Πέντε πυλώνες για ένα δίκαιο, διαφανές και αξιόπιστο σύστημα ενισχύσεων στον αγροτικό τομέα
Η συζήτηση γύρω από την αγροτική πολιτική και τις ενισχύσεις στον πρωτογενή τομέα βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις, οι παθογένειες του μηχανισμού διανομής επιδοτήσεων και η αίσθηση μιας διοίκησης που συχνά σιωπά αντί να απαντά, έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη των παραγωγών. Ωστόσο, αυτή η κρίση αξιοπιστίας μπορεί – και πρέπει – να μετατραπεί σε αφετηρία για μια πιο ουσιαστική, ειλικρινή και συμμετοχική ανασυγκρότηση του συστήματος. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Λάμπρος Φώτος, Διευθύνων Σύμβουλος της TERRA CERT A.E., αναδεικνύει με σαφήνεια και τεκμηρίωση τους πέντε θεμελιώδεις πυλώνες πάνω στους οποίους πρέπει να στηριχθεί η επόμενη ημέρα των αγροτικών ενισχύσεων — με στόχο όχι απλώς την οικονομική στήριξη, αλλά την αναγέννηση εμπιστοσύνης, θεσμών και παραγωγικής λογοδοσίας.
Του Λάμπρου Φώτου – Διευθύνοντος Συμβούλου της TERRA CERT A.E.
Ως επικεφαλής ενός Φορέα Πιστοποίησης, γνωρίζω από πρώτο χέρι τη σημασία που έχει για τον Έλληνα αγρότη η σταθερότητα και η αξιοπιστία του συστήματος επιδοτήσεων. Οι περισσότεροι πελάτες μας είναι δικαιούχοι, και η σχέση τους με το κράτος διαμεσολαβείτε από δομές που, τουλάχιστον θεωρητικά, υπηρετούν τη δικαιοσύνη και τη διαφάνεια.
Γνωρίζω επίσης ότι ένα μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μας, εκτός από το να διοικούμε ορθά τις εταιρείες μας, είναι να συμβάλλουμε στη δημόσια συζήτηση του χώρου παραγωγικά και με προτάσεις. Ο ρόλος μας είναι και θεσμικός και διαμορφωτικός: να επισημαίνουμε δυσλειτουργίες, να στηρίζουμε τη διαφάνεια και να ενισχύουμε την αξιοπιστία των διαδικασιών.
Ως εκ τούτου, κάθε σοβαρή συζήτηση για το παρόν και το μέλλον των ενισχύσεων στον πρωτογενή τομέα πρέπει να βασιστεί στους παρακάτω πέντε πυλώνες. Είναι βέβαιο ότι κάθε ένας από αυτούς είναι ένα αυτόνομο κομμάτι συζήτησης
Πυλώνας 1: Η επιδότηση ως αναπτυξιακό εργαλείο – όχι ως αυτοσκοπός
Η επιδότηση είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για την κινητοποίηση του πρωτογενούς τομέα. Υποστηρίζει την παραγωγή, μειώνει τους κινδύνους, ενισχύει τη βιωσιμότητα και μπορεί να καθοδηγήσει τον αγρότη σε πρακτικές συμβατές με το περιβάλλον και την ποιότητα.
Ωστόσο, η ΚΑΠ συνεχίζει να στηρίζεται κυρίως σε στρεμματικά κριτήρια, χωρίς επαρκή σύνδεση με την πραγματική παραγωγή ή μετρήσιμα αποτελέσματα. Αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο χάσμα μεταξύ του σκοπού της πολιτικής και των αποτελεσμάτων της. Χρειάζεται αναθεώρηση των κριτηρίων με έμφαση στην τεκμηριωμένη, ποιοτική και ωφέλιμη παραγωγή.
Πυλώνας 2: Οι παραγωγοί, γεωπόνοι και κτηνίατροι στο επίκεντρο
Οι παραγωγοί δεν είναι απλοί αιτούντες επιδοτήσεων. Είναι ενεργοί συντελεστές της πρωτογενούς παραγωγής και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι. Το ίδιο ισχύει για τους γεωτεχνικούς επιστήμονες: γεωπόνους, κτηνιάτρους, τεχνικούς συμβούλους, που αποτελούν κρίσιμους φορείς γνώσης, καθοδήγησης και τεκμηρίωσης.
Ένα βιώσιμο σύστημα ενισχύσεων απαιτεί ενεργή εμπλοκή όλων αυτών των κρίκων, τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην παρακολούθηση των εφαρμογών. Η εμπιστοσύνη δεν χτίζεται με ελέγχους από πάνω προς τα κάτω, αλλά με συνεργασία και διαφάνεια από τη βάση.
Πυλώνας 3: Ανάκτηση της αξιοπιστίας μέσα από την τεκμηρίωση και τους ελέγχους
Το σύστημα των ενισχύσεων έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα. Δεν φταίει μόνο ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ούτε η τεχνολογία. Φταίνε οι ανεπάρκειες στους διασταυρωτικούς ελέγχους, η χαλαρή εποπτεία και η αίσθηση ατιμωρησίας.
Πρέπει να υπάρξει ανασχεδιασμός των ελεγκτικών μηχανισμών, με βάση τη διαφάνεια, τη διαλειτουργικότητα των δεδομένων και την επαλήθευση στην πράξη. Το βάρος δεν πρέπει να πέσει στους συνεπείς, αλλά σε όσους εργαλειοποιούν τις αδυναμίες του συστήματος.
Πυλώνας 4: Ο ρόλος των Φορέων Πιστοποίησης – Θεσμικός και διακριτός
Οι Φορείς Πιστοποίησης δεν είναι ελεγκτικές αρχές του κράτους, ούτε διαχειριστές των επιδοτήσεων. Ο ρόλος μας είναι να εφαρμόζουμε, με συνέπεια και ανεξαρτησία, τους κανονισμούς της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας.
Μέσα από τη συστηματική επιθεώρηση, την τεκμηρίωση και την ιχνηλασιμότητα, παρέχουμε ένα αξιόπιστο υπόβαθρο που θα μπορούσε – υπό προϋποθέσεις – να αξιοποιηθεί και στην ευρύτερη αρχιτεκτονική των ελέγχων. Είμαστε εταίροι της διαφάνειας, όχι υποκατάστατο των αρχών.
Πυλώνας 5: Λογοδοσία σε κάθε κρίκο της αλυσίδας
Η εμπιστοσύνη δεν αποκαθίσταται με αποδιοπομπαίους τράγους. Αποκαθίσταται με σαφή κατανομή ευθυνών και θεσμοθετημένη λογοδοσία σε κάθε στάδιο: από τη χάραξη της πολιτικής, την αξιολόγηση των αιτήσεων, έως την πληρωμή και τον εκ των υστέρων έλεγχο. Κάθε κρίκος πρέπει να λογοδοτεί – παραγωγός, σύμβουλος, διαχειριστική αρχή, επιβλέπων. Και κάθε απόφαση να συνοδεύεται από τεκμηρίωση. Μόνο έτσι μπορούμε να ξαναχτίσουμε την αξιοπιστία των ενισχύσεων.
Ο Έλληνας παραγωγός αξίζει ένα σύστημα επιδοτήσεων που να ανταμείβει τη σοβαρότητα, την τεκμηρίωση και τη συνεισφορά. Η TERRA CERT A.E. δηλώνει έτοιμη να συμβάλει σε αυτή τη νέα εποχή εμπιστοσύνης, διαφάνειας και ουσιαστικής παραγωγικής αναγέννησης. Οι καιροί δεν επιτρέπουν σιωπή – απαιτούν λόγο, ευθύνη και συμμετοχή.