Η προγραμματισμένη αναθεώρηση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκαλεί αβεβαιότητα σε πολλούς τομείς, με τους αγρότες –τους μεγαλύτερους αποδέκτες κοινοτικών πόρων– να βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών.
Ακολουθεί όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για το πώς ο προϋπολογισμός, γνωστός ως Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ), θα επηρεάσει τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), με σχετική ανακοίνωση να αναμένεται στις 16 Ιουλίου.
Η δομή των δύο πυλώνων
Σύμφωνα με το Euractiv.com στα αρχικά σχέδια της μεταρρύθμισης του προϋπολογισμού της ΕΕ εξετάστηκε η συγχώνευση των πόρων της ΚΑΠ σε ένα ευέλικτο «Ενιαίο Εθνικό Σχέδιο» μαζί με τα μέσα συνοχής.
Ωστόσο, ο Επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ, Χάνσεν, δήλωσε την Τετάρτη ότι η πρόθεση της Επιτροπής να διατηρήσει την εισοδηματική στήριξη των αγροτών –τον πρώτο πυλώνα της πολιτικής– παραμένει απολύτως σαφής.
Η βασική ανησυχία των αγροτών ήταν ότι οι πόροι για την αγροτική ανάπτυξη –ο δεύτερος πυλώνας– θα εξαναγκάζονταν να ανταγωνιστούν τα κονδύλια συνοχής. Σύμφωνα με τον Γιαν Όλμπριχτ, ειδικό σύμβουλο του Επιτρόπου Προϋπολογισμού της ΕΕ, Πιότρ Σεραφίν, αυτός ο κίνδυνος πλέον φαίνεται να έχει αποτραπεί. «Έχουμε την ΚΑΠ, η οποία μάλλον θα παραμείνει διαχωρισμένη στους δύο πυλώνες… Το σενάριο όπου η αγροτική ανάπτυξη ενσωματώνεται στην πολιτική συνοχής τελείωσε, έκλεισε», δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα στην Επιτροπή των Περιφερειών.
Η πραγματική αβεβαιότητα πλέον αφορά το ύψος της χρηματοδότησης του δεύτερου πυλώνα και το αν θα υπάρξει «δέσμευση πόρων» ή αν θα παραμείνει ευάλωτος σε ανακατανομές.
Ο Χάνσεν έχει επανειλημμένα υπερασπιστεί τη διατήρηση της σημερινής δομής των δύο πυλώνων. Σε συνάντηση με υπουργούς Γεωργίας της ΕΕ στη Βαρσοβία και ξανά αυτή την εβδομάδα στην Επιτροπή των Περιφερειών, τόνισε πως η κατάργηση του μοντέλου των δύο πυλώνων θα ήταν λάθος. «Θα ήταν ανόητο να πετάξουμε αυτή τη “εργαλειοθήκη” στη θάλασσα», είπε.
Περισσότερη εξουσία στις εθνικές κυβερνήσεις
Μετά την τελευταία μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν αποκτήσει αυξημένο ρόλο στη διαμόρφωση της αγροτικής πολιτικής μέσω των δικών τους στρατηγικών σχεδίων – ρόλος που αναμένεται να ενισχυθεί μετά το 2027.
Μιλώντας σε εκδήλωση αυτή την εβδομάδα, ο Χάις Σχίλτχουις, διευθυντής βιωσιμότητας στη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Επιτροπής (DG AGRI), δήλωσε ότι η Επιτροπή επιθυμεί να δώσει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερη ευελιξία, ώστε να προσαρμόζουν τους πράσινους κανόνες και τα κίνητρα στις τοπικές πραγματικότητες.
Το πακέτο απλούστευσης που παρουσίασε η Επιτροπή τον Μάιο, έχει ήδη προτείνει να δοθεί στα κράτη-μέλη περισσότερος χώρος για αναθεώρηση των εθνικών σχεδίων της ΚΑΠ.
Αφωσιομένοι αλλά αποδεκατισμένοι;
Παρότι το συνολικό ΠΔΠ βρίσκεται υπό πίεση, η ΚΑΠ αναμένεται να διατηρήσει «αφιερωμένο προϋπολογισμό», δήλωσε ο Χάνσεν την Τετάρτη στο Euractiv.
