Η αυτοκρατορία του Φουντουκιού δοκιμάζεται

Οι εντάσεις στην αγορά φουντουκιών της Τουρκίας αποκαλύπτουν μια μεταβαλλόμενη παγκόσμια πραγματικότητα, όπου η κλιματική αστάθεια, η εταιρική ισχύς και οι αλυσιδωτές πιέσεις στην αγροτική παραγωγή αναδιαμορφώνουν την τροφή  από το χωράφι έως το ράφι. 

Οι λόφοι που υψώνονται πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, σκεπασμένοι με φουντουκιές, αποτελούν επί δεκαετίες το θεμέλιο μιας παγκόσμιας αγοράς που συνδέει μικρούς οικογενειακούς παραγωγούς με πολυεθνικά εργοστάσια ζαχαροπλαστικής. Κι όμως, η φετινή χρονιά έφερε μαζί της μια μετατόπιση που μοιάζει να υπερβαίνει την πρόσκαιρη διακύμανση μιας σοδειάς. Ένας ανοιξιάτικος παγετός και η εξάπλωση του καφέ εντόμου (brown marmorated stink bug) — ενός παρασίτου που μπορεί να καταστρέψει ολόκληρες παραγωγές  περιόρισαν τη φετινή συγκομιδή της Τουρκίας, της χώρας που παράγει σχεδόν τα δύο τρίτα της παγκόσμιας προσφοράς φουντουκιών.

Από το καλοκαίρι, οι τιμές έχουν σχεδόν διπλασιαστεί: από περίπου 9.000 δολάρια σε 18.000 δολάρια ανά τόνο. Το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς μια άνοδος κόστους, αλλά μια σύγκρουση συμφερόντων με παγκόσμιο αντίκτυπο. Η Ferrero, η ιταλική εταιρεία που βρίσκεται πίσω από προϊόντα όπως η Nutella και η Ferrero Rocher, καταναλώνει περίπου το ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής φουντουκιών. Η εταιρεία ανέστειλε προσωρινά τις αγορές της στην Τουρκία, εκτιμώντας ότι οι τοπικοί έμποροι αποθηκεύουν προϊόν με σκοπό τη μεταπώληση σε υψηλότερες τιμές.

Σε ρεπορτάζ των Financial Times 31 Οκτωβρίου, έμπορος με έδρα το Λονδίνο περιέγραψε την κατάσταση ως μια αναμέτρηση «μεταξύ της Ferrero και των μακροχρόνιων κατόχων αποθεμάτων», σημειώνοντας ότι οι Τούρκοι μεσάζοντες «αγοράζουν ό,τι μπορούν να βρουν, εν αναμονή της επιστροφής της εταιρείας».

Ωστόσο, η τουρκική Αρχή Ανταγωνισμού, μέσω του προέδρου της Μπιρόλ Κιούλε, απέρριψε την αφήγηση περί «κερδοσκοπικών τακτικών». Μιλώντας στο κρατικό πρακτορείο Anadolu, ο Κιούλε υπογράμμισε ότι «η Ferrero πρέπει να σεβαστεί τις δεσμεύσεις της στην τουρκική αγορά και δεν μπορεί να μεταθέτει την ευθύνη για τη δική της στρατηγική αγορών στους τοπικούς παραγωγούς».

Οι παραγωγοί της περιοχής, συχνά οικογένειες που καλλιεργούν μικρά τεμάχια γης, πωλούν την παραγωγή τους σε στάδια, ιδίως σε χρονιές μειωμένης προσφοράς. «Αυτό δεν συνιστά σχέδιο ή συντονισμένη κίνηση», ανέφερε ο Κιούλε. «Είναι η φυσική συμπεριφορά μιας αγοράς που αντιμετωπίζει περιορισμένους όγκους».

Το ζήτημα, όμως, εκτείνεται πολύ πέρα από την αντιπαράθεση μιας εταιρείας με μια γεωργική περιοχή. Η Ferrero έχει εδώ και δύο δεκαετίες επιδιώξει μια στρατηγική γεωγραφικής διαφοροποίησης, επενδύοντας σε νέες φυτεύσεις στη Χιλή, στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και σε τμήματα της Ιταλίας και της Σερβίας, μειώνοντας σταδιακά την εξάρτησή της από την Τουρκία. Αυτή η μετατόπιση δεν σχετίζεται μόνο με την αστάθεια του κλίματος στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και με την ανάγκη των πολυεθνικών να διασφαλίζουν αδιάλειπτες ροές πρώτης ύλης.

Στο φόντο αυτό, η τουρκική αγορά φουντουκιού αποκαλύπτει ένα πιο ευρύ υπόδειγμα της παγκόσμιας οικονομίας τροφίμων. Οι κλιματικές διακυμάνσεις που μεταφράζονται σε συγκομιδές αβεβαιότητας, οι μεταβαλλόμενες ισορροπίες ισχύος μεταξύ παραγωγών και μεταποιητών και οι πολυεθνικές εφοδιαστικές αλυσίδες που εκτείνονται σε ηπείρους, συνθέτουν ένα πεδίο όπου η σταθερότητα δεν είναι δεδομένη.

Η Τουρκία παράγει συνήθως 600.000–700.000 μετρικούς τόνους φουντουκιών ετησίως. Για τους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που στηρίζονται οικονομικά από την καλλιέργεια, οι διακυμάνσεις της αγοράς δεν αποτελούν αφηρημένο φαινόμενο. Η τιμή κάθε κιλού μεταφράζεται σε εισόδημα, χρέος, παραμονή ή εγκατάλειψη της γης.

Το πώς θα εξελιχθεί η φετινή αγορά παραμένει αβέβαιο. Η Ferrero διαθέτει αποθέματα και εναλλακτικές πηγές. Οι παραγωγοί, από την πλευρά τους, γνωρίζουν ότι η αξία του προϊόντος τους αυξάνεται ακριβώς επειδή είναι δύσκολο να παραχθεί σε έναν κόσμο που αλλάζει.

Για την ώρα, αυτό που συμβαίνει στις πλαγιές της Μαύρης Θάλασσας μοιάζει λιγότερο με μια μεμονωμένη εμπορική διένεξη και περισσότερο με προειδοποίηση για ένα σύστημα τροφίμων που γίνεται πιο πολύπλοκο, πιο εύθραυστο και πιο καθορισμένο από δυνάμεις πέραν των αγρών.