Συνέντευξη του Υπουργού Γεωργίας Κ. Τσιάρα στον Γεώργιο Μπακόλα για πληρωμές, ευλογιά, ΟΠΕΚΕΠΕ και ποιες ειναι οι προοπτικές της νέας ΚΑΠ μέχρι τις απούλητες ζωοτροφές
Ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κωνσταντίνος Τσιάρας παραχώρησε συνέντευξη στον Γιώργο Μπακόλα για το Agrocapital, παρουσιάζοντας το σχέδιο της κυβέρνησης απέναντι στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πρωτογενής τομέας. Με φόντο την εξάπλωση της ευλογιάς στα αιγοπρόβατα, τις πιέσεις από το υψηλό κόστος παραγωγής και τις καθυστερήσεις στις πληρωμές, ο υπουργός εξηγεί πώς η Πολιτεία επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη διαχείριση της κρίσης και στη διασφάλιση της επιβίωσης της κτηνοτροφίας.
Η συζήτηση επεκτάθηκε και στο μέλλον της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, με τον κ. Τσιάρα να επισημαίνει την ανάγκη για περισσότερη δικαιοσύνη και λιγότερη γραφειοκρατία, αλλά και στην αξιοποίηση του AKIS, του νέου συστήματος που υπόσχεται να φέρει την έρευνα πιο κοντά στην καθημερινότητα των αγροτών. Σε έναν λόγο ψύχραιμο και τεκμηριωμένο, ο υπουργός υπογραμμίζει ότι η στήριξη της υπαίθρου δεν είναι συγκυριακή επιλογή αλλά στρατηγικός στόχος, με μέτρα που συνδυάζουν την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών με τον σχεδιασμό ενός πιο ανθεκτικού παραγωγικού μοντέλου.
Ακολουθεί η συνέντευξη.
— Κύριε Υπουργέ, τα κρούσματα ευλογιάς στα αιγοπρόβατα άφησαν πίσω τους μια αλυσίδα επιπτώσεων, από την απώλεια ζωικού κεφαλαίου μέχρι τις απούλητες ζωοτροφές. Ποιο σχέδιο στήριξης επεξεργάζεται το Υπουργείο για να καλύψει το εύρος αυτής της ζημιάς, τόσο για όσους επλήγησαν άμεσα όσο και για εκείνους που επηρεάστηκαν έμμεσα. Υπάρχει κίνδυνος lockdown;
Κατ’ αρχήν θέλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν περισσεύει κανείς στη μάχη κατά της ευλογιάς. Πολιτεία, Περιφέρειες και αγρότες πρέπει και οφείλουν να συμβάλλουν στη μάχη για την εκρίζωση μιας -κατά κοινή ομολογία- δύσκοληςνόσου, η οποία βέβαια δεν προσβάλει τους ανθρώπους παρά μόνο τα αιγοπρόβατα.
Σε ό,τι αφορά, τώρα, στις πρωτοβουλίες που αναλάβαμε
Από την πρώτη ημέρα εμφάνισης της ευλογιάς, στις 20 Αυγούστου 2024, θέσαμε σε εφαρμογή τα μέτρα που προβλέπονται στον σχετικό ευρωπαϊκό κανονισμό (687/2020). Κι ενώ πριν το Πάσχα είχαμε καταφέρει να μηδενίσουμε για δύο εβδομάδες τα κρούσματα, αμέσως μετά είχαμε και πάλι έξαρση. Συνεχίσαμε στην ίδια κατεύθυνση, αλλά είτε λόγω της κόπωσης από το μακρό χρόνο εφαρμογής των μέτρων, είτε λόγω χαλάρωσης από την πλευρά τοπικών αρχών στην εφαρμογή των μέτρων, φθάσαμε στο σημείο να υπάρχει ανάγκη για λήψη πρόσθετων μέτρων. Σε σύσκεψη που έγινε τη Δευτέρα με τους Περιφερειάρχες ομόφωνα – και το τονίζω- αποφασίσαμε, πριν προχωρήσουμε σε lockdown, να ενεργοποιήσουμε ένα, επί πλέον, ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο δέκα ημερών. Το σχέδιο προβλέπειδημιουργία σταθμών απολύμανσης σε κομβικά σημεία κάθε περιφερειακής ενότητας που έχει πληγεί από την ευλογιά. Έχουμε κινητοποιήσει όλους τους κτηνίατρους του ΥΠΑΑΤ και των εποπτευόμενων φορέων ενώ εφαρμόζεται ένα αυστηρό πλαίσιο βιοασφάλειας. Ζητήσαμε, δε, από τις Περιφέρειες να προχωρήσουν χωρίς καμία χρονοτριβή στην πιστή εφαρμογή όλων των μέτρων που προβλέπονται από το Εθνικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης και το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Η Ελλάδα δίνει μάχη όχι μόνο για να περιορίσει αλλά για να εκριζώσει τη νόσο, με απόλυτο σεβασμό στον κόπο και την αγωνία των κτηνοτρόφων.
— Δεν είναι όμως μόνο το ζήτημα διαχείρισης της κρίσης. Υπάρχει ζήτημα επιβίωσης της κτηνοτροφίας…
Φυσικά και δεν μένουμε μόνο στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης. Έχουμε σχεδιάσει ένα πακέτο στήριξης με διευρυμένο χαρακτήρα, που θα καλύψει τόσο τους κτηνοτρόφους που έχασαν ζωικό κεφάλαιο όσο και όσους επλήγησαν έμμεσα. Η Ελλάδα, άλλωστε είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες αποζημιώσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Φθάνουμε στα 250 ευρώ ανά ζώο ενώ στην υπόλοιπη ΕΕ η αποζημίωση είναι 95 ευρώ ανά ζώο. Αυτό, όμως, δεν είναι τυχαίο. Είναι πολιτική μας επιλογή να στηρίζουμε έμπρακτα εκείνους που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της παραγωγής και της οικονομικής ζωής της υπαίθρου.
Το μήνυμα είναι σαφές: δεν θα αφήσουμε κανέναν μόνο του. Η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τις Περιφέρειες και με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, έχει έναν και μόνο στόχο: να αποτρέψει την εξάπλωση της νόσου και να κρατήσει ζωντανή την ελληνική κτηνοτροφία, η οποία αποτελεί κρίσιμο κομμάτι για την ελληνική οικονομία αλλά και για τηδιατροφική ασφάλεια της χώρας μας.
Γι’ αυτό και η πειθαρχία στην εφαρμογή των μέτρων είναι όρος επιβίωσης. Αν όλοι τηρήσουμε τα μέτρα και κινηθούμε με πειθαρχία, θα αποφύγουμε το χειρότερο σενάριο. Γιατί ένα “lockdown” στον κτηνοτροφικό τομέα είναι το έσχατο μέσο – και θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ώστε να μην χρειαστεί ποτέ να φτάσουμε εκεί».
— Κύριε Υπουργέ, με δεδομένες τις μαζικές θανατώσεις κοπαδιών λόγω της ευλογιάς, υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν σοβαρές ελλείψεις σε αιγοπρόβατα και να οδηγηθούμε σε περαιτέρω αύξηση τιμών στο κρέας και στο γάλα;
Κατανοώ την ανησυχία που υπάρχει, όμως η εικόνα δεν δικαιολογεί φόβους για μεγάλες ελλείψεις. Μέχρι σήμερα, οι θανατώσεις που έγιναν λόγω ευλογιάς αντιστοιχούν μόλις στο 1,63% του συνολικού ζωικού κεφαλαίου που έχει δηλωθεί στη χώρα. Για να γίνει σαφές, στο τέλος του 2024 είχαμε περίπου 17 εκατομμύρια αιγοπρόβατα, και μέσα από την επιζωοτία χρειάστηκε να θανατωθούν 262.854 ζώα. Το ποσοστό αυτό, αν και καθόλου αμελητέο για τις οικογένειες που πλήττονται, σε εθνική κλίμακα δεν απειλεί την επάρκεια της αγοράς.
Επιπλέον, σε ό,τι αφορά στο γάλα, όταν τηρούνται αυστηρά τα πρωτόκολλα βιοασφάλειας, δεν δημιουργείται πρόβλημα διάθεσης. Οι μετακινήσεις γάλακτος επιτρέπονται, καθώς τα φορτηγά συλλογής δεν εισέρχονται εντός της εκτροφής αλλά παραλαμβάνουν το προϊόν με ασφαλείς διαδικασίες. Συνεπώς, δεν υπάρχει κίνδυνος να διαταραχθεί η αλυσίδα εφοδιασμού.
