Καλαμπόκι: Η παγκόσμια εικόνα του εμπορίου και της συγκομιδή

Η παγκόσμια συγκομιδή καλαμποκιού του 2020 (για χρήση και εμπορία στο εμπορικό έτος ΜΥ 2020/21) βρίσκεται σχεδόν στο τέλος της. Η παραγωγή εκτιμάται σε υψηλά επίπεδα, ήτοι στα 1162,38 εκατομμύρια τόνους, αυξημένη κατά 4,45% από το 2019 (ή κατά 49,54 εκτμ. ΜΤ), αν και οι προηγούμενες εκτιμήσεις του Αμερικανικού Υπ. Γεωργίας του Μαΐου (USDA) προέβλεπαν ακόμη υψηλότερες συγκομιδές.

Οι ΗΠΑ ηγούνται της παραγωγής με 378,47 εκατομμύρια μετρικούς τόνους (ΜΤ), ήτοι αύξηση κατά 9,42% από την προηγούμενη περίοδο, και ακολουθούν η Κίνα με 260 εκατομμύρια ΜΤ με μείωση κατά 0,30%, η Βραζιλία με 110 εκτμ. ΜΤ, η ΕΕ με 66,3 εκτμ. ΜΤ (μειωμένη κατά 0,55% από το 2019), η Ουκρανία με 38,5 εκτμ. ΜΤ, το Μεξικό με 28,0 εκτμ. ΜΤ, η Ινδία με 28,0 εκτμ. ΜΤ, η Ρωσία με 15,0 εκτμ. ΜΤ, ο Καναδάς και η Ν. Αφρική με 14,00 εκτμ. ΜΤ εκάστη, κλπ. Η σχετικά μειωμένη αμερικανική παραγωγή σε σχέση με την αρκετά υψηλότερη που προβλέπονταν την περασμένη άνοιξη, οφείλεται στο γεγονός ότι αφενός σπάρθηκαν λιγότερες εκτάσεις και αφετέρου ότι η παραγωγή επηρεάστηκε από υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία του καλοκαιριού μαζί με καταιγίδες στην αμερικανική ζώνη καλαμποκιού (US Corn Belt). Σε κάποιες Πολιτείες των ΗΠΑ (κεντρικές και Βόρειες) το καλαμπόκι δεν αρδεύεται καθότι το ύψος βροχής είναι αρκετό (800-1100 mm) με εδάφη που συγκρατούν υγρασία, ενώ στις δυτικές πολιτείες οι εκτάσεις καλαμποκιού αρδεύονται πάνω από το 50%.

Το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) εκτιμά ότι οι τιμές παραγωγού καλαμποκιού των ΗΠΑ για την φετινή σοδειά 2020, κυμάνθηκαν γύρω από τον μέσο όρο των 3,10 $ ανά μπούσελ (ή 103 ευρώ ανά τόνο). Αυτή είναι η χαμηλότερη τιμή παραγωγού στις ΗΠΑ σε 14 χρόνια.

Επίσης μειωμένες εμφανίζονται οι παραγωγές στην Ουκρανία, την ΕΕ και τον Καναδά σε σχέση με τις αρχικές προσδοκίες. Πάνω από το ένα τρίτο του διαθέσιμου καλαμποκιού στις ΗΠΑ κατευθύνεται στην αγορά βιοκαυσίμων, η οποία όμως παρουσιάζει πτωτικές τάσεις λόγω COVID-19 που προκάλεσε και μεγάλη μείωση στην κινητικότητα (παραμονή στο σπίτι). Από την πανδημία, αλλά και από τις τριβές ΗΠΑ Κίνας επηρεάστηκαν αρνητικά και οι Αμερικανικές εξαγωγές, αν και η συμφωνία ΗΠΑ/Κίνας του Ιανουαρίου 2020, ενδέχεται να τονώσει κάπως τις εξαγωγές των ΗΠΑ προς Κίνα.

Η κατανάλωση πάντως για την νέα περίοδο (ΜΥ 2020-2021) αναμένεται αυξημένη παγκοσμίως, λόγω της μεγάλης απορρόφησης ποσοτήτων από την Βραζιλία, την Κίνα, την ΕΕ και την Ρωσία στην κτηνοτροφία (ζωοτροφές & βιομηχανία ζωοτροφών) αλλά και από την βιομηχανία βιοαερίου. Ιδιαίτερα για την Βραζιλία, σημειώνεται τεράστια αύξηση εξαγωγής κρεάτων, η παραγωγή των οποίων απορροφά μεγάλες ποσότητες καλαμποκιού. Επίσης στην Κίνα η οποία βρίσκεται σε φάση γρήγορης ανάκαμψης της χοιροτροφίας της μετά την καταστροφική επιδημία της Αφρικανικής Πανώλης των Χοίρων πριν λίγα χρόνια, η κατανάλωση είναι αυξημένη και εντείνει την ζήτηση καλαμποκιού. Στην ΕΕ η ετήσια κατανάλωση εκτιμάται στα 76 περίπου εκτμ. ΜΤ (2019) με αυξητικές τάσεις, ενώ μέχρι το 2028 αναμένεται αύξηση κατανάλωσης που θα φτάσει και ξεπεράσει τα 82 εκτμ. ΜΤ ετησίως.

Για την ΕΕ, η καλλιεργούμενη έκταση με καλαμπόκι εκτιμάται στα 86 εκτμ. στρέμματα ενώ έχει αυξηθεί κατά 5% περίπου από το 2017 (κύριες παραγωγές χώρες η Ισπανία, η Γαλλία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Σερβία και Βουλγαρία). Η χρήση καλαμποκιού για ζωοτροφή και βιοκαύσιμα στην ΕΕ εκτιμάται στα 60 εκτμ. ΜΤ περίπου και στα 20 εκτμ. ΜΤ από την Βιομηχανία Τροφίμων. Εισάγει περί τα 18-20 εκτμ. ΜΤ ετησίως κυρίως από Λατινική Αμερική. Η χρήση για ζωοτροφή κυμαίνεται ανάλογα με τις τιμές και τον ανταγωνισμό από άλλα σιτηρά ζωοτροφής όπως το σιτάρι ποιότητας ζωοτροφών, κλπ.

Καθώς οι χώρες στρέφονται προς την παγκόσμια αγορά ζωοτροφών σε ανταγωνιστικές τιμές και τα αποθέματα όπως π.χ. των ΗΠΑ είναι αυξημένα, το παγκόσμιο εμπόριο καλαμποκιού δείχνει να αυξάνεται κατά πολύ περισσότερο από τις εκτιμήσεις πριν ένα χρόνο. Από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς με αύξηση ποσοτήτων, θα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες (αναμένεται να εξάγει περί τα 58 εκτμ. ΜΤ στη νέα περίοδο) και η Βραζιλία, ενώ οι προβλέψεις για την Αργεντινή παραμένουν χωρίς μεγάλες διαφοροποιήσεις από προηγούμενες χρονιές. Οι προβλέψεις για την Ουκρανία είναι χαμηλότερες, αντικατοπτρίζοντας μικρότερες εξαγωγές που επηρεάζονται από τον ζεστό και ξηρό καιρό στις προ συγκομιδής εβδομάδες.

Η πρόβλεψη των τελικών αποθεμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο εντός του νέου Εμπορικού έτους που ήδη άρχισε (ΜΥ 20/21), ομιλεί για μειώσεις στην Αργεντινή, την Κίνα, την ΕΕ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, μειώσεις οι οποίες ήδη κάνουν την εμφάνισή τους π,χ, στις ΗΠΑ όπου ακολουθούνται και από βαθμιαία αύξηση των τιμών στο καλαμπόκι αλλά και στη σόγια και στο σόργο. Ωστόσο, οι τελικές ποσότητες αποθεμάτων των ΗΠΑ (τέλος περιόδου ΜΥ 20/21) αναμένεται να συνεχίσουν να είναι άφθονες σε σχέση με τη χρήση (κατανάλωση και εξαγωγές). Τα αποθέματα στη Βραζιλία βελτιώθηκαν κάπως τελευταία. Η διαθεσιμότητα των αποθεμάτων των μεγάλων παραγωγικών χωρών του πλανήτη αναμένεται να βοηθήσει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του καλαμποκιού σε σχέση με άλλα σιτηρά.

Το καλαμπόκι έχει πολλές εφαρμογές και χρήσεις, όπως οι ζωοτροφές, αιθανόλη, σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης (HFCS), το άμυλο αραβοσίτου, αλκοολούχα ποτά, φάρμακα καλλυντικά και άλλα. Η χρηματιστηριακή τιμή του καλαμποκιού σήμερα (Βλ.: corn futures) είναι στα 3,89 $/bushel (1 bushel ίσο με 0,0254 metric ton) και επηρεάζεται από την αγορά αιθανόλης, τις τιμές του αργού πετρελαίου, τη ζήτηση από την Κίνα, το δολάριο ΗΠΑ και τις καιρικές συνθήκες. Οι πιο σημαντικοί τόποι διαπραγμάτευσης αραβοσίτου είναι το Σικάγο (Συμβουλίου Εμπορίου ή CBOT), το Bolsa de Mercadorias & Futuros, το Marche a Terme International de France, το Budapest Commodity Exchange, το Kanmon Commodity Exchange και το Tokyo Grain Exchange.

Η Ελλάδα παράγει περίπου 1.200.000 ΜΤ καλαμποκιού άριστης ποιότητας ετησίως και εισάγει περίπου 300.000 ΜΤ για εσωτερική κατανάλωση (για ζωοτροφή). Εισαγωγές γίνονται από διάφορες χώρες της ΕΕ όπως από τη Γαλλία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, αλλά και εκτός ΕΕ από Ουκρανία & Ρωσία. Ο μεγαλύτερος συντελεστής κόστους παραγωγής στη χώρα μας για το καλαμπόκι είναι το πότισμα και ακολουθεί το ηλ. ρεύμα.

Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, το ζήτημα της διαθεσιμότητας υδάτων και επομένως η δαπάνη άρδευσης αποτελεί ουσιαστικό πρόβλημα που διαμορφώνει το αγροτικό εισόδημα των παραγώγων αραβοσίτου ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει από τη μια το υψηλό κόστος παραγωγής και από την άλλη την συμπίεση των τιμών παραγωγού από το εμπόριο.

Με την προσέλκυση της προσοχής της πολιτείας στην καλλιέργεια και το γεγονός ότι το Ελληνικό καλαμπόκι είναι υψηλής ποιότητος (κυρίως της Μακεδονίας και της Θράκης, αλλά και της Ηλίας και της Θεσσαλίας), της συνεχώς αυξητικής ζήτησης παγκοσμίως για όλες τις χρήσεις, της ελλειμματικότητας της ΕΕ σε καλά βιομηχανοποιήσιμα καλαμπόκια για την βιομηχανία τροφίμων, οι προοπτικές για το ελληνικό καλαμπόκι δεν είναι κακές, αρκεί να υπάρξει σοβαρότητα από την πολιτεία και να εστιαστεί το ενδιαφέρον στην μείωση του κόστους παραγωγής (άρδευση, ρεύμα, αναλώσιμα και λοιπές εισροές) και γενικά στους μηχανισμούς διαμόρφωσης των τιμών παραγωγού.

Κείμενο απο: Σ. Σεκλιζιώτης