Αντιμέτωπη με έναν ετήσιο λογαριασμό αποπληρωμής 30 δισ. ευρώ από τα δάνεια της περιόδου Covid, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκέφτηκε για λίγο το αδιανόητο — να αγγίξει την πιο «ιερή αγελάδα» της ΕΕ: τις αγροτικές επιδοτήσεις.
Για μερικούς τεταμένους μήνες, οι Βρυξέλλες φλέρταραν με την ιδέα να εντάξουν την Κοινή Αγροτική Πολιτική και τα διαρθρωτικά ταμεία σε ευρύτερα εθνικά πακέτα, ένα λεγόμενο εθνικό σχέδιο εταιρικής σχέσης κατά το πρότυπο του μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της πανδημικής περιόδου.
Σύμφωνα με την πρόταση, οι εθνικές κυβερνήσεις θα είχαν περισσότερο έλεγχο στο πώς δαπανώνται τα ευρωπαϊκά κονδύλια, επιτρέποντας ταχύτερες μετατοπίσεις προς προτεραιότητες όπως η άμυνα, η ανταγωνιστικότητα και το κλίμα. Οι αξιωματούχοι παρουσίασαν το σύστημα ως ευέλικτο και εξορθολογισμένο. Οι επικριτές το είδαν ως προσπάθεια αρπαγής εξουσίας — και ως μια συγκαλυμμένη προσπάθεια αποδόμησης της ΚΑΠ.
Όπως τονίζει το Politico.eu καθώς οι συζητήσεις για τον προϋπολογισμό κλιμακώνονταν, το ίδιο συνέβη και με τις αντιδράσεις.
Οι αγροτικοί λομπίστες κινητοποιήθηκαν. Οι υπουργοί Γεωργίας εξεγέρθηκαν. Ο ίδιος ο επίτροπος Γεωργίας της Κομισιόν, Κριστόφ Χάνσεν, άρχισε να αντιδρά εσωτερικά. Οι Χριστιανοδημοκράτες που συμμετέχουν στη γερμανική κυβέρνηση απέστειλαν επιστολή στην πρόεδρο της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν —η οποία κατάγεται από το κόμμα τους—, ζητώντας από τη «γαπητή Ούρσουλα» να μην εντάξει τον αγροτικό προϋπολογισμό στα ευρύτερα σχέδια δαπανών.
«Οι περικοπές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική θα έστελναν εντελώς λανθασμένο μήνυμα», δήλωσε στο POLITICO ο Γιοχάνες Στάιγκερ, ένας εκ των συντακτών της επιστολής. «Η ΚΑΠ πρέπει να συνεχίσει να διαθέτει έναν ανεξάρτητο και αξιόπιστο προϋπολογισμό».
Ο στόχος ήταν να ανασχεδιαστεί ριζικά ο τρόπος λειτουργίας του αγροτικού προϋπολογισμού. Ωστόσο, στο τέλος, η επόμενη ΚΑΠ θα μοιάζει πολύ με την υφιστάμενη, με τη βασική της δομή να παραμένει ανέπαφη.
Μέχρι τον Ιούνιο, η Επιτροπή είχε διακριτικά αφήσει στην άκρη το σχέδιο αναδιάρθρωσης. Ο Γιαν Όλμπριχτ, ειδικός σύμβουλος του Επιτρόπου Προϋπολογισμού Πιοτρ Σεραφίν, δήλωσε ότι η ΚΑΠ θα παραμείνει ξεχωριστός πυλώνας στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034. Η χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης θα παραμείνει εντός της διπλής δομής της ΚΑΠ. Οι προηγούμενες ιδέες για τη μεταφορά αυτών των κονδυλίων στο πλαίσιο της συνοχής, σύμφωνα με τον Όλμπριχτ, «τελείωσαν, έκλεισαν».
Αυτό σηματοδότησε μια σημαντική υπαναχώρηση πριν από την επίσημη παρουσίαση της πρότασης προϋπολογισμού της Επιτροπής στις 16 Ιουλίου. Και ανέδειξε τη διαρκή πολιτική δύναμη που μπορούν ακόμη να ασκήσουν τα αγροτικά συμφέροντα στις Βρυξέλλες, ακόμη και αν ο αριθμός των αγροτών μειώνεται και η ΕΕ δέχεται αυξανόμενες πιέσεις για ανακατεύθυνση πόρων προς στρατηγικές προκλήσεις.
