Οι Ευρωπαίοι αγρότες, που βιώνουν αυτό που αποκαλούν «μαύρο καλοκαίρι», εξετάζουν εάν θα στείλουν ξανά τα τρακτέρ τους στους δρόμους των Βρυξελλών, καθώς οι εμπορικές αντιπαραθέσεις και οι επερχόμενες περικοπές στις επιδοτήσεις ασκούν πρωτοφανή πίεση στη σχέση τους με την Ε.Ε.
Από την έναρξη της διαδικασίας επικύρωσης της συμφωνίας Ε.Ε.-Mercosur, έως τις δύσκολες συνομιλίες με την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο, αλλά και την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να μειωθεί ο προϋπολογισμός της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) κατά 30%, οι επόμενοι μήνες θα δοκιμάσουν τη σχέση των Βρυξελλών με τους Ευρωπαίους αγρότες.
Αυτή την εβδομάδα, η Copa και η Cogeca – η ομπρέλα που εκπροσωπεί αγρότες και συνεταιρισμούς και η πιο ισχυρή αγροτική ομάδα πίεσης στις Βρυξέλλες – θα συνεδριάσουν για να διαμορφώσουν μια «συλλογική πολιτική απάντηση» στις αυξανόμενες προκλήσεις του κλάδου.
Ομοφωνία κατά του Mercosur
Μόλις λίγες ημέρες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πέταξε στο Μοντεβιδέο, προκειμένου να επιταχύνει την εδώ και χρόνια καθυστερημένη εμπορική συμφωνία Ε.Ε.-Mercosur με τη Βραζιλία, την Αργεντινή, την Ουρουγουάη και την Παραγουάη.
Η κίνηση αυτή εξόργισε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα το Παρίσι και τη Βαρσοβία, αλλά και τους αγρότες, οι οποίοι ανησυχούν για αύξηση εισαγωγών, κυρίως πουλερικών και βοδινού κρέατος. «Στο Βέλγιο, ειδικευόμαστε σε “pièces nobles” όπως entrecôte και steak. Εκεί θα δεχθούμε επίθεση», προειδοποίησε ο Μπενουά Κασάρ, Βέλγος ευρωβουλευτής και κτηνοτρόφος από την φιλελεύθερη ομάδα Renew.
Ύστερα από ένα τέταρτο του αιώνα διαπραγματεύσεων, η Επιτροπή ξεκίνησε στις αρχές του μήνα τη διαδικασία επικύρωσης της συμφωνίας Mercosur, ελπίζοντας να την ολοκληρώσει μέχρι το τέλος του έτους. Η έγκριση θα απαιτήσει απλή πλειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο και στήριξη από τουλάχιστον 15 κράτη-μέλη που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού της Ε.Ε.
Ο γενικός γραμματέας της Copa-Cogeca, Έλι Τσιφόρου, χαρακτήρισε την κίνηση «απόφαση σε μια ευαίσθητη στιγμή» που θα επιβάλει «τεράστιο κόστος στον κλάδο».
Οι Βρυξέλλες προσπάθησαν να καταστήσουν το πακέτο πιο ελκυστικό, εισάγοντας νέο μηχανισμό προστασίας για τον περιορισμό των εισαγωγών εάν απειλούν να αποσταθεροποιήσουν την παραγωγή της Ε.Ε. Αυτό μετρίασε την αντίθεση ορισμένων κρατών-μελών, με εξαίρεση την Πολωνία.
Ορισμένοι παραγωγοί, όπως οι εξαγωγείς κρασιού και γαλακτοκομικών, βλέπουν νέες ευκαιρίες στη Λατινική Αμερική. Ωστόσο, ο Τσιφόρου τόνισε ότι είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Copa-Cogeca που υπάρχει «ομοφωνία στην αντίθεση σε μια εμπορική συμφωνία», επικαλούμενος έλλειψη αμοιβαιότητας και διαφορετικά πρότυπα.
Ακόμη και ο Κασάρ παραδέχεται ότι ο άμεσος αντίκτυπος μπορεί να είναι περιορισμένος — νέες εισαγωγές που αντιστοιχούν σε «δύο μπέργκερ ανά άτομο τον χρόνο», όπως αρέσκεται να λέει η Επιτροπή — αλλά προειδοποιεί για τη σωρευτική πίεση από μια σειρά άλλων συμφωνιών με την Αυστραλία, την Ινδονησία, την Ινδία και πέραν αυτών.
Εμπορικές εντάσεις με την Ουάσιγκτον
Μια άλλη εμπορική συμφωνία, αυτή τη φορά με τις ΗΠΑ, αποδείχθηκε ακόμη πιο αμφιλεγόμενη.
Οι Βρυξέλλες προσπάθησαν να κατευνάσουν τις εντάσεις με την Ουάσιγκτον υπογράφοντας ένα πλαίσιο συμφωνίας στο γήπεδο γκολφ του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη Σκωτία, το οποίο δεν πρόσφερε παραχωρήσεις στα ευρωπαϊκά αγροτικά προϊόντα. «Οι ανακοινώσεις για το Mercosur και τη συμφωνία με τις ΗΠΑ ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι», δήλωσε ο Τσιφόρου, περιγράφοντας τη συμφωνία Ε.Ε.-ΗΠΑ ως «εντελώς άνιση».
Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει δασμούς 15% σε προϊόντα της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένων κρασιού και οινοπνευματωδών, που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε Αμερικανούς αγοραστές. Την ίδια στιγμή, οι Βρυξέλλες προσέφεραν μηδενικούς δασμούς σε ευρύ φάσμα αμερικανικών αγροτικών εξαγωγών.
Την περασμένη εβδομάδα, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Μάρος Σέφκοβιτς, δήλωσε στο Euractiv ότι οι διαπραγματεύσεις δημιούργησαν «το κλίμα» για εξαιρέσεις σε αγροτικά προϊόντα και οινοπνευματώδη – αλλά οι παραχωρήσεις δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί.
Μην κοιτάτε ανατολικά!
Οι σχέσεις με το Πεκίνο επιδεινώνονται επίσης.
Μετά την απόφαση των Βρυξελλών να επιβάλουν δασμούς στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα, το Πεκίνο απάντησε επιβάλλοντας δασμούς έως 34,9% στο ευρωπαϊκό μπράντι και 62% στο χοιρινό κρέας.
Ενώ οι μεγάλοι παραγωγοί κονιάκ της Γαλλίας κατάφεραν να αποφύγουν τους υψηλότερους δασμούς αυξάνοντας τις τιμές τους, οι εξαγωγείς χοιρινού, ιδιαίτερα στην Ισπανία, ανησυχούν. «Θα είναι καταστροφικό», προειδοποίησε ο Τζοσέπ Λινιάς, πρόεδρος της ισπανικής ένωσης εμπόρων χοιρινού κρέατος.
Οι εξαγωγείς γαλακτοκομικών θα μπορούσαν να είναι οι επόμενοι, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα για επιδοτήσεις έως τον Φεβρουάριο του 2026.
Η μάχη για τον προϋπολογισμό της ΚΑΠ
Η πραγματική «βόμβα» έπεσε τον Ιούλιο, όταν η Επιτροπή πρότεινε μείωση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ για την περίοδο 2028-2034 κατά σχεδόν 30%, στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου χρηματοδοτικού πλαισίου.
Αυτό θα αποδομούσε τη δομή των δύο πυλώνων της ΚΑΠ, συγκεντρώνοντας σχεδόν 300 δισ. ευρώ για επιδοτήσεις και αγροτική ανάπτυξη. Θα έδινε επίσης στα κράτη-μέλη πολύ μεγαλύτερη διακριτική ευχέρεια για την κατανομή των κονδυλίων, χωρίς ενιαίους περιβαλλοντικούς όρους σε επίπεδο Ε.Ε.
Η πρόταση αυτή σηματοδοτεί σαφή απομάκρυνση από την έμφαση στην επισιτιστική ασφάλεια, που κυριάρχησε μετά τις περσινές αγροτικές διαμαρτυρίες. «Για δύο χρόνια άκουγα ηγέτες να λένε πόσο στρατηγικής σημασίας είναι η γεωργία, και μετά γίνεται αυτή η πρόταση; Δεν θα την ψηφίσω ποτέ», δήλωσε ο Χέρμπερτ Ντόρφμαν, επικεφαλής αγροτικής πολιτικής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ).
Οι Πράσινοι, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι η κατάργηση των κανόνων βιωσιμότητας δεν θα λύσει τα βασικά προβλήματα των αγροτών.
«Τα κύρια προβλήματα – χαμηλό εισόδημα και άδικες τιμές – δεν λύνονται με αντι-πράσινες πολιτικές», τόνισε ο Τόμας Βάιτς, Αυστριακός ευρωβουλευτής των Πρασίνων, που είναι και αγρότης και ιδιοκτήτης δασών. Πρόσθεσε ότι η αλλαγή αυτή αντικατοπτρίζει «γεωπολιτική πίεση» και τη στροφή του Ευρωκοινοβουλίου προς τα δεξιά.
Ακόμη και ο Αυστριακός υπουργός Γεωργίας από το κεντροδεξιό στρατόπεδο, Νόρμπερτ Τότσνιγκ, προειδοποίησε κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνάντησης υπουργών της Ε.Ε. στην Κοπεγχάγη ότι η πρόταση της Επιτροπής συνιστά «συστημική πρόκληση» όσον αφορά την υιοθέτηση φιλικών προς το περιβάλλον μέτρων και τις επενδύσεις στον εκσυγχρονισμό των αγροκτημάτων.
Θα επιστρέψουν τα τρακτέρ;
Το αν τα τρακτέρ θα επιστρέψουν στις Βρυξέλλες εξαρτάται από την αντίδραση των συνδικάτων, αλλά και από το αποτέλεσμα της συνεδρίασης της Copa-Cogeca αυτή την εβδομάδα.
«Η Επιτροπή μπορεί να κάνει ιστορικό λάθος relegating agriculture to a secondary priority», προειδοποίησε ο Τσιφόρου, υπενθυμίζοντας ότι οι διαμαρτυρίες του 2024 ανάγκασαν τους πολιτικούς να δώσουν προσοχή.
Άλλοι εμφανίζονται πιο αισιόδοξοι. Η Βερόνικα Βρετσιόνοβα, Τσέχα ευρωβουλευτής από την συντηρητική ομάδα ECR και πρόεδρος της επιτροπής γεωργίας του Ευρωκοινοβουλίου, υποστήριξε ότι η απόδοση των τελευταίων κινήσεων της Επιτροπής ως «προδοσία» απλουστεύει υπερβολικά τη συζήτηση. Εξήρε την προσπάθεια της Επιτροπής να απλοποιήσει τη νομοθεσία της Ε.Ε. και εκτίμησε ότι η εκτελεστική αρχή θα προχωρήσει σε περαιτέρω δράσεις για την ταχύτερη έγκριση βιοπαρασιτοκτόνων.
«Καλύτερο από το να επιστρέψουν τα τρακτέρ στις Βρυξέλλες είναι να επιστρέψει η εμπιστοσύνη στην ύπαιθρο», είπε. «Οι ανησυχίες των αγροτών πρέπει πάντα να ακούγονται».