Εν κατακλείδι, η κυβέρνηση παρακολουθεί καθημερινά την αγορά και τις τιμές. Είμαστε σε επιφυλακή για να προλάβουμε τυχόν στρεβλώσεις, αλλά η πραγματικότητα δείχνει ότι δεν υπάρχει λόγος πανικού για το κρέας ή το γάλα. Αντιθέτως, με την πιστή εφαρμογή των μέτρων βιοασφάλειας και τον αυστηρό έλεγχο που εφαρμόζουμε, διασφαλίζουμε και την υγεία του ζωικού κεφαλαίου και τη σταθερότητα της αγοράς.
— Στον δημόσιο διάλογο κάποιοι προκρίνουν τον εμβολιασμό ως λύση για την ευλογιά, αντί της μαζικής θανάτωσης κοπαδιών. Το Υπουργείο εξετάζει σοβαρά αυτήν την επιλογή ή παραμένει προσηλωμένο αποκλειστικά στη στρατηγική της εκρίζωσης μέσω θανατώσεων;
Ακούω με σεβασμό όσους προτείνουν τον εμβολιασμό. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι, το εμβόλιο δεν είναι ο κατ’ επιλογήν τρόπος εκρίζωσης της ευλογιάς και παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα.
Πρώτον, δεν υπάρχει εγκεκριμένο εμβόλιο στην ΕΕ και τα διαθέσιμα εκτός Ευρώπης δεν έχουν ανεπαρκώς τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα απέναντι σε όλα τα στελέχη.
Δεύτερον, ο ζωντανός εξασθενημένος ιός ενέχει κίνδυνο λοιμογόνου επαναζωπύρωσης και μετάδοσης σε υγιή ζώα.
Τρίτον, δεν υπάρχει τεστ διαφοροποίησης (DIVA). Με απλά λόγια, μετά από εμβολιασμό δεν ξεχωρίζεις εύκολα αν ένα ζώο έχει αντισώματα επειδή νόσησε ή επειδή εμβολιάστηκε. Αυτό φέρνει βαρείς περιορισμούς στις μετακινήσεις ζώων μέσα στη χώρα και δημιουργεί δύο διαφορετικά «καθεστώτα» με διαφορετικούς κανόνες.
Τέταρτον, ο εμβολιασμός θα χτυπήσει τις εξαγωγές: πολλές τρίτες χώρες δεν δέχονται προϊόντα από περιοχές με εστίες ή εμβολιασμό· μπορεί να μπλοκάρουν υγειονομικά πιστοποιητικά για ζωντανά ζώα, κρέας, γάλα, τυροκομικά ή μαλλί. Η χώρα κινδυνεύει να χάσει για χρόνια το καθεστώς «ελεύθερη από ευλογιά», κάτι που δεν αποκαθίσταται γρήγορα — το είδαμε και με την οζώδη δερματίτιδα.
Πέμπτον, δεν υπάρχουν επαρκείς δόσεις για να πιάσουμε άμεσα την απαραίτητη κάλυψη (~75%). Χωρίς αυτήν, κινδυνεύουν ιδιαίτερα τα νεαρά και ευαίσθητα ζώα, αφού ο ιός επιβιώνει μήνες στο περιβάλλον.
Έκτον, ακόμη κι αν εμβολιάσουμε, δεν σταματούν οι θανατώσεις στα μολυσμένα κοπάδια, οι απολυμάνσεις, οι περιορισμοί, οι δειγματοληψίες και οι εργαστηριακοί έλεγχοι: ο εμβολιασμός δεν αντικαθιστά τη στρατηγική εκρίζωσης — την προσθέτει.
Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να προστατεύσουμε και την αξιοπιστία των ελληνικών προϊόντων. Η εμπειρία άλλων χωρών δείχνει ότι, όπου επιλέχθηκε ο εμβολιασμός, δεν υπήρξε γρήγορη απαλλαγή από τη νόσο και επηρεάστηκε για χρόνια η εμπορική εικόνα και οι ροές εξαγωγών. Συνεπώς, έχουμε βάσιμες αμφιβολίες ως προς το αν θα έπρεπε να ξεκινήσει ο εμβολιασμός χωρίς την απαραίτητη επιστημονική τεκμηρίωση
Με αυτά τα δεδομένα, η απόφασή μας είναι υπεύθυνη και καθαρή: συνεχίζουμε στη γραμμή της εκρίζωσης, προστατεύοντας τους κτηνοτρόφους και την οικονομία της χώρας. Παραμένουμε σε ανοιχτό διάλογο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την επιστημονική κοινότητα και, αν στο μέλλον υπάρξει ασφαλές, αποτελεσματικό και διαθέσιμο εμβόλιο με σαφή χρηματοδότηση και χωρίς να τινάξει στον αέρα τις μετακινήσεις και τις εξαγωγές, θα το εξετάσουμε. Δεν θα κάνουμε, όμως, ένα βήμα που σήμερα εγκυμονεί περισσότερους κινδύνους από ό,τι οφέλη.
— Το αυξημένο κόστος παραγωγής παραμένει ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος για τους αγρότες. Στον ορίζοντα βλέπουμε ενέργεια, ζωοτροφές και αγροεφόδια να επιβαρύνουν το τελικό προϊόν. Σχεδιάζετε νέες παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να δώσουν ανάσα στον πρωτογενή τομέα;
Η μάχη με το κόστος παραγωγής είναι καθημερινή. Και όπως γνωρίζετε το κόστος παραγωγής επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες εσωτερικούς και διεθνείς. Έχουμε ήδη ενεργοποιήσει εργαλεία μείωσης του ενεργειακού κόστους και εξορθολογισμού στις ζωοτροφές, αλλά χρειάζεται ένα βήμα παραπάνω. Προχωρούμε σε νέες παρεμβάσεις που θα δώσουν ουσιαστική ανάσα, με στοχευμένες ενισχύσεις, επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και στήριξη για συνεταιριστικά σχήματα που μπορούν να πετυχαίνουν καλύτερες τιμές σε αγροεφόδια. Δεν αρκεί να “σβήνουμε φωτιές”, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ανθεκτικό παραγωγικό μοντέλο που θα δίνει στον αγρότη τη δυνατότητα να παράγει με βιώσιμο κόστος και να μπορεί να ανταγωνιστεί δίκαια στις αγορές.
Αλλά αυτό το νέο παραγωγικό μοντέλο, που θα στηρίζετε στον συνεργατισμό, οφείλουν να το αγκαλιάσουν όλοι. Πρώτοι οι παραγωγοί. Μόνο ενωμένοι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις ενός μεταβαλλόμενου παρόντος και αβέβαιου, λόγω διεθνών συνθηκών, μέλλοντος.
— Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές έχουν γίνει μόνιμη πηγή ανασφάλειας για τους παραγωγούς. Μπορείτε να μας δώσετε το σαφές χρονοδιάγραμμα μέχρι το τέλος του έτους; Και πώς θα διασφαλίσετε ότι δεν θα μείνει καμία εκκρεμότητα προς τους δικαιούχους;
Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές είναι εύλογες και συνδέονται άμεσα με τους ελέγχους που γίνονται στον ΟΠΕΚΕΠΕ σε συνεργασία με την Οικονομική Αστυνομία και την ΑΑΔΕ. Θυμίζω ότι επί περισσότερο από δύο μήνες και οι δύο υπηρεσίες αντλούσαν στοιχεία από τις βάσεις δεδομένων του ΟΠΕΚΕΠΕ για να μπορέσουν να γίνουν σωστά οι διασταυρωτικοί έλεγχοι. Τις επόμενες ημέρες θα γίνουν οι καθυστερούμενες πληρωμές. Σε ό,τι αφορά στο γενικότερο ζήτημα που θέτετε, θέλω να είμαι απολύτως καθαρός: στόχος μας είναι μέχρι τις 30 Οκτωβρίου να έχει ολοκληρωθεί η πληρωμή της βασικής ενίσχυσης.
Την ίδια στιγμή, το Action Plan του ΟΠΕΚΕΠΕ, που πήρε παράταση μέχρι την άνοιξη, μας δίνει τον χρόνο να κλείσουμε όλες τις εκκρεμότητες και να διασφαλίσουμε ότι καμία πληρωμή δεν θα χάνεται ή θα καθυστερεί αδικαιολόγητα. Οι πραγματικοί διασταυρωτικοί έλεγχοι που γίνονται για πρώτη φορά αποκαθιστούν την αξιοπιστία του συστήματος και διασφαλίζουν ότι κάθε ευρώ πηγαίνει σε εκείνους που το δικαιούνται.
— Η Κοινή Αγροτική Πολιτική βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις, από την κλιματική μετάβαση μέχρι την πίεση στα εισοδήματα των παραγωγών. Πιστεύετε ότι το σημερινό πλαίσιο ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής ή χρειάζεται αναπροσαρμογή; Και αν ναι, σε ποια κατεύθυνση θα πρέπει να κινηθεί ώστε να στηρίξει πιο αποτελεσματικά τους αγρότες τα επόμενα χρόνια;
Η σημερινή ΚΑΠ έχει θετικά στοιχεία, αλλά δεν είναι πανάκεια. Η κλιματική κρίση, οι ακραίες καιρικές συνθήκες, το αυξημένο κόστος παραγωγής και η διεθνής αστάθεια απαιτούν μια πιο ευέλικτη και πιο δίκαιη ΚΑΠ. Με λιγότερη γραφειοκρατία και περισσότερη δικαιοσύνη. Εμείς διεκδικούμε μια ΚΑΠ που θα δίνει μεγαλύτερο βάρος στην εισοδηματική στήριξη των παραγωγών, που θα ανταμείβει τις πρακτικές βιοασφάλειας και τις επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση, αλλά δεν θα αφήνει εκτός εκείνους που πραγματικά παράγουν. Και οι ενισχύσεις πρέπει να συνδεθούν με την παραγωγή και μόνον. Δεν μπορούμε να μιλάμε για βιώσιμη γεωργία αν ο αγρότης δεν μπορεί να ζήσει από το χωράφι του. Η επόμενη μέρα απαιτεί αναπροσαρμογή, με τον αγρότη στο επίκεντρο και όχι εγκλωβισμένο σε ατελείωτη γραφειοκρατία.
— Το AKIS παρουσιάζεται ως ένα νέο εργαλείο που φιλοδοξεί να συνδέσει την έρευνα με την παραγωγή. Στην πράξη, πώς θα αλλάξει την καθημερινότητα του Έλληνα αγρότη; Και ποια μέσα θα έχει στη διάθεσή του, ώστε η καινοτομία να μην μένει στα χαρτιά, αλλά να μεταφράζεται σε πραγματικό όφελος για την εκμετάλλευσή του;
Το AKIS δεν είναι ένα θεωρητικό σχήμα,είναι το μέσο για να φέρουμε την έρευνα και την καινοτομία δίπλα στον παραγωγό. Μέσα από το δίκτυο συμβούλων και την αξιοποίηση ψηφιακών εργαλείων, ο αγρότης θα μπορεί να έχει πρακτικές λύσεις: πώς να μειώσει το κόστος νερού, πώς να προστατεύσει τις καλλιέργειές του από νέες ασθένειες, πώς να αυξήσει την απόδοση χωρίς να αυξήσει τα έξοδα. Αυτό που παλιά χρειαζόταν χρόνια για να φτάσει στο χωράφι, τώρα θα φτάνει άμεσα. Το AKIS είναι ο δίαυλος που θα κάνει την καινοτομία καθημερινότητα, ώστε ο αγρότης να βλέπει το όφελος στο πορτοφόλι του και στην ποιότητα του προϊόντος του.
Η τοποθέτηση του Υπουργού Κωνσταντίνου Τσιάρα αφήνει να διαφανεί η πρόθεση μιας πολιτικής που δεν περιορίζεται στη διαχείριση εκτάκτων περιστατικών, αλλά επιχειρεί να θέσει θεμέλια για μια πιο βιώσιμη και ανθεκτική γεωργία. Οι προκλήσεις είναι πολλές και σύνθετες, από τις ζωονόσους μέχρι το αυξημένο κόστος παραγωγής, ωστόσο το ζητούμενο παραμένει κοινό, να εξασφαλιστεί ότι η ελληνική ύπαιθρος θα συνεχίσει να παράγει, να ανανεώνεται και να στηρίζει την κοινωνία.
Αν οι πρωτοβουλίες μετουσιωθούν σε πράξη, τότε η συνέντευξη αυτή ίσως αποτυπωθεί όχι μόνο ως μια ουσιαστική απάντηση στα σημερινά προβλήματα, αλλά και ως σημείο εκκίνησης για έναν διαφορετικό προσανατολισμό του αγροτικού τομέα.
Από τον Γιώργο Μπακόλα, για το Agrocapital