Η ΚΑΠ είναι μία κατ’ εξοχήν αναδιανεμητική πολιτική με την οποία μεταφέρονται χρηματικοί πόροι από τους καταναλωτές και τους φορολογούμενους στους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων.
Η ΚΑΠ στηρίζει τους Ευρωπαίους γεωργούς για να παράγουν ασφαλή γεωργικά προϊόντα σε επαρκείς ποσότητες και προσιτές τιμές για τους καταναλωτές λαμβάνοντας επιπλέον μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Επίσης, έχει ως στόχο τη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για τους απασχολούμενους στον γεωργικό τομέα και τη βιωσιμότητα των αγροτικών περιοχών.
Ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται ετησίως σε 60 περίπου δισ. €τα οποία χορηγούνται στα κράτη – μέλη μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) για τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος (άμεσες ενισχύσεις- 42 δις. €. ετησίως περίπου) και τη χρηματοδότηση μέτρων για την αντιμετώπιση των δυσχερειών της αγοράς (μέτρα αγοράς- 3 δις. ετησίως περίπου). Επίσης, πόροι χορηγούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ),για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα, την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, την ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων και την ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών (αγροτική ανάπτυξη - 15 περίπου δις. € ετησίως).
Η ΚΑΠ είναι μία κατ’ εξοχήν αναδιανεμητική πολιτική με την οποία μεταφέρονται χρηματικοί πόροι από τους καταναλωτές και τους φορολογούμενους στους παραγωγούς γεωργικών προϊόντων. Η μεταφορά των πόρων από τους καταναλωτές στους παραγωγούς γίνεται μέσω του μηχανισμού των τιμών, αφού η εφαρμογή της ΚΑΠ έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση υψηλότερων τιμών στα γεωργικά προϊόντα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης από εκείνες των διεθνών αγορών. Η μεταφορά πόρων από τους φορολογούμενους στους παραγωγούς γίνεται μέσω της συνεισφοράς τους στον προϋπολογισμό για τη χρηματοδότηση της ΚΑΠ.
Το θέμα που πραγματεύεται το παρόν άρθρο είναι η εκτίμηση του οφέλους των παραγωγών από την εφαρμογή της ΚΑΠ 2014-2020 στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27) και βασίζεται σε μέθοδο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD, Producer Support Estimate and Related Indicators of Agricultural Support. Concepts, Calculations, Interpretation and Use. The PSE Manual).
Υιοθετώντας την ανωτέρω προσέγγιση το όφελος των παραγωγών αποτελείται από το τμήμα της ακαθάριστης αξίας γεωργικής παραγωγής που προκύπτει λόγω της προστασίας που παρέχει η ΚΑΠ προσθέτοντας σε αυτό τις δαπάνες των γεωργικών ταμείων εγγυήσεων και αγροτικής ανάπτυξης. Αυτά μπορούν να παρουσιαστούν με απλό τρόπο με την παρακάτω ισότητα για κάθε κράτος-μέλος.
(Όφελος παραγωγών) =(Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής Χ Βαθμός Προστασίας) + (Δαπάνες Γεωργικών Ταμείων)
Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται ο βαθμός προστασίας σε χώρες του ΟΟΣΑ κατά τα έτη 2014/2020. Ο βαθμός προστασίας εκφράζει τη στήριξη του παραγωγού ως % ποσοστό της ακαθάριστης αξίας παραγωγής. Η στήριξη του παραγωγού οφείλεται σε εφαρμογή πολιτικών και είναι ανεξάρτητη από τις παραγωγικές, οικονομικές και εμπορικές επιδόσεις της εκμετάλλευσης.
Στο διάγραμμα 1 απεικονίζεται ο μέσος όρος του συνολικού ετήσιου οφέλους των παραγωγών για την περίοδο 2014/2020. Η εκτίμηση του οφέλους έχει γίνει με βάση τα στοιχεία των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εν λόγω περίοδο.
Οι χώρες με το μεγαλύτερο συνολικό ετήσιο όφελος παραγωγών, σε απόλυτα μεγέθη, είναι η Γαλλία (23 δισ. €), η Γερμανία (16,7 δισ. €), η Ιταλία (15,9δισ. €), η Ισπανία (15,6δισ. € ) και ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 8η θέση της κατάταξης με 4.8 δισ. € περίπου (πίνακας 1).
Η ανωτέρω κατάταξη των χωρών δικαιολογείται κυρίως λόγω του μεγέθους του γεωργικού τομέα κάθε χώρας - μέλους. Πράγματι, η Γαλλία έχει γεωργικό τομέα 6,7 φορές μεγαλύτερο σε Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής από εκείνον της Ελλάδας, η Ιταλία 5,1 φορές, η Γερμανία 5 φορές, η Ισπανία 4,4 φορές, μεγαλύτερο γεωργικό τομέα σε αξία από την Ελλάδα.
Το συνολικό όφελος των παραγωγών ως προς τις Ετήσιες Μονάδες Συνολικής Απασχόλησης (AnnualWorkingUnits)δείχνει το ετήσιο όφελος ανά πλήρως απασχολούμενο παραγωγό. Στο διάγραμμα 2 απεικονίζεται ο μέσος όρος του δείκτη για την περίοδο 2014/ 2020.
Οι χώρες με το μεγαλύτερο ετήσιο όφελος ανά πλήρως απασχολούμενο παραγωγό είναι η Δανία (54.839 €) , η Ολλανδία (40.620 €), το Βέλγιο (39.028 €) και ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 17η θέση της σχετικής κατάταξης με ετήσιο όφελος 11.074 € ανά πλήρως απασχολούμενο παραγωγό (πίνακας 2).
Οι λόγοι της εν λόγω κατάταξης θα πρέπει αρχικά να αναζητηθούν στη σύνθεση της γεωργικής παραγωγής, δηλαδή αν αυτή είναι ζωική ή φυτική καθώς και στους επιμέρους κλάδους αυτών. Επίσης, τα ανωτέρω μπορούν να δικαιολογηθούν με τη μορφή των παραγωγικών μονάδων, δηλαδή αν αυτές είναι επιχειρηματικής ή οικογενειακής μορφής και από τον τρόπο οργάνωσης δηλαδή αν είναι ανεπτυγμένες ή όχι οι συλλογικές μορφές γεωργίας. Τέλος, τα οφέλη μπορούν να αποδοθούν στον τρόπο λειτουργίας των κανόνων ανταγωνισμού και τον τρόπο διαμόρφωσης των τιμών στην αγορά των γεωργικών προϊόντων και των γεωργικών εισροών καθώς και της ενέργειας.
Του Νικόλαου Μπούσιου
Γεωπόνος με ειδικότητα Γεωργικής Οικονομίας, ΓΠΑ
Msc στα Οικονομικά της Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης, M.A.I.Ch.
Msc στις Οικονομικές &Ευρωπαϊκές Σπουδές, ΟΠΑ