Η εμπειρία ενός καλλιεργητή ιπποφαούς από την Εύβοια στο agrocapital.gr.
Ηταν καλοκαίρι του 2009 όταν βρισκόμενοι στο κτήμα του πατέρα μας στο χωριό στην κεντρική Εύβοια, αποφασίσαμε ότι κάτι θα θέλαμε να κάνουμε για να μην μείνει ανεκμετάλλευτος αυτός ο χώρος αλλά και για να έχουμε έναν λόγο παραπάνω να επισκεπτόμαστε το χωριό μας.
Οι συνθήκες πολύ συγκεκριμένες, άγονη φτωχή γη, παραμελημένη, έλλειψη νερού, σχετικά υψηλό υψόμετρο και μεγάλη απόσταση από την κατοικία μας. Έπρεπε επομένως να αναζητήσω κάποια καλλιέργεια που να μπορεί να ανταπεξέλθει στις συνθήκες αυτές αλλά και στις δικές μας γνώσεις και ικανότητες, οι οποίες ήταν πολύ λίγες. Έπρεπε επομένως να είναι μια καλλιέργεια πολυετής, που να απαιτεί όσο το δυνατόν λιγότερη φροντίδα και να αποδίδει μία φορά το χρόνο.
Στην αναζήτησή μου για την καλλιέργεια αυτή και έχοντας απορρίψει την ελιά, αφού έψαχνα κάτι νέο, θυμήθηκα ότι στο Πανεπιστήμιο και στο μάθημα της καινοτομίας είχαμε μελετήσει τις «εναλλακτικές καλλιέργειες». Ξεκίνησα το διάβασμα σε ότι πηγές μπορούσα να βρω στο διαδίκτυο, βρήκα κάποια ελάχιστα Ελληνικά βιβλία και κατέληξα να κοιτώ 3 καλλιέργειες: την Τρούφα, το Μύρτιλλο και το Ιπποφαές.
Την Τρούφα την απέρριψα για τον υψηλό κίνδυνο που παρουσίαζε να μην «πιάσει» και για τα πολλά χρόνια αναμονής. Το Μύρτιλλο για τις πολύ απαιτητικές συνθήκες καλλιέργειας που έχει, οπότε κατέληξα στο Ιπποφαές που έμοιαζε ιδανικό.
Καμία ιδιαίτερη απαίτηση σε εδαφικές συνθήκες παρά μόνο καλή αποστράγγιση, μικρές απαιτήσεις σε λίπανση, υψηλή ανθεκτικότητα σε έλλειψη νερού, σχεδόν καμία καλλιεργητική φροντίδα, σχεδόν καμία ασθένεια, συλλογή καρπού μία φορά τον χρόνο και φυσικά μια εντελώς νέα καλλιέργεια στην Ελληνική αγορά με υποσχέσεις για μεγάλα κέρδη.
Όλα έμοιαζαν ιδανικά, ή έτσι τουλάχιστον με έκαναν να πιστέψω τα βιβλία που διάβασα…
Ήρθα σε επικοινωνία με τους μοναδικούς ίσως που είχαν ασχοληθεί επαγγελματικά εως τότε με την προμήθεια φυτών και με ελάχιστες οδηγίες και μια τυπική ανάλυση χώματος που έκανα αγόρασα 850 δεντράκια.
Την άνοιξη του 2011 ήρθαν στο χωράφι μου να μου φέρουν τα φυτά και μου υπέδειξαν τον γραμμικό τρόπο φύτευσης, τις αποστάσεις (1,5x4μ) και τις αναλογίες αρσενικών-θηλυκών.
Τα φυτά ήρθαν γυμνόριζα και νεογνά, ήταν μοσχεύματα δηλαδή λίγων μηνών μόνο ζωής κάτι που με προβλημάτισε για το αν θα αντέξουν. Ξεκινήσαμε την φύτευση σύμφωνα με τις οδηγίες αλλά δεν προσθέσαμε λιπάσματα όπως μας προτάθηκε, αφού επιλέξαμε οργανικό τρόπο καλλιέργειας και προσθέσαμε μόνο λίγη καλά χωνεμένη κοπριά δύο ετών σε κάθε λάκκο.
Εκεί κάναμε και το πρώτο λάθος λόγω έλλειψης γνώσης κυρίως. Το δίκτυο ύδρευσης δεν είχε ολοκληρωθεί κατά την φύτευση και αργήσαμε λίγες μέρες να ποτίσουμε το μισό κτήμα. Ως αποτέλεσμα ήταν να χαθούν τα πρώτα 100 δεντράκια και κάπου εκεί καταλάβαμε ότι το ταξίδι μας δεν θα ήταν και τόσο εύκολο όσο αρχικά νομίζαμε.
Η συνέχεια ακόμα πιο δύσκολη. Τα ποτίσματα εβδομαδιαία, μέχρι που ήρθε ο καύσωνας του καλοκαιριού όπου απαιτείτο πότισμα ανά δύο μέρες κάτι που καμία σχέση δεν είχε με τις χαμηλές απαιτήσεις ποτίσματος που έλεγαν τα βιβλία και οι πηγές στο διαδίκτυο. Αυτό που δεν εξηγούσαν είναι ότι οι απαιτήσεις ελαττώνονται ουσιαστικά σταδιακά και μετά από 4-5 χρόνια όταν τα φυτά θα έχουν πλέον εδραιωθεί και θα έχουν αναπτύξει ένα ικανό ριζικό σύστημα ώστε να βρίσκουν υγρασία ευκολότερα.
Η αντιμετώπιση των ζιζανίων ακόμα πιο περίπλοκη. Αρχικά το χωράφι είχε φρεζαριστεί και ήταν καθαρό αλλά με τα ποτίσματα και αφού μπήκε και η κοπριά, ξεκίνησαν να βγαίνουν τα ζιζάνια και να πολλαπλασιάζονται γοργά. Η αντιμετώπισή τους χειρωνακτική, περιμετρικά των ριζών του φυτού και με φρέζα ανάμεσα στις γραμμές. Από την δεύτερη χρονιά όμως όπου οι ρίζες αναπτύσσονται επιφανειακά και σε μεγάλο μήκος από το φυτό δεν μπορεί να γίνει φρεζάρισμα και πρέπει να ακολουθηθεί άλλη μέθοδος. Εμείς αφού καθαρίσαμε περιμετρικά των φυτών χειρωνακτικά εφαρμόσαμε εδαφοκάλυψη και ανάμεσα στις γραμμές «κουρεύουμε» τα χορτάρια και δεν τα ξεριζώνουμε ελπίζοντας να προστατέψουμε και το χώμα με τον τρόπο αυτό αφού ο ήλιος «καίει» το γυμνό χώμα εξαφανίζοντας τα πολύτιμα συστατικά του. Οι εργασίες αυτές για το μέγεθος του χωραφιού ήταν κάθε 2 μέρες μαζί με τα ποτίσματα.
Μέχρι τότε και έχοντας μπει στην δεύτερη χρονιά, είχαμε χάσει ακόμα 100 δεντράκια για ανεξήγητο λόγο. Οι Γεωπόνοι που μου τα πούλησαν είχαν εν τω μεταξύ σταματήσει να σηκώνουν και τα τηλέφωνα και απευθυνόμενος σε τοπικούς Γεωπόνους απλά ανακάλυψα ότι «ε συμβαίνουν και αυτά, δεν είναι όλα τα μοσχεύματα καλά». Αυτή ήταν και η επιστημονική εξήγηση…
Θεωρητικά δεν έπρεπε να αντιμετωπίσω προβλήματα ασθενειών, μια θεωρία όμως που δεν κράτησε πολύ. Μετά το πέρας του δεύτερου καλοκαιριού ενώ είχε περάσει ο χειρότερος καύσωνας των τελευταίων 100 ετών και οι θερμοκρασίες έπεσαν σημαντικά, τα δεντράκια μου άρχισαν να αρρωσταίνουν. Έφτασα στο σημείο να ξεριζώσω κανά δύο για να τα πάω για ανάλυση να δούμε τι συμβαίνει και μου είπαν για μυκητίαση. Χωρίς να πάρω εξήγηση για το ποιοι μύκητες είναι και γιατί μπορεί να την απέκτησαν και από πού, έκανα την απαραίτητη εφαρμογή για να τα γλυτώσω. Στην προσπάθεια αυτή χάθηκαν 50 ακόμα δέντρα. Φίλος καλλιεργητής επίσης είχε πρόβλημα με Φουζάριο (γνωστός μύκητας) στο πρώτο έτος καλλιέργειας ενώ έχουν ήδη αναφερθεί διάφορα προβλήματα ανά την Ελλάδα.
Κάπου εκεί αποφάσισα να ξαναδιαβάσω ότι είχα μελετήσει μήπως και δεν κάνω κάτι σωστά με την διαφορά, ότι επέκτεινα τα αναγνώσματά μου σε κείμενα από εξωτερικό όπου έχουν μεγαλύτερη εμπειρία στις καλλιέργειες αυτές. Έτσι ανακάλυψα ότι δεν είναι «άτρωτα» όπως θέλουν να μας τα παρουσιάζουν, αντιθέτως είναι πολύ ευαίσθητα σε έναν τεράστιο αριθμό μυκήτων που μπορεί να τα «τελειώσουν» και σε μία εβδομάδα μέσα. Αυτό δεν είναι λόγος απόρριψης της καλλιέργειας, απλά πρέπει να ξέρουμε ότι όπως όλες οι καλλιέργειες αρρωσταίνουν, το Ιπποφαές δεν είναι η εξαίρεση.
Γνωρίζαμε εκ των πρότερων ότι η συγκομιδή του καρπού θα ήταν δύσκολη υπόθεση αλλά δεν ξέραμε πόσο. Ήταν τεράστια η χαρά μας όταν από την πρώτη κιόλας χρονιά είδαμε πολλά από τα δεντράκια μας να καρπίζουν και περιμέναμε τέλος του καλοκαιριού την πρώτη μας συγκομιδή. Ψάξαμε σε όλη την Ελλάδα να δούμε αν υπάρχει αναφορά για το Ιπποφαές να καρπίζει από την πρώτη κιόλας χρονιά και δεν βρήκαμε. Όταν έγιναν πορτοκαλί λοιπόν τέλος Αυγούστου ξεκινήσαμε να τα μαζεύουμε. Οι καρποί μικροί και αρκετά δύσκολο να ξεκολλήσουν από το φυτό, τα κλαδιά γεμάτα αγκάθια και η προσπάθεια χειρωνακτικής συγκομιδής απελπιστικά αργή. Καταφέραμε χωρίς καμία προηγούμενη εμπειρία να μαζεύουμε 100γρ καρπού/ώρα. Λιγότερο από ένα κιλό δηλαδή την ημέρα ανά άτομο όταν τα βιβλία αναφέρουν για 5-7 κιλά ανά εργατοώρα. Πραγματικά δεν ξέρω πως αυτό μπορεί να είναι εφικτό…
Την μικρή μας παραγωγή δεν την πουλήσαμε, επιλέξαμε να κάνουμε διάφορα πειράματα όπως αποξήρανση, κατάψυξη καρπών, φτιάξαμε χυμό Ιπποφαούς και διάφορες άλλες συνταγές και μοιράσαμε στον στενό οικογενειακό κύκλο για κατανάλωση.
Ήταν απερίγραπτη η χαρά που νιώσαμε όταν ο παιδίατρος του ανιψιού μου ενθουσιάστηκε στο άκουσμα ότι έχουμε σπιτικό Ιπποφαές και ζήτησε στη νύφη μου να του δίνει για να βοηθήσει την ανάπτυξή του. Οι διαφορές στις αναλύσεις των εξετάσεών του και στην μετέπειτα πορεία του, είναι ορατές. Ήταν απερίγραπτη η χαρά όταν φίλος που μ’ εμπιστεύθηκε και πήρε για να δώσει στα παιδιά του, μου ανέφερε ότι έχουν αρρωστήσει φέτος τουλάχιστον 50% λιγότερο από τις προηγούμενες χρονιές.
Ήταν φανταστικό το συναίσθημα όταν μετά από προτροπή του γυναικολόγου της συζύγου μου από τον 6ο μήνα της εγκυμοσύνης της, αντί για βιταμίνες ξεκίνησε να τρώει συστηματικά Ιπποφαές με αποτέλεσμα ο αιματοκρίτης της αντί να πέφτει όπως συνήθως συμβαίνει στις γυναίκες σ’ ενδιαφέρουσα να ανεβαίνει. Έφτασε έτσι στο τέλος της εγκυμοσύνης, αντί για 27-30 αιματοκρίτη που έχουν συνήθως να έχει 42. Αυτό οφείλεται στην υψηλή συγκέντρωση σε βιταμίνη C που περιέχει και βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου που δίνεται στις έγκυες.
Παρ’ όλες τις αναποδιές που συναντήσαμε δεν τα παρατάμε, αντιθέτως κινούμαστε πιο οργανωμένα και προσπαθούμε πλέον να εκπαιδεύσουμε και να παροτρύνουμε και άλλους παραγωγούς να ασχοληθούν, αλλά έχοντας διαφορετική νοοτροπία από αυτή που προσπαθούν να μας περάσουν οι φυτοριούχοι.
Όταν με παίρνουν τηλέφωνο και με ρωτούν «έχω 5 στρέμματα, πόσα θα βγάλω;» ή «έχει καμιά επιδότηση να πάρουμε;» τους εξηγώ ότι ξεκίνησαν λάθος και δεν μπορώ να τους βοηθήσω.
Πολλοί έχουν όρεξη αλλά πιστεύουν αυτά που διαβάζουν και όταν τους εξηγώ πόσο δουλειά έχουμε ρίξει και πόσα χρήματα έχουν φύγει σε αυτά τα χρόνια ενασχόλησης, σταματούν να ασχολούνται.
Το συμπέρασμα από μένα είναι ότι δεν υπάρχει καμία καλλιέργεια που να πηγαίνει στον αυτόματο, αυτό πρέπει να το βάλουμε καλά στο μυαλό μας. Οι καλλιέργειες έχουν κόπο, έξοδα, απογοητεύσεις αλλά μπορούμε με μεθοδικότητα να επιστρέψουμε στον πρωτογενή τομέα. Έχουμε πλέον τις γνώσεις, τα εργαλεία και την ωριμότητα να ξεκινήσουμε να εκμεταλλευόμαστε την γη μας και να οργανώσουμε τρόπους προώθησης των προϊόντων μας, ξεχνώντας την παλαιοκομματική λειτουργία των Συνεταιρισμών και την εξέλιξη μας σε δυναμικές παραγωγικές κοινωνίες.
Κιούσης Αγάπιος
