Χλωρή λίπανση

Του Θωμά Χανή για το agrocapital.gr

Ως χλωρή λίπανση (green manuring) εννοείται η ενσωμάτωση στο έδαφος της βιομάζας οποιουδήποτε φυτικού είδους που καλλιεργήθηκε γι' αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Με τον τρόπο αυτό αποσκοπείται ο εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία και τα ανόργανα θρεπτικά συστατικά που περιέχονται στη φυτομάζα. 

Η χλωρή λίπανση είναι μια πρακτική που εφαρμοζόταν από την αρχαιότητα. Εκτός από τον κύριο στόχο, ο οποίος είναι η αύξηση της οργανικής ουσίας και της περιεκτικότητας του εδάφους σε θρεπτικά συστατικά, με τη χλωρά λίπανση επιτυγχάνονται επιπλέον:

1)Βελτίωση της εδαφικής δομής μέσου του εμπλουτισμού σε οργανική ουσία.

2)Περιορισμός της έκπλυσης θρεπτικών στοιχείων (κυρίως αζώτου) από το έδαφος, αφού η καλλιέργεια δεσμεύει τα στοιχεία αυτά.

3)Μείωση των κινδύνων εδαφικής διάβρωσης λόγω της εδαφοκάλυψης που παρέχει η καλλιέργεια.

4)Μείωση του πληθυσμού των ζιζανίων λόγω σκίασης και ανταγωνισμού. 
-Στοιχεία εφαρμογής. Χρήσιμα στοιχεία που θα συμβάλλουν στην επιτυχία της χλωράς λίπανσης είναι η επιλογή της κατάλληλης εποχής για την καλλιέργεια, η επιλογή του φυτικού είδους και ο χρόνος κοπής και ενσωμάτωσης. 

Η καλλιέργεια εγκαθίσταται όταν ο αγρός είναι κενός και σε εποχή που διασφαλίζεται η επάρκεια νερού. Υπό τις κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας, η σπορά γίνεται φθινόπωρο-χειμώνα και η κοπή στις αρχές της άνοιξης. Έτσι, η χλωρά λίπανση μπορεί να παρεμβάλλεται μεταξύ μιας χειμωνιάτικης και μιας ανοιξιάτικης καλλιέργειας (ενδιάμεση καλλιέργεια) ή να αποτελεί την κύρια καλλιέργεια πριν την ανοιξιάτικη ή καλοκαιρινή. Λόγω της έλλειψης βροχοπτώσεων δεν συνίσταται γενικά στη χώρα μας χλωρά λίπανση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. 

Η επιλογή του φυτικού είδους που θα καλλιεργηθεί πρέπει να γίνει με βάση τον πρωταρχικό στόχο της λίπανσης, δηλαδή αν προέχει ο εμπλουτισμός του εδάφους με οργανική ουσία ή με άζωτο. Και αυτό επειδή η χημική σύσταση των φυτικών ειδών διαφέρει ως προς τα κύρια συστατικά που μας ενδιαφέρουν. Υπάρχουν επίσης και διαφορές μεταξύ ποικιλιών ενός είδους. Πρέπει όμως οπωσδήποτε να ληφθεί υπόψη η προηγηθείσα καλλιέργεια και αυτή που θα ακολουθήσει και να αποφεύγεται η επιλογή είδους των ίδιων οικογενειών για χλωρά λίπανση. 

Ο λόγος C/N(άνθρακας/άζωτο) είναι υψηλότερος στα αγρωστώδη (36 έως 39) και ακολουθούν τα χορτοδοτικά ψυχανθή (20 ως 25). Τα είδη αυτά προτιμώνται όταν στοχεύουμε σε αύξηση της οργανικής ουσίας. Αντίθετα, όταν επιζητείται εμπλουτισμός σε άζωτο, εξαιρετικά αποτελέσματα δίνουν ο ηλίανθος, τα σταυρανθή και καρποδοτικά ψυχανθή (C/N 12 έως 19). Οι περιεκτικότητες σε φώσφορο, ασβέστιο και μαγνήσιο είναι αρκετά χαμηλές στα σιτηρά, αλλά υψηλότερες στα ψυχανθή και, ιδιαίτερα, στα σταυρανθή και στον ηλίανθο. Τα ψυχανθή, τα σταυρανθή και ο ηλίανθος χαρακτηρίζονται επίσης από υψηλότερες συγκεντρώσεις καλίου, συγκριτικά με τα σιτηρά. Από τα ιχνοστοιχεία, το μαγγάνιο βρίσκεται στις υψηλότερες συγκεντρώσεις στους φυτικούς ιστούς, ιδιαίτερα στα καρποδοτικά ψυχανθή με μέγιστα στο λούπινο και στη φακή. Υψηλές συγκεντρώσεις παρατηρούνται επίσης στη βρώμη και στο έρπον τριφύλλι. Ο ψευδάργυρος παρουσιάζει υψηλές τιμές στα σταυρανθή και στον ηλίανθο, ενδιάμεσες στα ψυχανθή (με εξαίρεση τις υψηλές τιμές στο λούπινο) και χαμηλές στα σιτηρά. Τα ψυχανθή παρουσιάζουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις σε χαλκό. Είναι προφανές ότι το συνολικό ποσό θρεπτικών στοιχείων που θα καταλήξει στο έδαφος εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από τη μάζα του φυτικού υλικού που θα ενσωματωθεί.

Το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο η καλλιέργεια θα κοπεί και θα ενσωματωθεί έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού και η χημική σύσταση του φυτικού υλικού αλλάζει με την ηλικία των φυτών. Γενικά, όσο πλησιάζει η ωρίμανση, αυξάνεται η σχέση C/N, ενώ το αντίστροφο ισχύει σε προγενέστερα στάδια, όπου η συγκέντρωση αζωτούχων ουσιών είναι υψηλότερη. Ισχύει ως γενικός κανόνας ότι τα φυτά της χλωράς λίπανσης πρέπει να ενσωματώνονται στο στάδιο της άνθησης για να έχουν τις πιο ευεργετικές επιδράσεις στην επόμενη καλλιέργεια.

Η κοπή γίνεται με στελεχοκόπτη ώστε να επιτυγχάνεται τεμαχισμός της φυτομάζας και ευκολότερη αποσύνθεσή της στο έδαφος. Η ενσωμάτωση γίνεται σε μεγαλύτερο βάθος (μέχρι 25-30cm) στα ελαφρά εδάφη και περισσότερο επιφανειακά (μέχρι 15-20cm) στα βαριά εδάφη. Στις βαθύτερες ενσωματώσεις χρησιμοποιείται άροτρο με αναστρεπτήρα και στις περισσότερο επιφανειακές φρέζα. η χρήση της φρέζας τεμαχίζει ακόμη περισσότερο τα φυτικά υπολείμματα και έτσι διευκολύνει την αποσύνθεσή τους. Πρόσφατα, χρησιμοποιούνται εργαλεία που κάνουν ταυτόχρονα κοπή και ενσωμάτωση της καλλιέργειας. Στην περίπτωση που θα ακολουθήσει σύντομα η σπορά της επόμενης καλλιέργειας (συνήθως ανοιξιάτικης), η κοπή και η ενσωμάτωση πρέπει να έχουν προηγηθεί κατά έναν μήνα περίπου, ώστε να δοθεί χρόνος για την έναρξη της αποδόμησης της φυτικής μάζας.