Ξέρεις τι αλλάζει στην ΚΑΠ ή θα το μάθεις... όταν κοπούν οι επιδοτήσεις;

Η νέα απλουστευμένη Κοινή Αγροτική Πολιτική ένας οδικός χάρτης επιβίωσης για τον  Αγρότη και Κτηνοτρόφο

14 Μαΐου 2025 Βρυξέλλες: Σε μια από τις πιο καθοριστικές στιγμές για το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια ριζική αναμόρφωση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ), η οποία δεν περιορίζεται σε τεχνικές βελτιώσεις, αλλά επιχειρεί να αποκαταστήσει την ισορροπία ανάμεσα στην αγροτική παραγωγή και τη θεσμική εποπτεία.

Με φόντο τις μαζικές κινητοποιήσεις των αγροτών, τη δημογραφική αποψίλωση της υπαίθρου και τις προκλήσεις της επισιτιστικής ασφάλειας, η νέα ΚΓΠ για την περίοδο 2023–2027 φιλοδοξεί να αναδείξει τον παραγωγό –και δη τον μικρό και μεσαίο– σε πρωταγωνιστή ενός μοντέλου πιο βιώσιμου, πιο ευέλικτου και πιο δίκαιου.

Η δέσμη απλούστευσης της ΚΓΠ του 2025 δεν είναι απλώς μια νέα δέσμη μέτρων. Είναι μια νέα πολιτική συμφωνία που επιχειρεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη ανάμεσα στους θεσμούς της Ευρώπης και στους ανθρώπους της γης.

Το Agrocapital παρουσιάζει τον πληρέστερο οδηγό για τις νέες ρυθμίσεις, ενσωματώνοντας και τα επίσημα ευρήματα των μελετών της ΕΕ, με στόχο να αποτελέσει το θεσμικό εργαλείο ενημέρωσης του Έλληνα αγρότη και κτηνοτρόφου για την επόμενη πενταετία.

Τα θεμέλια της νέας ΚΑΠ

Η απλοποίηση δεν είναι επιφανειακή. Πρόκειται για βαθιά διαρθρωτική τομή που εστιάζει σε πέντε άξονες: στις άμεσες ενισχύσεις, στους ελέγχους, στην περιβαλλοντική συμμόρφωση, στη χρηματοδότηση και στη διαχείριση κρίσεων.

Πιο συγκεκριμένα, ορίζεται κατ’ αποκοπή ενίσχυση έως €2.500 για μικρές εκμεταλλεύσεις, με παράλληλη απαλλαγή από υποχρεώσεις αιρεσιμότητας. Το νέο πλαίσιο προβλέπει ότι το ποσό των οικολογικών ενισχύσεων (eco-schemes) δεν προσμετράται στο όριο των €2.500, επιτρέποντας στους παραγωγούς να επωφεληθούν διπλά.

Παράλληλα, οι πιστοποιημένες βιολογικές εκμεταλλεύσεις αναγνωρίζονται αυτομάτως ως περιβαλλοντικά συμβατές, απαλλασσόμενες από τις πολλαπλές διαδικασίες τεκμηρίωσης.

Η εισαγωγή της αρχής «ένας επιτόπιος έλεγχος ανά έτος και αγρόκτημα», σε συνδυασμό με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων και γεωχωρικής τεκμηρίωσης, μειώνει ριζικά την επαφή με τη γραφειοκρατία.

Επιπλέον, η Επιτροπή εισάγει νέο επενδυτικό εργαλείο ύψους έως €50.000 ανά εκμετάλλευση. Η καινοτομία εδώ είναι ότι η ενίσχυση καταβάλλεται βάσει προκαθορισμένων τύπων κόστους (simplified cost options), χωρίς προσκόμιση τιμολογίων. Ο αγρότης υποβάλλει ένα βασικό σχέδιο επένδυσης, εγκρίνεται και χρηματοδοτείται.

Παράδειγμα: Ένας νέος παραγωγός βιολογικής ρίγανης στην Κοζάνη μπορεί να ενισχυθεί για θερμοκήπιο και ξηραντήριο χωρίς καν να καταθέσει προσφορές – αρκεί ένα σχέδιο χρήσης.

Κρίσιμες πληρωμές και νέα εργαλεία ασφάλειας

Το γεωργικό αποθεματικό διατηρείται και ενισχύεται με τη δυνατότητα ενεργοποίησης δύο νέων τύπων πληρωμών κρίσης, είτε μέσω των άμεσων ενισχύσεων είτε της αγροτικής ανάπτυξης. Τα κράτη-μέλη θα μπορούν να χρησιμοποιούν έως 3% του ετήσιου προϋπολογισμού τους χωρίς έγκριση από την Επιτροπή.