Η δομή διασώθηκε, αλλά οι περικοπές παραμένουν επώδυνες
Για τους Ευρωπαίους αγρότες, η νίκη είναι γλυκόπικρη. Καθώς εντείνεται η πίεση για την αποπληρωμή του χρέους της πανδημίας και τη χρηματοδότηση νέων προτεραιοτήτων, οι Βρυξέλλες προσπαθούν να διαχειριστούν έναν προϋπολογισμό που δύσκολα θα αυξηθεί.
Η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει σημαντικές περικοπές στη συνολική χρηματοδότηση της ΚΑΠ. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για μείωση μεταξύ 15% και 25% σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα. Παρότι η δομή της ΚΑΠ ενδέχεται να διασωθεί, το ύψος των κονδυλίων δεν είναι εξίσου εξασφαλισμένο.
Με προϋπολογισμό σχεδόν 400 δισ. ευρώ, η ΚΑΠ αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τρίτο του επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ. Δημιουργήθηκε το 1962 και αποτελεί την παλαιότερη κοινή πολιτική της Ένωσης — και προστατεύεται σθεναρά από τα συμφέροντα που έχουν επωφεληθεί από αυτήν επί δεκαετίες.
Στην πράξη, ωστόσο, οι αγρότες θα χάσουν έσοδα. Τα συμπληρωματικά ποσά στις άμεσες ενισχύσεις —η ραχοκοκαλιά της ΚΑΠ— αναμένεται να μειωθούν. Αυτό ενδέχεται να είναι αρκετό για να αναζωπυρωθούν οι διαμαρτυρίες που σάρωσαν την Ευρώπη πέρυσι, ιδίως αν οι αγρότες αισθανθούν ότι τους προσφέρθηκαν θεσμικές εγγυήσεις χωρίς αντίστοιχη οικονομική κάλυψη.
«Αν η Επιτροπή είναι σοβαρή ως προς το όραμά της για τη γεωργία και θέλει να ενισχύσει την ευρωπαϊκή γεωργία και να τη θωρακίσει για το μέλλον, τότε οι φήμες για δραστική περικοπή του προϋπολογισμού δεν μπορούν να είναι ρεαλιστική επιλογή», δήλωσε στο POLITICO ο Μπέρνχαρντ Κρούσκεν, γενικός γραμματέας της Γερμανικής Αγροτικής Ένωσης.
«Οτιδήποτε λιγότερο από έναν αυξημένο και στοχευμένο γεωργικό προϋπολογισμό δεν ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της εποχής».
Η αποτυχημένη προσπάθεια αναδιάρθρωσης της ΚΑΠ αποκαλύπτει επίσης πόσο δύσκολο είναι να μετακινηθούν πόροι στις Βρυξέλλες. Παρότι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζητούν έναν πιο στρατηγικό προϋπολογισμό, η παραδοσιακή συμμαχία αγροτικών ομάδων, συντηρητικών ευρωβουλευτών και υπουργείων Γεωργίας εξακολουθεί να υπερασπίζεται την ΚΑΠ με σχεδόν θρησκευτική προσήλωση.
Ο πολιτικός συμβιβασμός αφήνει και τις δύο πλευρές ανικανοποίητες. Για τις αγροτικές οργανώσεις, η θεσμική επιβίωση χωρίς οικονομική ασφάλεια δεν προσφέρει παρηγοριά. Για τους υπέρμαχους της δημοσιονομικής πειθαρχίας και του εκσυγχρονισμού, η διατήρηση της ΚΑΠ όπως είναι μοιάζει με χαμένη ευκαιρία.
Αναδεικνύει, όμως, και μια βαθύτερη αλήθεια για τις Βρυξέλλες: η δύναμη στην πολιτική του προϋπολογισμού της ΕΕ δεν βρίσκεται μόνο στους αριθμούς. Βρίσκεται στις συμμαχίες που μπορούν να κινητοποιηθούν και στις κόκκινες γραμμές που χαράσσονται νωρίς και ηχηρά.
Και αυτή τη φορά, οι αγρότες φώναξαν δυνατότερα από όλους.
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις