Ιός της Καστανής Ρυτίδωσης των Καρπών Τομάτας

Ένας εξαιρετικά επικίνδυνος ιός απειλεί καλλιέργειες ντομάτας και πιπεριάς στην Πελοπόννησο.

Πρόκειται για νεοφανή επιβλαβή οργανισμό καραντίνας ο οποίος εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κορινθία. Τι πρέπει να κάνουν οι παραγωγοί.

Με εξαιρετικά επείγουσα ανακοίνωσή της η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) Κορινθίας, ενημερώνει για την εμφάνιση τoυ ιού της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας, σε δείγμα καλλιέργειας τομάτας θερμοκηπίου στην περιοχή ευθύνης της.

Οπως σημειώνεται, ειδικότερα, ο ιός διαπιστώθηκε πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2019) για πρώτη φορά στην Ελλάδα (Κρήτη) σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας και από τότε έχει εντοπιστεί και σε άλλες Περιφερειακές Ενότητες της χώρας. Πρόκειται για νεοφανή επιβλαβή οργανισμό καραντίνας εξαιρετικής επικινδυνότητας για τις καλλιέργειες της ντομάτας (Solanum lycopersicum) και της πιπεριάς (Capsicum spp.).

Στην ανακοίνωση αναφέρονται τα συμπτώματα, καθώς και οι μέθοδοι προστασίας των καλλιεργειών.

Τονίζεται, τέλος, ότι οι παραγωγοί θα πρέπει να ενημερώνουν άμεσα την ΔΑΟΚ στην περίπτωση που διαπιστωθούν ύποπτα συμπτώματα σε καλλιέργειες τομάτας ή πιπεριάς που προσομοιάζουν με αυτά που προκαλεί ο Ιός ToBRFV, στα τηλέφωνα της υπηρεσίας (274 13 63332, 274 13 63330).

Η ανακοίνωση της ΔΑΟΚ Κορινθίας αναφέρει τα εξής:

«Η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Κορινθίας σας ενημερώνει ότι ύστερα από εργαστηριακή εξέταση δείγματος, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κορινθία, ο ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας (Tomato Brown Rugose Fruit Virus – ToBRFV) σε δείγμα καλλιέργειας τομάτας θερμοκηπίου.

Ο ιός διαπιστώθηκε πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2019) για πρώτη φορά στην Ελλάδα (Κρήτη) σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας και από τότε έχει εντοπιστεί και σε άλλες Περιφερειακές Ενότητες της χώρας. Πρόκειται για νεοφανή επιβλαβή οργανισμό καραντίνας εξαιρετικής επικινδυνότητας για τις καλλιέργειες της τομάτας (Solanum lycopersicum) και της πιπεριάς (Capsicum spp.)

Ο ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας (ToBRFV) ανήκει στο γένος Tobamovirus και μεταδίδεται μηχανικά με την επαφή μεταξύ των φυτών, με τις καλλιεργητικές φροντίδες των εργαζομένων (μολυσμένα εργαλεία, ρούχα προσωπικού), με μολυσμένο φυτωριακό υλικό και με το σπόρο. Έχουν επίσης σημειωθεί και μεταδόσεις μέσω εντόμων που χρησιμοποιούνται για την επικονίαση σε υπό κάλυψη καλλιέργειες (μεταφορά γύρης με βομβίνους – Bombus terrestris). Βασική εστία μόλυνσης αποτελεί και το έδαφος, το οποίο, κυρίως αν παραμείνουν σε αυτό μολυσμένα φυτικά υπολείμματα, μπορεί να διατηρηθεί μολυσμένο τουλάχιστον για έξι (6) μήνες.

Στην τομάτα, τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ποικιλία. Τα συμπτώματα στα φύλλα περιλαμβάνουν χλώρωση, μωσαϊκό, κατσάρωμα, παραμόρφωση του ελάσματος και περιστασιακά στένωση. Νεκρωτικές κηλίδες μπορεί να εμφανιστούν σε ποδίσκους, κάλυκες και μίσχους. Οι καρποί εμφανίζουν κίτρινους ή καστανούς δακτυλίους, καστανές περιοχές και ρυτίδωση, όπως επίσης παραμορφώσεις και ανομοιόμορφη ωρίμανση. Τα ανωτέρω συμπτώματα καθιστούν τους καρπούς της τομάτας μη εμπορεύσιμους. Τα ασθενή φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανθοφορία και καρπόδεση. Η μείωση της παραγωγής κυμαίνεται από 30 έως 70%.

Στην πιπεριά, τα συμπτώματα στα φύλλα περιλαμβάνουν παραμορφώσεις του ελάσματος, κιτρινίσματα και μωσαϊκό. Οι καρποί της πιπεριάς εμφανίζουν παραμορφώσεις, ανομοιόμορφο χρωματισμό.

Όσο αφόρα τα μετρά αντιμετώπισης του ιού και για τον περιορισμό της εξάπλωσής του προτείνονται τα εξής μέτρα υγιεινής των καλλιεργειών:

1. Χρησιμοποίηση υγιούς σπόρου.
2. Συστηματικός έλεγχος των σπορείων και απομάκρυνση/καταστροφή των φυταρίων που τυχόν έχουν προσβληθεί ή εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα.
3. Χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων για φύτευση.
4. Έλεγχος κατά διαστήματα των φυτών μετά την μεταφύτευση τους στον αγρό ή το θερμοκήπιο και απομάκρυνση/καταστροφή όσων εμφανίζουν συμπτώματα ίωσης.
5. Συχνή απολύμανση εργαλείων με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωρίνης περιεκτικότητας 0,5% NaOCl ή Virkon® S ή αποβουτυρωμένου γάλακτος (τουλάχιστον 3,5% περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη).
6. Πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και ξέπλυμα με άφθονο νερό πριν από κάθε χειρισμό των φυτών.
7. Ύπαρξη ταπέτων με απολυμαντικό στην είσοδο των θερμοκηπίων.
8. Χρησιμοποίηση παπουτσιών, φόρμας και γαντιών μιας χρήσης από τους εργαζόμενους που εκτελούν τις διάφορες καλλιεργητικές εργασίες και αλλαγή αυτών μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων. Αποφυγή επαφής των υγιών φυτών με τα χέρια που έχουν έρθεισε επαφή με ασθενή φυτά (εκρίζωση, δέσιμο, κλάδεμα, κλπ), εκτός αν τα χέρια έχουν προηγουμένως πλυθεί καλά.
9. Καλό πλύσιμο όλων των επιφανειών, δίσκων κλπ. εντός των θερμοκηπίων μεταξύ των μεταφυτεύσεων/ φυτεύσεων.
10. Μείωση κατά το δυνατόν της μετακίνησης των εργατών μεταξύ των διαφόρων τομέων της επιχείρησης.
11. Αφαίρεση ζιζανίων στους χώρους πέριξ των θερμοκηπίων.
12. Μέριμνα για απομάκρυνση και καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας καθώς και απολύμανση των χώρων του θερμοκηπίου.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και κοινοτικής νομοθεσίας για την αντιμετώπιση αυτού νεοφανή επιβλαβή οργανισμού έχει θεσπιστεί η Εκτελεστική Απόφαση της Επιτροπής 2019/1615/EE της οποίας βασικά στοιχειά είναι

• η υποχρέωση εφαρμογής από τα κράτη μέλη των Επίσημων Επισκοπήσεων ετησίως για τον συγκεκριμένο οργανισμό
• τα διακινούμενα φυτά και σπόροι τομάτας και πιπεριάς πρέπει να είναι εφοδιασμένα με Φυτουγειονομικό Διαβατήριο
• τα εισαγόμενα φυτά και σπόροι τομάτας και πιπεριάς πρέπει να είναι εφοδιασμένα με Πιστοποιητικό Φυτουγείας

Οι έμποροι, διακινητές, φυτωριούχοι θα πρέπει να ενημερώνουν έγκαιρα το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης & Ελέγχου Κορινθίας και την Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής ΠΕ Κορινθίας για την διακίνηση σπόρων τομάτας και πιπεριάς από άλλα κράτη μέλη ΕΕ ή τρίτες χώρες για την πραγματοποίηση των προβλεπόμενων ελέγχων και να χορηγούν στους πελάτες τους όλα το νόμιμα παραστατικά που προβλέπονται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία.

Οι παραγωγοί θα πρέπει να χρησιμοποιούν αποκλειστικά υγειές πολλαπλασιαστικό υλικό το οποίο να έχει παραχθεί σύμφωνα με την ισχύουσα κοινοτική και εθνική νομοθεσία και να συνοδεύεται από τα κατά περίπτωση νόμιμα αποδεικτικά έγγραφα (Φυτουγειονικό Διαβατήριο, Πιστοποιητικό Φυτουγείας, τιμολόγια αγοράς κτλ)

Επίσης παρακαλούμε για την άμεση ενημέρωση μας στην περίπτωση που διαπιστωθούν ύποπτα συμπτώματα σε καλλιέργειες τομάτας ή πιπεριάς που προσομοιάζουν με αυτά που προκαλεί ο ιός ToBRFV, στα τηλέφωνα της υπηρεσίας (2741363332, 2741363330).

Με εντολή Περιφερειάρχη Παναγιώτη Ε. Νίκα
Ο ΑΝΑΠ. ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΔΑΟΚ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΟΥΤΑΦΗΣ»

Διαβάστε παρακάτω αναλυτικότερα πληροφορίες για την ασθένεια

Ιός της Καστανής Ρυτίδωσης των Καρπών Τομάτας (Tomato Brown Rugose Fruit Virus, ToBRFV)

1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ:

Ο ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας (Tomato brown rugose fruit virus, ToBRFV) αναφέρθηκε πρώτη φορά στο Ισραήλ το 2014. Έκτοτε, διαπιστώθηκε στην Ιορδανία, Γερμανία, Ιταλία, Καλιφόρνια των Η.Π.Α, Σαουδική Αραβία, Τουρκία και το Μεξικό (Εικ. 1). Πρόσφατα (Σεπτέμβριος 2019) διαπιστώθηκε και στην Ελλάδα (Κρήτη) σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια τομάτας. Πρόκειται για νεοφανή και αναδυόμενο επιβλαβή οργανισμό καραντίνας εξαιρετικής επικινδυνότητας για τις καλλιέργειες της τομάτας (Solanum lycopersicum) και της πιπεριάς (Capsicum spp.) Ιδιαίτερη ευαισθησία στον ToBRFV παρουσιάζουν οι ποικιλίες τομάτας οι οποίες διαθέτουν γονίδια ανθεκτικότητας για άλλους ιούς του γένους Tobamovirus (TMV και ToMV)

2. ΑΙΤΙΟ:

Ο ιός ToBRFV ανήκει στο γένος Tobamovirus (Εικ. 2), το οποίο περιλαμβάνει γνωστούς ιούς όπως είναι ο ιός του μωσαϊκού του καπνού (TMV) και ο ιός του μωσαϊκού της τομάτας (ToMV). Ο ToBRFV μεταδίδεται μηχανικά με την επαφή μεταξύ των φυτών, με τις καλλιεργητικές φροντίδες των εργαζομένων (μολυσμένα εργαλεία, ρούχα προσωπικού), με μολυσμένο φυτωριακό υλικό και πιθανόν με το σπόρο. Έχουν επίσης σημειωθεί και μεταδόσεις μέσω μεταφοράς μολυσμένης γύρης από έντομα επικονιαστές. Βασική εστία μόλυνσης αποτελεί και το έδαφος, το οποίο, κυρίως αν παραμείνουν σε αυτό μολυσμένα φυτικά υπολείμματα, μπορεί να διατηρηθεί μολυσμένο τουλάχιστον για έξι (6) μήνες. Στις υπό κάλυψη καλλιέργειες, η μόλυνση μπορεί να προέλθει από ιικά σωματίδια που διατηρούνται, χάρη στην αξιοσημείωτη αντοχή τους επί των διαφόρων κατασκευών, από τις οποίες περνάνε με διάφορους τρόπους στα φυτά. Στη συνέχεια, η μόλυνση μπορεί να εξαπλωθεί με τις καλλιεργητικές εργασίες (δέσιμο, ξεβλάστημα, συλλογή κλπ).

3. ΦΥΤΑ ΞΕΝΙΣΤΕΣ:

Η τομάτα (Solanum lycopersicum) και η πιπεριά (Capsicum spp.) αποτελούν τους κύριους ξενιστές του ToBRFV. Σε τεχνητές μολύνσεις ο ιός μπορεί να προσβάλει και να προκαλέσει συμπτώματα και στα είδη Nicotiana benthamiana, N. glutinosa, N. sylvestris, N. tabacum (καπνός). Ζιζάνια όπως τα Chenopodiastrum murale και Ενημερωτικό φυλλάδιο (Έκδοση 2η 12/2019) Εικ. 2

4. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ:

Στην τομάτα, τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την ποικιλία. Οι ποικιλίες τομάτας με το γονίδιο ανθεκτικότητας Tm-22 (που χρησιμοποιείται ενάντια σε άλλους tobamo-ιούς) είναι ευπαθείς στον ToΒRFV. Τα συμπτώματα εμφανίζονται στα φύλλα, στελέχη και τους καρπούς. Τα συμπτώματα στα φύλλα περιλαμβάνουν χλώρωση, μωσαϊκό (Εικ. 3), ποικιλoχλώρωση, κατσάρωμα, παραμόρφωση του ελάσματος (Εικ. 4) και περιστασιακά στένωση. Νεκρωτικές κηλίδες μπορεί να εμφανιστούν σε ποδίσκους, κάλυκες (Εικ. 5) και μίσχους. Ζιζάνια όπως τα Chenopodiastrum murale και Solanum nigrum προσβάλλονται από τον ιό και μπορεί να λειτουργήσουν ως αποθήκες του ιού στη φύση

Οι καρποί εμφανίζουν κίτρινους (Εικ. 6) ή καστανούς δακτυλίους (Εικ. 7), καστανές περιοχές και ρυτίδωση (Εικ. 8), όπως επίσης παραμορφώσεις και ανομοιόμορφη ωρίμανση. Τα ανωτέρω συμπτώματα καθιστούν τους καρπούς της τομάτας μη εμπορεύσιμους. Τα ασθενή φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανθοφορία και καρπόδεση. Η μείωση της παραγωγής κυμαίνεται από 30 έως 70%. Στην πιπεριά, τα συμπτώματα στα φύλλα περιλαμβάνουν παραμορφώσεις του ελάσματος, κιτρινίσματα και μωσαϊκό. Οι καρποί της πιπεριάς εμφανίζουν παραμορφώσεις, ανομοιόμορφο χρωματισμό με κίτρινες και καστανές περιοχές και πράσινες ραβδώσεις.

5. ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

Για την αντιμετώπιση του ToBRFV προτείνεται στις χώρες όπου εμφανίζεται η εφαρμογή μέτρων εξάλειψής του. Εντός των επιχειρήσεων όπου διαπιστώνεται η παρουσία του ιού και για τον περιορισμό της εξάπλωσής του προτείνονται τα εξής μέτρα υγιεινής των καλλιεργειών:

1. Χρησιμοποίηση υγιούς σπόρου.

2. Συστηματικός έλεγχος των σπορείων και απομάκρυνση/καταστροφή των φυταρίων που τυχόν έχουν προσβληθεί ή εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα.

3. Χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων για φύτευση.

4. Έλεγχος κατά διαστήματα των φυτών μετά την μεταφύτευση τους στον αγρό ή το θερμοκήπιο και απομάκρυνση/καταστροφή όσων εμφανίζουν συμπτώματα ίωσης

5. Συχνή απολύμανση εργαλείων με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωρίνης περιεκτικότητας 0,5% NaOCl ή Virkon® S ή αποβουτυρωμένου γάλακτος (τουλάχιστον 3,5% περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη).

6. Πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και ξέπλυμα με άφθονο νερό πριν από κάθε χειρισμό των φυτών.

7. Ύπαρξη ταπέτων με απολυμαντικό στην είσοδο των θερμοκηπίων (Εικ. 9).

8. Χρησιμοποίηση παπουτσιών, φόρμας και γαντιών μιας χρήσης από τους εργαζόμενους που εκτελούν τις διάφορες καλλιεργητικές εργασίες και αλλαγή αυτών μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων. Αποφυγή επαφής των υγιών φυτών με τα χέρια που έχουν έρθει σε επαφή με ασθενή φυτά (εκρίζωση, δέσιμο, κλάδεμα, κλπ), εκτός αν τα χέρια έχουν προηγουμένως πλυθεί καλά.

9. Καλό πλύσιμο όλων των επιφανειών, δίσκων κλπ. εντός των θερμοκηπίων μεταξύ των μεταφυτεύσεων/ φυτεύσεων.

10. Μείωση κατά το δυνατόν της μετακίνησης των εργατών μεταξύ των διαφόρων τομέων της επιχείρησης.

11. Αφαίρεση ζιζανίων στους χώρους πέριξ των θερμοκηπίων.

12. Μέριμνα για απομάκρυνση και καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας καθώς και απολύμανση των χώρων του θερμοκηπίου (Εικ. 10).

Δείτε το παρακάτω βίντεο από τον Ν. Κατή - Ιολόγος του ΑΠΘ - Ιός καστανής ρυτίδωσης της τομάτας