Σύμφωνα με τον Όλμπριχτ, ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ «σίγουρα δεν θα είναι μεγαλύτερος», ενώ είναι απίθανο να αποφύγει τις περικοπές.
Πηγές που επικαλείται το Euractiv εκτιμούν ότι η χρηματοδότηση της ΚΑΠ ενδέχεται να μειωθεί κατά 15-20%, ανάλογα με τον τρόπο που θα διαχειριστεί η ανακατανομή του προϋπολογισμού. Με περιορισμένες επιλογές –αύξηση εθνικών εισφορών, δημιουργία νέων ιδίων πόρων ή περικοπές προγραμμάτων– οι πιέσεις στα αγροτικά κονδύλια θεωρούνται αναπόφευκτες.
Χρονοδιάγραμμα
Υπάρχει επίσης αβεβαιότητα όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα. Η ισχύουσα ΚΑΠ εφαρμόζεται μέσω τριών κανονισμών: των εθνικών στρατηγικών σχεδίων, της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ) και του οριζόντιου κανονισμού.
Πέρυσι, ο Χάνσεν πρότεινε στοχευμένες αλλαγές στην ΚΟΑ για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής ισχύος των αγροτών στην αλυσίδα τροφίμων. Το σχετικό έργο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.
Παράλληλα, το πρόσφατο πακέτο απλούστευσης της ΚΑΠ περιλαμβάνει τροποποιήσεις τόσο στα εθνικά σχέδια όσο και στον οριζόντιο κανονισμό – και αυτά συνεχίζουν να συζητούνται.
Παραμένει ασαφές πώς η Επιτροπή σκοπεύει να ξεκινήσει μια ευρύτερη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, ενώ μέρη της υφιστάμενης νομοθεσίας τελούν ακόμη υπό διαπραγμάτευση. Σύμφωνα με πολλές πηγές, το πακέτο ΠΔΠ της 16ης Ιουλίου αναμένεται να περιλαμβάνει κανονισμό για το ενιαίο ταμείο, με κεφάλαιο για την ΚΑΠ, στο οποίο θα σκιαγραφούνται βασικά νέα στοιχεία των εθνικών στρατηγικών σχεδίων και του οριζόντιου κανονισμού. Οι τροποποιήσεις της ΚΟΑ ενδέχεται να ακολουθήσουν το φθινόπωρο.
Σε αυτή την περίπτωση, ένα πλήρες «ξήλωμα» της ΚΑΠ μοιάζει όλο και λιγότερο πιθανό.
Από το μαστίγιο στο καρότο
Με την Πράσινη Συμφωνία και τη στρατηγική «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» ουσιαστικά να έχουν μπει στο συρτάρι, οι περιβαλλοντικοί όροι δεν αναμένεται πλέον να βρίσκονται στο επίκεντρο της ΚΑΠ μετά το 2027. Πολλές από τις οικολογικές απαιτήσεις που είχαν επιβληθεί στους αγρότες περιορίστηκαν ή καταργήθηκαν το 2024, στο πλαίσιο μείωσης της γραφειοκρατίας.
Ο Χάνσεν δεν έχει κρύψει αυτή τη στροφή. Η επόμενη ΚΑΠ, είπε, θα επικεντρωθεί σε κίνητρα αντί για κυρώσεις – μια στροφή «από το μαστίγιο στο καρότο». Δεν πρόκειται για επανάσταση, σημείωσε στην Επιτροπή των Περιφερειών, αλλά για «εξέλιξη» – που πιθανότατα θα βασιστεί στο πακέτο απλούστευσης του Μαΐου.
Κατά την άποψή του, τα κονδύλια της ΚΑΠ θα πρέπει να στοχεύουν «σε αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη» – δηλαδή σε νέους, νεοεισερχόμενους και μικρούς αγρότες. Ωστόσο, η ανακατεύθυνση περισσότερων χρημάτων προς αυτές τις ομάδες θα απαιτήσει περικοπές σε άλλα σημεία, προσέθεσε.
Η λύση, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η επιβολή ανώτατων ορίων στις πληρωμές προς τις μεγαλύτερες εκμεταλλεύσεις και η ενίσχυση της «φθίνουσας ενίσχυσης» (degressivity) – όπου τα ποσά μειώνονται όσο αυξάνεται η συνολική ενίσχυση. Η πρότασή του ήδη διχάζει τις βασικές αγροτικές οργανώσεις της ΕΕ.
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις