Η οικοδόμηση της ανάπτυξης: Ειδικές ανά χώρα συστάσεις 2014

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε (2/6/2014) σειρά συστάσεων οικονομικής πολιτικής προς μεμονωμένα κράτη μέλη για να ενισχυθεί η ανάπτυξη που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο. Οι συστάσεις βασίζονται σε λεπτομερείς αναλύσεις της κατάστασης κάθε χώρας και παρέχει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την τόνωση της ανάπτυξης, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης κατά την περίοδο 2014-2015.

Εφέτος, η έμφαση μετατοπίστηκε από την αντιμετώπιση των επειγόντων προβλημάτων λόγω της κρίσης στην ενίσχυση των συνθηκών για βιώσιμη ανάπτυξη και απασχόληση σε μια οικονομία μετά την κρίση. Στο πλαίσιο της σημερινής δέσμης, η οποία αποτελεί το επιστέγασμα του τέταρτου ευρωπαϊκού εξαμήνου συντονισμού της οικονομικής πολιτικής, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης αρκετές αποφάσεις σχετικά με τα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Από κοινού, οι συστάσεις αποτελούν μια φιλόδοξη δέσμη μεταρρυθμίσεων για την οικονομία της ΕΕ.

Ο Πρόεδρος José Manuel Barroso δήλωσε: Πρόκειται για μέτρα τα οποία αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν μια σταθερή πορεία εξόδου από την κρίση και επανόδου στην ανάπτυξη, με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις να λειτουργούν ως πυξίδα προς την κατεύθυνση. Οι προσπάθειες και οι θυσίες που πραγματοποιήθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Η ανάπτυξη έχει αρχίσει να ανακάμπτει και – μολονότι κινείται ακόμη σε μέτρια επίπεδα – θα υπάρξει αύξηση της απασχόλησης από εφέτος και για τα επόμενα χρόνια. Η βασική πρόκληση για την ΕΕ είναι πλέον πολιτικής φύσεως: Πως να συνεχίσουμε τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων καθώς υποχωρεί η κρίση. Εάν οι πολιτικοί αναλάβουν τον αρμόζοντα ηγετικό ρόλο και δείξουν την απαραίτητη πολιτική βούληση προκειμένου να ολοκληρωθούν οι μεταρρυθμίσεις – ακόμα και αν αυτές δεν είναι δημοφιλείς - θα μπορέσουμε να επιτύχουμε ισχυρότερη ανάκαμψη και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για όλους.» 

Σύμφωνα με την ανάλυση της Επιτροπής, οι συνεχείς πολιτικές προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα κατά τα τελευταία χρόνια έχουν οδηγήσει την οικονομία της ΕΕ σε πολύ πιο σταθερό έδαφος. Εντούτοις, η ανάπτυξη θα εξακολουθήσει να είναι άνιση και εύθραυστη το 2014-2015, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη διατήρηση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων. Μακροπρόθεσμα, οι αναπτυξιακές δυνατότητες της ΕΕ εξακολουθούν να είναι σχετικά χαμηλές: τα υψηλά επίπεδα ανεργίας και η δύσκολη κοινωνική κατάσταση θα βελτιώνονται με αργούς ρυθμούς και θα χρειαστεί χρόνος έως ότου καλυφθεί το μεγάλο επενδυτικό κενό.

Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις 2014

Το τρέχον έτος έχουν γίνει συστάσεις σε 26 χώρες (με εξαίρεση την Ελλάδα και την Κύπρο, που εφαρμόζουν προγράμματα οικονομικής προσαρμογής). Αντικατοπτρίζουν την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε σχέση με τη δέσμη των συστάσεων του 2013, οι οποίες απέδωσαν θετικά αποτελέσματα:

• Η ανάπτυξη έχει επανέλθει, μεταξύ άλλων στις περισσότερες από τις χώρες που επλήγησαν από την κρίση. Μόνο η Κύπρος και η Κροατία αναμένεται να αντιμετωπίσουν συρρίκνωση των οικονομιών τους κατά το τρέχον έτος και, έως το 2015, όλες οι οικονομίες της ΕΕ αναμένεται να εμφανίσουν εκ νέου ανάπτυξη.
• Τα δημόσια οικονομικά εξακολουθούν να βελτιώνονται. Το 2014, το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα των χωρών της ΕΕ αναμένεται να υποχωρήσει σε επίπεδο χαμηλότερο του ορίου του 3% του ΑΕΠ, για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η κρίση. Η Επιτροπή συνιστά την έξοδο της Αυστρίας, του Βελγίου, της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Δανίας, της Σλοβακίας και των Κάτω Χωρών από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, με αποτέλεσμα ο αριθμός των χωρών που παραμένουν στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος να μειωθεί σε 11 (από 24 το 2011).   
• Οι μεταρρυθμίσεις στις πλέον ευάλωτες χώρες αποδίδουν. Η Ιρλανδία εξήλθε από το πρόγραμμα χρηματοδοτικής συνδρομής τον Δεκέμβριο του 2013, η Ισπανία τον Ιανουάριο του 2014 και η Πορτογαλία τον Μάιο του 2014. Η Ελλάδα αναμένεται να επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2014, ενώ η κατάσταση στην Κύπρο έχει σταθεροποιηθεί. Χάρη στην αποφασιστική συνέχιση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, η Λετονία κατόρθωσε να προσχωρήσει στο ευρώ τον Ιανουάριο.
• Συντελείται επανεξισορρόπηση, με βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε αρκετές χώρες. Τον Μάρτιο του 2014, για πρώτη φορά από εισαγωγή της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δύο χώρες (η Δανία και η Μάλτα) δεν αντιμετωπίζουν πλέον ανισορροπίες, και ότι η Ισπανία δεν βρισκόταν πλέον σε κατάσταση υπερβολικού ελλείμματος.
• Οι προοπτικές καταδεικνύουν μέτρια αύξηση της απασχόλησης από το τρέχον έτος και μείωση της ανεργίας στο 10,4% έως το 2015, καθώς οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας συνήθως παρουσιάζουν υστέρηση σε σχέση με το ΑΕΠ κατά μισό έτος ή περισσότερο. Σε πολλά κράτη μέλη δρομολογήθηκαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένων της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας.

Ωστόσο, επειδή η οικονομική ανάκαμψη εξακολουθεί να είναι εύθραυστη και ανομοιόμορφα κατανεμημένη, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις των οικονομιών μας πρέπει να συνεχιστούν, συγκεκριμένα:  

• Για την αντιμετώπιση της υψηλής ανεργίας, των ανισοτήτων και της φτώχειας: Η κρίση είχε σοβαρές και διαρκείς επιπτώσεις στο επίπεδο της ανεργίας στην ΕΕ, το οποίο παρέμεινε δραματικά υψηλό στο 10,8% το 2013, με διαφορές που κυμαίνονται από 4,9% στην Αυστρία έως 27,3 στην Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή απαιτεί συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στις πολιτικές απασχόλησης, καθώς και βελτίωση της κάλυψης και της απόδοσης των συστημάτων εκπαίδευσης και κοινωνικής πρόνοιας. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις συστάσεις για την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, κυρίως με την εφαρμογής της «Εγγύησης για τη νεολαία».
• Για να υπάρξει στροφή προς μια φορολογία περισσότερο ευνοϊκή για τη δημιουργία θέσεων εργασίας: Κατά τη διάρκεια της κρίσης, πολλές χώρες στηρίχθηκαν σε αυξήσεις της φορολογίας αντί να περικόψουν τις δαπάνες τους και αυξήθηκε η συνολική φορολογική επιβάρυνση. Επειδή στην περίπτωση των δημοσίων οικονομικών τα περιθώρια ελιγμών είναι περιορισμένα, ορισμένες συστάσεις επικεντρώνονται στη μετατόπιση της φορολογίας από την εργασία σε περισσότερο επαναλαμβανόμενους φόρους στην περιουσία, την κατανάλωση, και το περιβάλλον, για την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. 
• Για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων: Η τραπεζική χρηματοδότηση παραμένει περιορισμένη στην Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Λιθουανία, τη Σλοβενία, την Κροατία και την Κύπρο, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι συστάσεις καταδεικνύουν την ανάγκη για περαιτέρω σταθεροποίηση του τραπεζικού τομέα και στήριξη εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησης – για παράδειγμα, συστημάτων εγγύησης δανείων ή έκδοσης εταιρικών ομολόγων.
• Για να καταστούν οι οικονομίες μας ανταγωνιστικότερες: Η πρόοδος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε καίριους κλάδους παραμένει περιορισμένη σε σύγκριση με το 2013. Ορισμένες από τις συστάσεις εφέτος ωθούν για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στους κλάδους των υπηρεσιών, των υποδομών, της ενέργειας και των μεταφορών, των συστημάτων Ε&Α και της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού.
• Για τη μείωση του χρέους: Λόγω της συσσώρευσης ελλειμμάτων με την πάροδο του χρόνου, το δημόσιο χρέος προβλέπεται να κορυφωθεί το τρέχον έτος και πρέπει να τεθεί σε καθοδική πορεία, ιδίως στο Βέλγιο, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο και την Πορτογαλία, όπου εξακολουθεί να υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ. Η πρόκληση για τα δημόσια οικονομικά είναι διαχείριση του κόστους της γήρανσης του πληθυσμού – ιδίως όσον αφορά τις συντάξεις και την υγειονομική περίθαλψη – και η διατήρηση των δαπανών που ενισχύουν την ανάπτυξη στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας.

Δημοσιονομικές αποφάσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέστησε σήμερα στο Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ να κλείσει τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) για έξι χώρες: την Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Δανία, τις Κάτω Χώρες και τη Σλοβακία.

Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης έκθεση στην οποία αναλύονται οι λόγοι για προγραμματισμένη και προβλεπόμενη παραβίαση, στην περίπτωση της Φινλανδίας, της τιμής αναφοράς για το δημόσιο χρέος (60% του ΑΕΠ) που ορίζεται στη Συνθήκη. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν απαιτείται η κίνηση διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος, δεδομένου ότι η υπέρβαση οφείλεται στις συνεισφορές της χώρας σε δράσεις αλληλεγγύης προς χώρες της ζώνης του ευρώ.

Επιπλέον, η Επιτροπή έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δύο χώρες, η Πολωνία και η Κροατία, έχουν αναλάβει αποτελεσματική δράση ως ανταπόκριση στις συστάσεις του Συμβουλίου προς τις χώρες αυτές στο πλαίσιο της ΔΥΕ.

Επόμενα βήματα

Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις θα συζητηθεί από τους ηγέτες της ΕΕ και τους υπουργούς της ΕΕ τον Ιούνιο. Θα εγκριθούν επίσημα από το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της ΕΕ στις 8 Ιουλίου. Στη συνέχεια, θα εναπόκειται στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις συστάσεις με την ενσωμάτωσή τους κατά τη διαδικασία κατάρτισης των εθνικών τους προϋπολογισμών και χάραξης άλλων συναφών πολιτικών για το 2015. Οι συστάσεις βάσει του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα συζητηθούν και θα εγκριθούν από το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών της ΕΕ στις 20 Ιουνίου.