Μέρος 1
Αρχίζουν και πυκνώνουν τα σύννεφα στον ορίζοντα για την εξέλιξη των παραγωγών αγροτικών προϊόντων και κατά πόσον θα μπορούν να αντιμετωπίσουν στο εγγύς μέλλον τη ζήτηση των προϊόντων διατροφής. Η κατάσταση εμφανίζει αρκετές δυσχέρειες, κυρίως για τους εποχικούς εργάτες γης που είχαν αυξημένη κινητικότητα σε κανονικές εποχές. Όμως η έλευση του κορωναϊού δημιουργεί νέες συνθήκες, που προκαλούν σχετική ανησυχία.
Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το θέμα των εποχικών εργατών γης, η Κομισιόν εξέδωσε κατευθυντήριες γραμμές για τις οποίες ο αρμόδιος επίτροπος για την απασχόληση: κ. Nicolas Schmit , είπε «Χιλιάδες γυναίκες και άνδρες που εργάζονται σκληρά για να μας κρατήσουν ασφαλείς, υγιείς και με φαγητό στο τραπέζι πρέπει να διασχίσουν τα σύνορα της ΕΕ για να πάνε στη δουλειά. Είναι συλλογική μας ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι δεν παρεμποδίζονται στην κυκλοφορία τους, λαμβάνοντας πάντα κάθε προφύλαξη για να αποφευχθεί η περαιτέρω διάδοση της πανδημίας1».
Μετά τις ανησυχίες σχετικά με την έλλειψη εργατικού δυναμικού στον τομέα των γεωργικών προϊόντων διατροφής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε νέες πρακτικές συμβουλές και κατευθυντήριες γραμμές για να εξασφαλίσει ότι οι εποχιακοί εργαζόμενοι μπορούν να ταξιδέψουν στην εργασία τους σε κρίσιμα επαγγέλματα. Ωστόσο, η έλλειψη γεωργικού εργατικού δυναμικού εξακολουθεί να αποτελεί πιθανή απειλή για ολόκληρη την ευρωπαϊκή αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.
Σε κάθε περίπτωση το σχετικό κείμενο της Κομισιόν2 αναφέρει, ότι εφόσον σε ορισμένα σημεία της ΕΕ, ιδίως στις παραμεθόριες περιοχές, μεθοριακοί εργαζόμενοι ασκούν επαγγέλματα νευραλγικής σημασίας για τα οποία η διασυνοριακή μετακίνηση είναι απαραίτητη, οι περιορισμοί που θέσπισαν τα κράτη μέλη ως προς τη διέλευση των συνόρων τους μπορούν να οδηγήσουν σε πρόσθετες δυσκολίες ή ακόμη και να παρεμποδίσουν τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κρίσης που προκαλεί η νόσος Covid-19.
Έτσι, η συνέχιση της ελεύθερης κυκλοφορίας όλων των εργαζομένων σε επαγγέλματα νευραλγικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένων τόσο των μεθοριακών εργαζομένων όσο και των αποσπασμένων εργαζομένων, είναι απαραίτητη. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιτρέπουν στους εργαζομένους να εισέρχονται στο έδαφος του κράτους μέλους υποδοχής και να έχουν ανεμπόδιστη πρόσβαση στον τόπο εργασίας τους, ιδίως αν αυτοί ασκούν κάποιο από τα ακόλουθα επαγγέλματα Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν και οι εποχιακοί εργαζόμενοι, που μοχθούν στο πλαίσιο «από το αγρόκτημα στο πιάτο3». Μεταξύ αυτών ειδική μνεία αφορά τους τεχνίτες επεξεργασίας τροφίμων και ασκούντες συναφή επαγγέλματα και εργάτες συντήρησης. Από το μακρύ κατάλογο των εξαιρέσεων δε λείπουν και οι χειριστές μηχανών παραγωγής ειδών διατροφής και συναφών προϊόντων (περιλαμβάνονται οι εργαζόμενοι μονάδας παραγωγής τροφίμων), αλλά και οι ψαράδες.
Ειδική παράγραφος καλύπτει τους εποχιακούς εργάτες γης, διότι αρκετά κράτη μέλη εξαρτώνται σε αρκετά κράτη μέλη σε μεγάλο βαθμό από εποχιακούς εργαζομένους από άλλα κράτη μέλη. Προκειμένου να ανταποκριθούν στις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στους τομείς αυτούς που προκαλεί η κρίση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταλλάσσουν πληροφορίες για τις διάφορες ανάγκες τους, για παράδειγμα μέσω των καθιερωμένων διαύλων της τεχνικής επιτροπής για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. Υπενθυμίζεται ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εποχιακοί εργαζόμενοι στη γεωργία εκτελούν νευραλγικής σημασίας εργασίες συγκομιδής, φύτευσης ή φροντίδας. Στις περιπτώσεις αυτές, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τους εν λόγω εργαζομένους όπως τους εργαζομένους που ασκούν τα προαναφερόμενα επαγγέλματα νευραλγικής σημασίας. Ομοίως, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επιτρέπουν στους εν λόγω εργαζομένους να συνεχίσουν να διέρχονται τα σύνορά τους για να εργαστούν, αν οι εργασίες στον οικείο τομέα εξακολουθούν να επιτρέπονται στο κράτος μέλος υποδοχής. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να ενημερώνουν τους εργοδότες για την ανάγκη να εξασφαλίζουν επαρκή προστασία της υγείας και της ασφάλειας.
Οι επιπτώσεις του COVID-19 στη γεωργία στην ΕΕ εξετάζεται και ως προς το κύριο πρόγραμμα γεωργικών επιδοτήσεων της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ). Μάλιστα θα τονίσουμε ότι η τρέχουσα κρίση στον τομέα της υγείας φαίνεται ότι όλο και περισσότεροι πολίτες συνειδητοποιούν τη σημασία της ασφαλούς παραγωγής τροφίμων στην Ευρώπη. Θα λέγαμε λοιπόν, ότι οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διατήρηση της κινητικότητας των εποχιακών εργατών γης είναι το απαραίτητο ελάχιστο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Επίσης, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) Bernhard Url σε συνέντευξή του υποστηρίζει ότι «Οι κανόνες της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων εξασφαλίζουν προστασία έναντι του COVID-19. Αν και οι κορωναϊοί μπορούν να επιζήσουν σε επιφάνειες για περιορισμένο χρονικό διάστημα, οι κανονισμοί για την ασφάλεια των τροφίμων στα κράτη μέλη της ΕΕ εξασφαλίζουν υψηλό επίπεδο προστασίας από τα μολυσμένα τρόφιμα».
Το θέμα λοιπόν, επισημαίνει μια σοβαρή ενέργεια αντιμετώπισης του ακανθώδους θέματος που θα πρέπει να στηριχτεί σε σειρά αποφάσεων των ενδιαφερομένων κρατών μελών, ώστε να συνεχίσει η ίδια ροή εργατικού δυναμικού, για να μην παρατηρηθούν δυσαρμονίες και υστερήσεις με τη στρατηγικής σημασίας αγροτική παραγωγή. Προς τούτο, την εποχή του COVID-19 θα εξετάσουμε τουλάχιστον στα δυο επόμενα σημειώματά μας τις προοπτικές εξέλιξης της αγροτικής παραγωγής στην ΕΕ, εξέλιξη που μας αφορά άμεσα και η οποία, κάτω από τις παρούσες συνθήκες εγκυμονεί κινδύνους που πρέπει να απομονώσουμε και να απομακρύνουμε από την καθημερινότητά μας.