Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια προσφορά γεωργικών λιπασμάτων, υπονομεύοντας ενδεχομένως την επισιτιστική ασφάλεια σε όλο τον κόσμο.
Η Ρωσία, μαζί με τη Λευκορωσία, είναι μία από τις μεγαλύτερες πηγές ορυκτών λιπασμάτων στον κόσμο. Μετά την εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, πολλά έθνη, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), επέβαλαν κυρώσεις στη χώρα.
Αν και υπήρχαν συγκεκριμένες εξαιρέσεις στο καθεστώς κυρώσεων για να επιτραπεί στη Ρωσία και τη Λευκορωσία να συνεχίσουν να προμηθεύουν λιπάσματα, οι εξαγωγές έπεσαν σε αντίθεση με άλλα μέτρα που αποσκοπούσαν στην απομόνωση της περιοχής.
Η Έκθεση Παγκόσμιων Κινδύνων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το 2023 κατέταξε μια επικείμενη κρίση εφοδιασμού τροφίμων ως μία από τις τέσσερις κορυφαίες απειλές που αντιμετωπίζει ο κόσμος, προβλέποντας ότι «η καθυστερημένη επίδραση της εκτίναξης των τιμών στα λιπάσματα» θα έπληττε την παραγωγή τροφίμων σε όλο τον κόσμο το 2023.
Το να επιτραπούν οι ρωσικές εξαγωγές λιπασμάτων ήταν μέρος μιας συμφωνίας με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών για να επιτραπεί η επανέναρξη των εξαγωγών σιτηρών από την Ουκρανία. Αλλά η Ρωσία αργότερα είπε ότι το λίπαμά της εμποδίζεται να φτάσει σε πελάτες στον παγκόσμιο νότο.
Οι εξαγωγές λιπασμάτων έχουν παρεμποδιστεί από τον αποκλεισμό των ρωσικών τραπεζών από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT σε συνδυασμό με την απροθυμία των ασφαλιστών να καλύψουν αποστολές σε εμπόλεμη ζώνη. Ταυτόχρονα, οι εξαγωγικές διαδρομές σε όλη την ΕΕ έχουν κλείσει.
Οι ελλείψεις έχουν επιδεινωθεί από τους περιορισμούς στις εξαγωγές που επιβλήθηκαν από την Κίνα, η οποία αντιπροσωπεύει το 30% των παγκόσμιων προμηθειών φωσφορικών λιπασμάτων. Ως συνέπεια των μέτρων για την προστασία της εγχώριας αγοράς της, οι εξαγωγές της Κίνας συρρικνώθηκαν κατά 50% το 2022, αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα.
Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας, που επίσης προκλήθηκαν από τον πόλεμο, οδήγησαν σε πτώση 70% της ευρωπαϊκής παραγωγής λιπασμάτων, περιορίζοντας περαιτέρω τις παγκόσμιες προμήθειες. Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP) λέει ότι ο μισός πληθυσμός του πλανήτη βασίζεται σε τρόφιμα που καλλιεργούνται με ορυκτά λιπάσματα.
Οι τιμές των λιπασμάτων αυξήθηκαν κατά 199% από τον Μάιο του 2020 έως το τέλος του 2022, δείχνουν τα στοιχεία του WFP. Ενώ οι τιμές υποχώρησαν το πρώτο τρίμηνο του 2023, αυτό οφειλόταν εν μέρει στο ότι οι αγρότες στις αναπτυσσόμενες χώρες απλά δεν αγόραζαν καθόλου και βασίζονταν σε λιγότερο αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις όπως η κοπριά.
«Η διευκόλυνση του εμπορίου μπορεί να είναι ένας τρόπος για να ενισχυθούν οι ροές λιπασμάτων από την Ουκρανία και την Κεντρική Ασία, με αποκλεισμένους παραδοσιακούς δρόμους», δήλωσε ο Sean Doherty, Επικεφαλής Διεθνούς Εμπορίου και Επενδύσεων στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
«Παγκοσμίως, οι περιορισμοί στις εξαγωγές τροφίμων ή λιπασμάτων μπορεί να είναι μεταδοτικοί – όπου είναι δυνατόν, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να απέχουν από αυτούς και να μεγιστοποιούν τη διαφάνεια στον εφοδιασμό. Μακροπρόθεσμα, η ανθεκτικότητα μπορεί να αυξηθεί με τη διαφοροποίηση των πηγών και την ενίσχυση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας».
Το WFP διαπραγματεύτηκε την απελευθέρωση 260.000 τόνων ρωσικής κατασκευής λιπασμάτων που είχαν κατασχεθεί στην Ολλανδία και ναύλωσε ένα πλοίο για να το μεταφέρει στη Μοζαμβίκη για περαιτέρω αποστολή στο Μαλάουι.
Εν τω μεταξύ, λαμβάνονται μέτρα για την ελάφρυνση της παγκόσμιας εξάρτησης από λιπάσματα από τρέχουσες πηγές. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα 500 εκατομμυρίων δολαρίων για την αύξηση της εγχώριας παραγωγής λιπασμάτων και η ΕΕ καλείται να λάβει παρόμοια μέτρα.
Ο Καναδάς, ήδη ο κορυφαίος προμηθευτής λιπασμάτων ποτάσας στον κόσμο, ανακοίνωσε ώθηση 20% στις εξαγωγές τον Νοέμβριο του 2022 με σκοπό να συμβάλει στην κάλυψη του κενού που αφήνουν οι μπλοκαρισμένες προμήθειες από άλλα έθνη.
«Είναι σημαντικό να λυθεί αυτό το πρόβλημα με τα λιπάσματα», δήλωσε ο Stefan Meyer, οικονομολόγος στη Μονάδα Οικονομικής Ανάλυσης και Ανάλυσης Αγοράς του WFP. «Πρέπει να παράγουμε αρκετά [τρόφιμα] στη διαθέσιμη γη – η γη είναι περιορισμένη – και το λίπασμα είναι ένα σημαντικό συστατικό αυτού».
«Πολλοί αγρότες χρησιμοποιούν λιγότερα λιπάσματα, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μικροκαλλιεργητές αντιμετωπίζουν προβλήματα με την αγορά λιπασμάτων και αυτό μπορεί να σημαίνει χαμηλότερη παραγωγή την τρέχουσα και τις προσεχείς περιόδους», πρόσθεσε.
Πηγή: weforum.org