Παράδειγμα: Σε περίπτωση πλημμύρας στη Θεσσαλία, η Ελλάδα μπορεί να ενεργοποιήσει αμέσως ενισχύσεις μέσω του στρατηγικού της σχεδίου, με συνοπτικές διαδικασίες.

Ψηφιοποίηση και ενοποίηση δεδομένων

Η νέα ΚΓΠ υιοθετεί τη λογική του «δήλωσέ το μία φορά, αξιοποίησέ το πολλές». Κάθε πληροφορία που υποβάλλει ο παραγωγός μέσω ψηφιακού φακέλου θα επαναχρησιμοποιείται για ενισχύσεις, επενδυτικά σχέδια, συμμόρφωση. Η Επιτροπή θέτει ως υποχρέωση την ανάπτυξη διαλειτουργικών, ενιαίων ψηφιακών συστημάτων.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ενοποίηση αυτή μπορεί να μειώσει κατά 21% τον χρόνο αναφοράς ανά εκμετάλλευση, καθιστώντας την ψηφιακή τεχνολογία εργαλείο απελευθέρωσης και όχι επιτήρησης.

Ο αγρότης στο επίκεντρο – η Ευρώπη δοκιμάζει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Η νέα προσέγγιση μετατοπίζει την ουσία της πολιτικής: ο αγρότης δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως δυνητικός παραβάτης, αλλά ως αναπτυξιακός εταίρος. Η φιλοσοφία αλλάζει. Οι πολιτικές μετατρέπονται από εμπόδια σε εργαλεία.

Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν μπορούμε να ελέγξουμε κάθε ευρώ. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να εμπιστευτούμε εκείνους που το παράγουν.

Η Ελλάδα μπροστά σε ιστορική πρόκληση

Με το 70% των ελληνικών εκμεταλλεύσεων κάτω των 10 εκταρίων, η ΚΓΠ 2025 είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του Έλληνα αγρότη. Το στοίχημα, όμως, θα παιχτεί στην εφαρμογή.

• Θα μπορέσει η δημόσια διοίκηση να αναπτύξει πραγματικά λειτουργικά και ενιαία ψηφιακά συστήματα;
• Θα προχωρήσει γρήγορα στην ενεργοποίηση πληρωμών κρίσης και επενδυτικών σχεδίων;
• Θα επενδύσει στην κατάρτιση γεωτεχνικών και συμβούλων;

Η απλούστευση δεν είναι αυτονόητη επιτυχία. Είναι μια ευκαιρία που αν χαθεί, δεν θα επιστρέψει σύντομα.

Ενσωμάτωση εθνικών ιδιαιτεροτήτων και ευθύνης

Περισσότερο από 60% της διοικητικής επιβάρυνσης δεν προκύπτει από την ίδια την ευρωπαϊκή νομοθεσία, αλλά από τις προσαρμογές των κρατών-μελών κατά τη μεταφορά των κανόνων σε εθνικό επίπεδο. Το φαινόμενο του λεγόμενου "gold-plating" είναι έντονο στην Ελλάδα, όπου πολλές φορές η γραφειοκρατία του ΟΠΕΚΕΠΕ ή οι κατά τόπους ΔΑΟΚ πολλαπλασιάζουν τις απαιτήσεις, οδηγώντας τους αγρότες σε αδιέξοδα.

Ασάφεια στους κανονισμούς και αβεβαιότητα στην πράξη

Το 2023, εκατοντάδες αγρότες αποκλείστηκαν από τις ενισχύσεις GAEC 8 επειδή δεν είχαν σαφή πληροφόρηση για τα ποσοστά αγρανάπαυσης ή την έγκαιρη σπορά φυτών κάλυψης. Το νέο πλαίσιο προσπαθεί να αποκαταστήσει αυτή την αποτυχία, εισάγοντας προβλέψιμους, ρεαλιστικούς και προσαρμοσμένους κανόνες, καθώς και ρήτρες για παράταση προθεσμιών σε περίπτωση κακοκαιρίας ή έκτακτων συνθηκών.

Τοπική προσαρμογή και ρεαλισμός στην πράξη

Στο πλαίσιο του νέου οδικού χάρτη απλούστευσης, επιτρέπεται:

• Διαδοχική σπορά αντί υποχρεωτικής εναλλαγής,
• Επιλογή ειδικών φυτών κάλυψης ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες,
• Εξαίρεση μικρών εκμεταλλεύσεων κάτω των 10 ha από τις αιρεσιμότητες,
• Αναγνώριση της ιδιαίτερης θέσης των βιοκαλλιεργητών χωρίς επιπλέον αποδείξεις συμβατότητας με τους οικολογικούς στόχους.

Τα πραγματικά στοιχεία της ψηφιοποίησης και οι προκλήσεις

Παρά τη σταθερή πορεία ψηφιοποίησης, σε πολλές περιπτώσεις οι παραγωγοί καλούνται να δηλώνουν τα ίδια δεδομένα σε πολλαπλές πλατφόρμες, γεγονός που υπονομεύει τη λογική της απλούστευσης. Η νέα ΚΓΠ θεσπίζει ως προϋπόθεση την κατάργηση διπλών υποβολών και την αυτόματη διασύνδεση των συστημάτων ΟΣΔΕ, TAXIS και τοπικών αρχείων.

Αλλαγές στη δευτερογενή νομοθεσία

Η Επιτροπή δρομολογεί αλλαγές σε τουλάχιστον τέσσερα κανονιστικά κείμενα, μεταξύ των οποίων και η κατάργηση του ετήσιου “performance clearance”, που απαιτούσε αναλυτικές εκθέσεις και είχε προκαλέσει καθυστερήσεις πληρωμών. Από το 2025 και έπειτα, η αποτίμηση της επίδοσης θα είναι διετής, πιο στοχευμένη και λιγότερο επαχθής.

Το Δίλημμα της ευελιξίας κίνδυνος ή ευκαιρία;

Η μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη φέρνει και τον κίνδυνο επανα-εθνικοποίησης της ΚΓΠ. Δηλαδή, ενίσχυση των ανισοτήτων, καθώς κάθε κράτος θα μπορεί να εφαρμόζει με διαφορετική ένταση τις αλλαγές. Αυτό σημαίνει ότι το βάρος της επιτυχίας μεταφέρεται πλέον στις εθνικές κυβερνήσεις – μια πρόκληση που στην Ελλάδα θα φανεί ξεκάθαρα στους επόμενους μήνες, με τον τρόπο ενσωμάτωσης του πακέτου στα στρατηγικά σχέδια.

Στον μεταίχμιο μιας νέας ευρωπαϊκής γεωργικής εποχής, η απλούστευση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής δεν είναι απλώς μια διοικητική άσκηση. Είναι ένα πολιτικό στοίχημα με ιστορικές προεκτάσεις, που ενδέχεται να καθορίσει αν ο Έλληνας αγρότης και κτηνοτρόφος θα παραμείνει παραγωγός αξίας ή θα μετατραπεί σε διαχειριστή παραθύρων και πλατφορμών.

Η νέα ΚΓΠ δεν χαρίζεται. Ούτε αρκεί από μόνη της. Είναι ένα εργαλείο, και όπως κάθε εργαλείο, αποδίδει μόνο στα χέρια αυτών που ξέρουν να το χειριστούν.

Γι’ αυτό και το Agrocapital δεν περιορίζεται σε μια ακόμη ανάλυση. Δημιουργεί ένα εγχειρίδιο στρατηγικής. Έναν οδικό χάρτη επιβίωσης. Ένα ψηφιακό όπλο για τον Έλληνα παραγωγό, με στόχο όχι μόνο την πληροφόρηση, αλλά την ενδυνάμωση.

Σε μια Ευρώπη που αλλάζει, η γεωργική πολιτική δεν μπορεί να μένει στάσιμη – και ο Έλληνας αγρότης δεν αντέχει άλλη καθυστέρηση, άλλη σύγχυση, άλλη απογοήτευση. Η νέα ΚΑΠ δεν είναι απλώς ένας κανονισμός· είναι μια πρόσκληση για επανεκκίνηση – για να χτιστεί επιτέλους μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον παραγωγό και το κράτος.

Η απλούστευση μπορεί να είναι το πιο σύνθετο στοίχημα των επόμενων πέντε ετών. Διότι δεν αφορά μόνο λιγότερα χαρτιά, αλλά περισσότερο σεβασμό στην ανθρώπινη εργασία, στην καθημερινότητα του αγρότη, στην ικανότητά του να σχεδιάζει και να αντέχει.

Από τα θερμοκήπια της Κοζάνης μέχρι τις στάνες της Λέσβου, από τους βιοκαλλιεργητές της Ηπείρου μέχρι τους κτηνοτρόφους του Έβρου, αυτό το κείμενο δεν είναι άλλο ένα άρθρο – είναι ένας θεσμικός φάρος.

Ένα εγχειρίδιο πενταετίας. Ένα όπλο γνώσης. Ένας χάρτης για να μη χαθούν ξανά ευκαιρίες.

Αν η ΚΑΠ είναι η πολιτική, τότε η πληροφόρηση είναι η δύναμη. Και αυτή η δύναμη ανήκει, επιτέλους, σε εκείνους που κρατούν τη γη στα χέρια τους.

ΟΔΗΓΟΣ PDF: ΑΠΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΓΠ 2023–2027