έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) για τον ΟΠΕΚΕΠΕ που αποκαλύπτουν συστημικές στρεβλώσεις, ψευδείς δηλώσεις και καταχρήσεις εκατομμυρίων ευρώ και ενώ η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με πρόστιμα άνω των 400 εκατομμυρίων ευρώ, ποια είναι η θέση του κόμματός σας για το μέλλον του Οργανισμού Πληρωμών;
Σκάνδαλο. Συγκάλυψη. Διαφθορά. Αδιαφάνεια. Πλιάτσικο. Πελατειακά δίκτυα. Αυτό είναι το λεξιλόγιο με το οποίο έχει ταυτιστεί πλήρως η διακυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Έτσι θα μείνει και στην ιστορία η πρωθυπουργία του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Πέντε (5) υπουργοί Αγροτικής Ανάπτυξης από το 2019 μέχρι σήμερα ενώ είχαν ενημερωθεί επίσημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία από το 2020 και μετά ζήτησε να ληφθούν μέτρα, δεν έκαναν απολύτως τίποτα.
Αποτέλεσμα αυτής της «αδράνειας» ήταν το 2021 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), να ξεκινήσει έρευνα για οργανωμένη απάτη μεγάλης κλίμακας στο σύστημα δηλώσεων αγροτικών εκμεταλλεύσεων με την ενδεχόμενη συστηματική συμμετοχή υπαλλήλων, διοικητικών στελεχών, ακόμα και του, πολιτικά διορισμένου, Διοικητικού Συμβουλίου του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Μάλιστα, μόλις πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, κατήγγειλε την ελλιπή συνεργασία στελεχών του ΟΠΕΚΕΠΕ, επισημαίνοντας παρεμπόδιση στη συλλογή στοιχείων η οποία τελικά επετεύχθη με τη συνδρομή των αρμοδίων υπηρεσιών της ΕΛ.ΑΣ. Είναι πλέον γνωστό άλλωστε, ότι όσοι προσπάθησαν να αποκαλύψουν τις παρατυπίες –όπως η προϊσταμένη του Εσωτερικού Ελέγχου– υπέστησαν διώξεις και εκφοβισμό.
Η χρονική σύμπτωση δεν είναι τυχαία. Τα ερωτήματα για πολιτικές ευθύνες της ΝΔ δεν είναι απλώς εύλογα όταν οι ευθύνες είναι τόσο προφανείς.
Άλλωστε εδώ και καιρό, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης έχει προτιμήσει την ύποπτη σιωπή. Σε αλλεπάλληλες κοινοβουλευτικές ερωτήσεις της Νέας Αριστεράς για εξαιρετικά προβληματικές πτυχές της λειτουργίας του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν δόθηκε καμία απάντηση.
Η πλήρης διαλεύκανση του σκανδάλου είναι θέμα αξιοπιστίας, διαφάνειας, ισονομίας και δικαιοσύνης.
Η απόδοση ευθυνών και σε όσους σχεδίασαν και διευκόλυναν τη διαφθορά είναι καθολική απαίτηση. Οι πολιτικές παρεμβάσεις, με ονοματεπώνυμο, σε ελέγχους προς όφελος λίγων είναι η ουσία της υπόθεσης του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Προφανώς, η άμεση μεταρρύθμιση του συστήματος αγροτικών ενισχύσεων είναι αναγκαιότητα. Ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης και οικονομικής βιωσιμότητας. Στοιχειώδες για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του αγροτικού κόσμου σε ένα κράτος που τους αντιμετωπίζει ως παρίες.
Η επανίδρυση και η θεσμική αναβάθμιση του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι εδώ και καιρό επιβεβλημένη. Να θυμίσω ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ διαχειρίζεται κάποια δις ετησίως, έχει δε και ελεγκτική αρμοδιότητα.
-Αποφασίστηκε η κατάργηση του ΟΠΕΚΕΠΕ και η ενσωμάτωση των λειτουργιών ενισχύσεων στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Ποιο το σχόλιο σας;
Η ανασυγκρότηση του ΟΠΕΚΕΠΕ έχει υπάρξει αίτημα διαρκείας προκειμένου οι ενισχύσεις να αποδίδονται ακέραιες και στην ώρα τους σε πραγματικούς παραγωγούς και όχι σε επιτήδειους πελάτες της κυβερνητικής πλειοψηφίας.
Η κυβέρνηση δεν εξηγεί γιατί δεν την επιλέγει αλλά επιλέγει τον βίαιο θάνατό του τη στιγμή μάλιστα που είναι σε εξέλιξη η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας.
Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση ελπίζει ότι με επικοινωνιακά τεχνάσματα θα σκεπάσει την πολιτική ευθύνη για το σκάνδαλο και την υπόθαλψη της διαφθοράς. Η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για ένα δίκαιο και αξιόπιστο σύστημα δηλώσεων Ενιαίας Αίτησης Ενίσχυσης εκμεταλλεύσεων – αγροτικών πληρωμών – διασταυρωτικών ελέγχων αλλά για την εικόνα της.
Όλο αυτόν τον καιρό, το ΥπΑΑΤ δεν παρείχε καμία αναλυτική ενημέρωση για το περιεχόμενο και την κατεύθυνση του θεωρητικά εγκεκριμένου από την Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και την Επιτροπή σχεδίου δράσης για την αναδιοργάνωση και λειτουργικότητα του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Δεν εξήγησε γιατί απέτυχε το σχέδιο εξυγίανσης του ΟΠΕΚΕΠΕ. Τι μέτρα εφορμόστηκαν και πού ακριβώς απέτυχαν;
Δεν έδωσε καμία εξήγηση γιατί όλον αυτόν τον καιρό ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είχε αποκτήσει την ιδιοκτησία πληροφοριακού συστήματος, ενός διαλειτουργικού συστήματος για την αυτόματη διασταύρωση στοιχείων με ΑΑΔΕ, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, ΕΦΚΑ, Μητρώο Αγροτών.
Θυμίζω σχετική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, για τη λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ και τη διαχείριση των αγροτικών ενισχύσεων το διάστημα 2022–2023, όπου μεταξύ άλλων σημειωνόταν ότι η ανάθεση αρμοδιοτήτων του ΟΠΕΚΕΠΕ σε ιδιώτες αναδόχους είχε οδηγήσει σε εξάρτηση της διαδικασίας καταβολής επιδοτήσεων από συγκεκριμένες εταιρείες-τεχνικούς συμβούλους. Γιατί, ούτε τότε, η ηγεσία του ΥπΑΑΤ δεν μερίμνησε για την ενδυνάμωση του Οργανισμού ώστε να καλυφθεί το ευρύ φάσμα των αρμοδιοτήτων του από επαρκές και τεχνικά καταρτισμένο προσωπικό; Ένας συνδυασμός προσλήψεων και ψηφιακών τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να έχει λειτουργήσει καταλυτικά για την ελεγκτική διαδικασία.
Η ΑΑΔΕ θα μπορούσε, υπό συνθήκες, να λειτουργήσει ως συμπληρωματικό εργαλείο για τις διασταυρώσεις των ιδιοκτησιών και των εισοδημάτων. Παραμένει όμως ένας οργανισμός χωρίς τεχνογνωσία για τα μεγάλα θέματα του αγροτικού κόσμου, τα οποία δεν είναι απλώς δημοσιονομικής φύσης αλλά απαιτούν τη γνώση ενός φορέα αγροτικής τεχνικής γνώσης και διαχείρισης όπως θα έπρεπε να είναι ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Είναι αναγκαία, με έναν τρόπο, και η γνώση της αγροτικής οικονομίας ή, για να το πω διαφορετικά, της πολιτικής οικονομίας της υπαίθρου.
-Ποια συγκεκριμένα μέτρα σκοπεύετε να προωθήσετε ώστε να ενισχυθούν δίκαια οι πραγματικοί παραγωγοί, αποκλείοντας οριστικά τους «επαγγελματίες» των ψευδών δηλώσεων και το στρεβλό καθεστώς εκμετάλλευσης του ΟΣΔΕ;
Εδώ που βρισκόμαστε απαιτείται να είμαστε ειλικρινείς. Και όσοι προτείνουν ως μοναδική ή ιδανική λύση τη μεταφορά της διαχείρισης των κοινοτικών αγροτικών ενισχύσεων στην ΑΑΔΕ χωρίς τίποτα περαιτέρω δεν είναι. Για να υπάρξει πραγματικός έλεγχος πρέπει να ολοκληρωθούν με τη σειρά τους εκκρεμότητες χρόνων. Αν είναι ολοκληρωμένο το 53% του Εθνικού Κτηματολογίου, τότε προφανώς δεν μπορεί να υπάρξουν αξιόπιστοι διασταυρωτικοί έλεγχοι. Και σήμερα προβλέπεται η διασταύρωση των δηλωμένων αγροτεμαχίων με το Κτηματολόγιο όμως αυτή δεν είναι αυτοματοποιημένη και υποχρεωτική λόγω της μη ολοκλήρωσης του Κτηματολογίου.
Δείτε και ένα συναφές θέμα. Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από την αλλαγή του ορισμού του βοσκότοπου στον ευρωπαϊκό κανονισμό OMNIBUS του 2017 (μετά από επιτυχή διαπραγμάτευση με την ΕΕ) και ακόμα η κυβέρνηση να ενσωματώσει τις νέες επιλέξιμες βοσκήσιμες εκτάσεις στα χαρτογραφικά υπόβαθρα του ΟΠΕΚΕΠΕ, ακόμα να εκπονήσει τα Διαχειριστικά Σχέδια Βόσκησης αφήνοντας σαφώς περιθώρια για απάτες και ψευδείς δηλώσεις.
Από την άλλη, ο έλεγχος των δηλωθέντων εκμεταλλεύσεων και της παραγωγικής δραστηριότητας είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα και απαιτεί την ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών. Αυτό απαιτεί τηλεπισκόπηση και επιτόπιο έλεγχο, ψηφιακό και ανθρώπινο δυναμικό δηλαδή. Δεν είναι καθόλου σαφές πώς αυτά διασφαλίζονται με την απλή μεταφορά της αρμοδιότητας στην ΑΑΔΕ. Η αναβάθμιση εξειδικευμένων συστημάτων δεν λύνεται με τον τρόπο αυτό, καθώς η ΑΑΔΕ διαθέτει άλλου είδους πληροφοριακά συστήματα και ψηφιακές πλατφόρμες, υψηλού επιπέδου μεν, αλλά προσαρμοσμένες σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Τέλος, είναι πολύ σημαντική στην κατεύθυνση της διαφάνειας η ενίσχυση των μηχανισμών κοινωνικού ελέγχου όπως συμβαίνει με τη δημοσιοποίηση των επιδοτήσεων ανά δικαιούχο. Σε κάθε περίπτωση, η κοινοβουλευτική ενημέρωση και εποπτεία είναι αναγκαία, μέχρι την πλήρη εξομάλυνση της λειτουργίας του οργανισμού και την ουσιώδη αναβάθμισή του.
-Τελικά, ποιο μέλλον οραματίζεστε για τον ΟΠΕΚΕΠΕ; Ως αναδιαρθρωμένο θεσμικό εργαλείο ή ως παρελθόν ενός προβληματικού μηχανισμού;
Η κυβέρνηση της ΝΔ και η πολιτική ηγεσία του ΥπΑΑΤ έχει δώσει τη χείριστη εικόνα για τον τρόπο που διαχειρίζεται τα κονδύλια της ΚΑΠ συνολικά. Ο Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχων βρίσκεται από τον Σεπτέμβριο του 2024 υπό επιτήρηση. Η χώρα κινδυνεύει να καταδικαστεί σε υψηλότατα πρόστιμα. Ενισχύοντας και καλύπτοντας τη διαφθορά, η κυβέρνηση της ΝΔ άφησε για χρόνια ανυπεράσπιστους τους πραγματικούς παραγωγούς τινάζοντας στον αέρα την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας και μην επιτρέποντας μια δικαιότερη αναδιανομή των αγροτικών ενισχύσεων.
Δομικές αδυναμίες παροξύνθηκαν. Καμία αξιοπιστία δεν υπάρχει. Υπάρχει - και δικαιολογημένα - μόνο καχυποψία απέναντι στην κυβέρνηση από τον αγροτικό κόσμο. Καμία τεχνοκρατική επάρκεια δεν έχει επιδείξει ως τώρα. Το να παρουσιάζει η ΝΔ, επειδή πιάστηκε με τη γίδα στην πλάτη για να είμαστε ακριβείς, την κατάργηση του ΟΠΕΚΕΠΕ και τη μεταφορά στην ΑΑΔΕ ως επιτυχία δείχνει και τα όρια του ενδιαφέροντός της για τους παραγωγούς αλλά και τα όρια των μεταρρυθμιστικών δυνατοτήτων της.
Ο απόλυτος εξευτελισμός του συστήματος δηλώσεων-πληρωμών-ελέγχων είναι απλώς μια όψη. Η αλήθεια είναι ότι η χώρα, με ευθύνη του ΥπΑΑΤ, υπήρξε εντελώς απροετοίμαστη για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ και δεν κατάφερε μια αναθεώρηση προς περισσότερο αναδιανεμητικές πολιτικές υπέρ των μικρών και μεσαίων εκμεταλλεύσεων, προς την απλούστευση των πολύπλοκων διαδικασιών, την ενίσχυση της στήριξης προς τους νέους αγρότες και τις συλλογικές μορφές οργάνωσης και την ανάπτυξη τομεακής παρέμβασης για την κτηνοτροφία, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής που επηρεάζουν άμεσα την αγροτική παραγωγή. Η ανύπαρκτη πολιτική της ΝΔ για τον αγροτικό τομέα οδηγεί στη νομοτελειακή συρρίκνωσή του.