Το ΥΠΑΑΤ, οι ΟΕΦ και το χαμένο στοίχημα του ελαιολάδου και ποιος θα λογοδοτήσει;
Μια ασυνήθιστη διοικητική εμπλοκή απειλεί να τινάξει στον αέρα το τετραετές πρόγραμμα των Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων (Ο.Ε.Φ.), με κίνδυνο απώλειας 10,66 εκατομμυρίων ευρώ κοινοτικών πόρων και οικονομική ασφυξία για 16.000 οικογένειες ελαιοπαραγωγών που παράγουν πάνω από το 50% του ελληνικού ελαιολάδου.
Ένα διοικητικό αδιέξοδο με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον του ελληνικού ελαιολάδου βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. δεν έχει προχωρήσει μέχρι σήμερα στην πληρωμή του υλοποιηθέντος προγράμματος των Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων (Ο.Ε.Φ.) για το έτος 2024, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για εγκεκριμένες δαπάνες και διασφαλισμένα κοινοτικά κονδύλια.
Η καθυστέρηση αυτή δεν είναι τυπική. Αν μέχρι τις 15 Οκτωβρίου, ημερομηνία λήξης του οικονομικού έτους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, δεν ολοκληρωθεί η εκκαθάριση, η απώλεια των 10,66 εκατ. ευρώ θεωρείται πλέον βεβαία. Το ποσό αυτό, που προέρχεται από παρακράτηση 2% της ενίσχυσης των ελαιοπαραγωγών, αποτελεί την ετήσια βάση χρηματοδότησης του τετραετούς προγράμματος (2024–2027).
Οι ελαιοκομικοί συνεταιρισμοί υποστηρίζουν ότι δεν έχουν καμία ευθύνη. Εντάχθηκαν και υλοποίησαν τα επιχειρησιακά τους σχέδια σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 1506/206003/2024, ακολουθώντας κατά γράμμα τις οδηγίες και τα ποσοστά που καθόριζε. Οι Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) πραγματοποίησαν όλους τους απαραίτητους ελέγχους, αποστέλλοντας στον ΟΠΕΚΕΠΕ θετικές εισηγήσεις και τα σχετικά υποδείγματα ελέγχου (XI και XV). Παρά ταύτα, η πληρωμή δεν έγινε ποτέ.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την αιφνίδια τροποποίηση της Υ.Α. στις 20 Αυγούστου 2025, η οποία ζητεί εκ των υστέρων ανακατανομή προϋπολογισμών και αλλαγή των υποδειγμάτων ελέγχου. Το αίτημα αυτό ήρθε όταν είχε ήδη ολοκληρωθεί το έτος 2024 και είχε υλοποιηθεί πάνω από το 70% των δράσεων του 2025, προκαλώντας παρατεταμένη αναστάτωση. Μέχρι σήμερα, οι προτεινόμενες τροποποιήσεις δεν έχουν εγκριθεί, ενώ απομένουν μόλις δύο μήνες για την ολοκλήρωση του οικονομικού έτους 2025.
Ο αντίκτυπος στην αγορά είναι ήδη ορατός. Οι συνεταιρισμοί αδυνατούν να παραλάβουν εγκεκριμένα μηχανήματα και να εξοφλήσουν συμβασιοποιημένες δαπάνες, καθώς τα ίδια κεφάλαιά τους έχουν εξαντληθεί. Αν η κατάσταση παραμείνει στάσιμη, το πρόγραμμα κινδυνεύει να καταπέσει συνολικά, οδηγώντας σε απένταξη για τα έτη 2026–2027.
Το χειρότερο σενάριο προβλέπει οικονομική κατάρρευση δεκάδων συνεταιρισμών, ανάκτηση επιχορηγήσεων, κατάπτωση εγγυητικών επιστολών και παραιτήσεις διοικητικών συμβουλίων, αφήνοντας εκτεθειμένες περίπου 16.000 οικογένειες ελαιοπαραγωγών.
Το μέγεθος της ζημίας υπερβαίνει τις επιμέρους οργανώσεις. Το ελληνικό ελαιόλαδο, με εκτιμώμενη ετήσια αξία 1,5 δισ. ευρώ και 500 εκατ. ευρώ σε συναφείς αγροτικές ενισχύσεις, αποτελεί θεμέλιο λίθο της εθνικής αγροτικής οικονομίας και βασικό εξαγωγικό προϊόν της χώρας. Η απώλεια κοινοτικών πόρων απειλεί να αποδυναμώσει ένα ολόκληρο παραγωγικό σύστημα που στηρίζει την αγροτική ύπαιθρο και την ελληνική εξωστρέφεια.
Την ανησυχία αυτή επιβεβαιώνει και το Κοινό Υπόμνημα Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων από τους νομούς Ηλείας, Ηρακλείου, Λακωνίας και Μεσσηνίας, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του Agrocapital. Στο έγγραφο, που υπογράφουν εκπρόσωποι 800 και πλέον ελαιοπαραγωγών με 36.000 στρέμματα καλλιεργειών, ζητείται αποκατάσταση της νομιμότητας και άμεση εκκαθάριση των προγραμμάτων εργασίας 2024.
Το υπόμνημα καταγγέλλει ότι η τροποποίηση της ΥΑ εισήγαγε εκ των υστέρων νέα κριτήρια επιλεξιμότητας, βάσει των οποίων οι αιτήσεις εκκαθάρισης απορρίπτονται, ακόμη κι αν τα προγράμματα είχαν επισήμως εγκριθεί από τη Διοίκηση. Οι οργανώσεις κάνουν λόγο για παραβίαση των αρχών της χρηστής διοίκησης και της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, που αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία του ευρωπαϊκού διοικητικού δικαίου.
«Ζητούμε να μην επιβληθούν κυρώσεις για σφάλματα που δεν μας αναλογούν και να καταβληθεί άμεσα η ενίσχυση που μας αντιστοιχεί», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο κοινό κείμενο.
Τα προγράμματα Ο.Ε.Φ. εφαρμόζονται στην Ελλάδα αδιαλείπτως από το 2003, επί 22 συναπτά έτη, με σταθερή επιτυχία και έλεγχο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η χρηματοδότησή τους, μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων (Ε.Γ.Τ.Ε.), προορίζεται αποκλειστικά για την αναβάθμιση της ποιότητας, την προώθηση της κατανάλωσης και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού ελαιολάδου.
Η σημερινή εμπλοκή, ωστόσο, απειλεί να διαγράψει μια πορεία δύο δεκαετιών επιτυχούς διαχείρισης, θέτοντας σε κίνδυνο όχι μόνο τα κεφάλαια, αλλά και την αξιοπιστία της χώρας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εάν δεν υπάρξει άμεση πολιτική παρέμβαση, το πρόγραμμα κινδυνεύει να χαθεί οριστικά, συμπαρασύροντας μαζί του μια ολόκληρη παραγωγική τάξη που στηρίζει την ελληνική ύπαιθρο και το όνομα του ελληνικού ελαιολάδου στον κόσμο.
ΥΓ.
Τυπικά, ο Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. είναι ο αρμόδιος οργανισμός πληρωμών για τα προγράμματα των Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων (Ο.Ε.Φ.), καθώς διαχειρίζεται τα κονδύλια του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων (Ε.Γ.Τ.Ε.). Όμως, ο Οργανισμός δεν μπορεί να εκταμιεύσει τα χρήματα χωρίς οριστική έγκριση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ).