Ο κ. Janez Potočnik, Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος για το περιβάλλον, δήλωσε: «Η διαχείριση των πλαστικών αποβλήτων αποτελεί μεγάλη πρόκληση από την άποψη της προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και τεράστια ευκαιρία για την αποδοτική χρήση των πόρων. Πιστεύω ότι, σε μια κυκλική οικονομία, όπου τα υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης προσφέρουν λύσεις για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας πρώτων υλών, το πλαστικό έχει μέλλον. Καλώ όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να συμμετάσχουν σ’ αυτή τη διαδικασία προβληματισμού σχετικά με την εξεύρεση τρόπων με τους οποίους το πλαστικό θα καταστεί μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος.»
Μετά τη διάθεσή τους στο περιβάλλον, ιδίως το θαλάσσιο, τα πλαστικά απόβλητα μπορούν να παραμείνουν για εκατοντάδες έτη. Έως και 10 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων ετησίως, ως επί το πλείστον πλαστικά, καταλήγουν στους ωκεανούς και τις θάλασσες της Γης, μετατρέποντάς τες στη μεγαλύτερη χωματερή πλαστικών.
Το πλαστικό θεωρείται από την καταναλωτική κοινωνία μας των «προϊόντων μιας χρήσης» φθηνό και αναλώσιμο υλικό, και τα ποσοστά ανακύκλωσής του είναι χαμηλά. Τα μισά από τα πλαστικά απόβλητα που παράγονται στην Ευρώπη καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Αυτό όμως πρέπει να αποφεύγεται δεδομένου ότι τα πλαστικά είναι δυνατόν να περιέχουν επικίνδυνα συστατικά και η διάθεσή τους μπορεί να συνεπάγεται ανεπιθύμητες εκπομπές και ρυπογόνα υπολείμματα υψηλής συγκέντρωσης.
Η Πράσινη Βίβλος υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο του πλαστικού σε πολλές βιομηχανικές διεργασίες και εφαρμογές, καθώς και τα δυνητικά οικονομικά οφέλη από τα υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται και οι φυσικοί πόροι γίνονται όλο και σπανιότεροι, η ανακύκλωση πλαστικών υλών θα αποτελέσει εναλλακτική λύση έναντι της εκμετάλλευσης πρωτογενών πόρων. Για να επιταχυνθεί η αλλαγή αυτή, απαιτούνται καλύτερες συνθήκες πλαισίωσης για την υποστήριξη του οικολογικού σχεδιασμού και της περιβαλλοντικής καινοτομίας, καθώς και συνεκτίμηση της πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων και της ανακύκλωσής τους κατά τον σχεδιασμό των πλαστικών προϊόντων.
Επί του παρόντος, η νομοθεσία της ΕΕ για τα απόβλητα δεν ασχολείται ειδικότερα με τις ιδιαίτερες προκλήσεις που θέτουν τα πλαστικά απόβλητα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν κίνητρα για την προώθηση της πρόληψης και της ανακύκλωσης έναντι των υπολοίπων τρόπων διάθεσης, όπως συμβαίνει για όλες τις ροές αποβλήτων που αναφέρονται στην οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, είναι όμως σαφές ότι πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή. Σκοπός της Πράσινης Βίβλου είναι να συγκεντρώσει στοιχεία και απόψεις προκειμένου να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις των πλαστικών αποβλήτων και να καθοριστεί ευρωπαϊκή στρατηγική για την άμβλυνσή τους. Καλούνται οι εμπλεκόμενοι φορείς να καταθέσουν τις απόψεις τους σχετικά με το αν και πώς, θα πρέπει να προσαρμοστεί η υφιστάμενη νομοθεσία ώστε να βρεθούν λύσεις για τα πλαστικά απόβλητα και να προωθηθεί η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και η ανάκτησή τους, σε σχέση με την υγειονομική ταφή. Αναζητούνται επίσης απόψεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα των δυνητικών στόχων ανακύκλωσης, της λήψης οικονομικών μέτρων, όπως η απαγόρευση της υγειονομικής ταφής αποβλήτων, οι φόροι υγειονομικής ταφής και τα συστήματα πληρωμής που συνδέονται με τις ποσότητες των απορριπτόμενων υλικών (pay-as-you-throw). Η Πράσινη Βίβλος αναζητεί επίσης τρόπους βελτίωσης του δομοστοιχειωτού και του χημικού σχεδιασμού των πλαστικών για τη βελτίωση της ανακυκλωσιμότητάς τους, καθώς και μείωσης της θαλάσσιας ρύπανσης από απορρίμματα και εξετάζει κατά πόσον υπάρχει ανάγκη προώθησης των βιοαποικοδομήσιμων πλαστικών.
Επόμενα βήματα
Η διαβούλευση, που περιλαμβάνει 26 ερωτήματα, θα διαρκέσει έως τις αρχές Ιουνίου 2013. Το αποτέλεσμα θα τροφοδοτήσει περαιτέρω πολιτική δράση το 2014 ως μέρος μιας ευρύτερης επανεξέτασης της πολιτικής για τα απόβλητα, στο πλαίσιο της οποίας θα εξεταστούν ιδίως οι υφιστάμενοι στόχοι όσον αφορά την ανάκτηση και την υγειονομική ταφή των αποβλήτων, καθώς και εκ των υστέρων αξιολόγηση των πέντε οδηγιών που καλύπτουν διάφορες ροές αποβλήτων.
Ιστορικό
Μέσα σε λίγο περισσότερο από έναν αιώνα, το πλαστικό έγινε απαραίτητο στη σύγχρονη τεχνολογία και τις κατασκευές για τη μαζική παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Μέσα σε 50 μόνο χρόνια, η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών υλών αυξήθηκε από 1,5 εκατ. τόνους ετησίως το 1950 σε 245 εκατ. τόνους το 2008, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί. Το θαλάσσιο περιβάλλον είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στα πλαστικά απόβλητα. Τα πλαστικά απόβλητα αποτελούν το 80% των τεράστιων κηλίδων αποβλήτων στον Ατλαντικό και στον Ειρηνικό Ωκεανό. Τα θαλάσσια είδη κινδυνεύουν να παγιδευτούν στα απόβλητα αυτά ή να τα προσλάβουν μέσω της τροφής. Η παρουσία πλαστικών υπολειμμάτων, ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες θαλάσσιες περιοχές και ακτές δείχνει ότι οι υπερβολικές ποσότητες πλαστικών αποβλήτων έχουν το τίμημά τους. Το συμβατικό πλαστικό περιέχει επίσης πολλά, και ενίοτε σε μεγάλο ποσοστό, χημικά πρόσθετα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο ή άλλες τοξικές αντιδράσεις και να διαταράξουν το ενδοκρινικό σύστημα.
Η υφιστάμενη νομοθεσία για τα απόβλητα περιλαμβάνει ήδη κάποια στοιχεία στρατηγικής για την αντιμετώπιση των πλαστικών αποβλήτων στο περιβάλλον. Η οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα (2008/98/ΕΚ) επικεντρώνεται σε στοιχεία όπως η αντίληψη του κύκλου ζωής, η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων στο πλαίσιο εργασιών που σχετίζονται με τα απόβλητα, η διευρυμένη ευθύνη των παραγωγών, ο σχεδιασμός προϊόντων, η αποδοτική χρήση των πόρων και η διατήρηση των πόρων. Επιπλέον, ο Χάρτης πορείας για μια αποδοτική από πλευράς πόρων Ευρώπη του 2011 και το 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, που προτάθηκαν από την Επιτροπή το 2012 και επί του παρόντος εξετάζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αναπτύσσουν περαιτέρω τον προβληματισμό όσον αφορά το ενδεχόμενο καθορισμού ενωσιακού ποσοτικού στόχου μείωσης των απορριμμάτων στη θάλασσα.
