Yποκατάσταση φυτοπροστατευτικών προϊόντων - Ισπανία

Το HellenicFIWAREiHub, ο ελληνικός Κόμβος Καινοτομίας για την προώθηση της χρήσης του ανοικτού και δωρεάν λογισμικού FIWARE στην Ελλάδα, παρουσιάζει καλές και επιτυχημένες πρακτικές καινοτομίας στον ευρωπαϊκό αγροδιατροφικό κλάδο. Η έρευνα και οι υπόλοιπες σχετιζόμενες ενέργειες χρηματοδοτούνται από το έργο SmartAgriHubsπου στοχεύει στην απελευθέρωση του δυναμικού καινοτομίας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της αγροδιατροφής στην Ευρώπη. Ακολουθεί το λεπτομερές δελτίο τύπου

Βιώσιμες στρατηγικές για την υποκατάσταση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην παραγωγή φρούτων

Οι καλλιεργητές φρούτων αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις, πρέπει να διατηρήσουν μια ανταγωνιστική απόδοση, σεβόμενοι τους κανονισμούς της ΕΕ που περιορίζουν τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠΠ) και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον. Μια ισπανική επιχειρησιακή σύμπραξη καινοτομίας (όμοια με τα προγράμματα του δικού μας Μέτρου 16 που τρέχει το ΥΠΑΑΤ) αναπτύσσει έναν κατάλογο εναλλακτικών στρατηγικών για πυρηνόκαρπα, μούρα και επιτραπέζια σταφύλια που μπορούν να εφαρμοστούν αντί για ΦΠΠ.

Αν και τα ΦΠΠ μπορούν να προστατεύσουν τα φυτά από την καταστροφή από ασθένειες και προσβολές, ταυτόχρονα μπορεί να έχουν επιζήμιες επιπτώσεις στο έδαφος, το νερό, τον αέρα και τη βιοποικιλότητα, καθώς και σε οργανισμούς -  μη στόχους, τα ζώα και την ανθρώπινη υγεία. Ως μέρος της στρατηγικής Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο, στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει σε μείωση 50% των χημικών φυτοφαρμάκων έως το 2030. Επιπλέον, το 2015, η EFSA (η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων) δημοσίευσε ένα εκτεταμένο προσχέδιο λίστας 77 υποψηφίων για υποκατάσταση» (ΥπΥ) – δραστικές ουσίες που πρέπει να μειωθούν στη φυτοπροστασία. Αυτές ήταν ουσίες που ενέχουν συγκεκριμένο κίνδυνο ή θεωρήθηκε ότι τα παθογόνα ή τα παράσιτα που καταπολεμούν μπορούν να αντιμετωπιστούν χρησιμοποιώντας μη χημικές ή προληπτικές μεθόδους.

Αυτός ο κατάλογος οδήγησε σε νέα εθνική πολιτική που περιόριζε τη χρήση τους και ώθησε επίσης τους κατασκευαστές να αποσύρουν ορισμένα προϊόντα από την αγορά. Επομένως, τα συστήματα παραγωγής πρέπει να εξελιχθούν, να μειώσουν την εξάρτηση από τα φυτοφάρμακα, να βρουν εναλλακτικές λύσεις και να εφαρμόσουν πιο ολοκληρωμένες και βιώσιμες προσεγγίσεις.

Η ισπανική επιχειρησιακή σύμπραξη καινοτομίας «FruitCare» δημιουργήθηκε το 2020 και είχε ως στόχο τη δημιουργία προγραμμάτων υποκατάστασης ΦΠΠ για παραγωγούς φρούτων. Η συντονίστρια του έργου, EstherArias (PCTAD) μας λέει «Ο κύριος στόχος αυτού του έργου είναι η διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου παραγωγής φρούτων στην Ισπανία και η εξασφάλιση ελάχιστων επιπτώσεων στο περιβάλλον. Είναι σημαντικό να προβλεφθεί η προσαρμογή της φυτικής παραγωγής στις νέες ευρωπαϊκές απαιτήσεις δημόσιας υγείας». Η Επιχειρησιακή Ομάδα συστάθηκε για να σχεδιάσει και να προωθήσει βιώσιμες, μη χημικές, προληπτικές και θεραπευτικές πρακτικές παραγωγής ως εναλλακτικές στα ΦΠΠ, προσαρμοσμένες στα χαρακτηριστικά και τις απαιτήσεις κάθε καλλιέργειας και γεωγραφικής περιοχής.

Η ASAJA – μια επαγγελματική γεωργική οργάνωση – ηγείται του έργου. Άλλοι εταίροι περιλαμβάνουν, την Ideagro – μια ερευνητική εταιρεία αφιερωμένη στον αγροδιατροφικό τομέα, το Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα – Ινστιτούτο Κοινής Αγροτικής Έρευνας Τροφίμων, μια σχολή επιχειρήσεων, έναν γεωργικό συνεταιρισμό και το ZERYA – ένα εθελοντικό εμπορικό σήμα ποιότητας για προϊόντα «χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων». Συμμετείχαν επίσης εκμεταλλεύσεις από τις κύριες περιφέρειες παραγωγής φρούτων: Μούρθια, Εξτρεμαδούρα, Ανδαλουσία, ComunidadValenciana και Aragón. «Όταν οι αγρότες συμμετέχουν στο έργο, αυτό εγγυάται πρακτικές και προσεγγίσεις κοντά στην αγορά, οι οποίες βοηθούν στην εξεύρεση λύσεων και εναλλακτικών που ανταποκρίνονται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτού του είδους τα έργα» – τονίζει ο JavierArizmendi από το ZERYA και τεχνικός σύμβουλος στην ομάδα.

Το πρώτο στάδιο του έργου ήταν η ταξινόμηση των δραστικών ουσιών που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της EFSA σύμφωνα με τη λειτουργία, το παθογόνο/παράσιτο, την καλλιέργεια. Στη συνέχεια, οι εταίροι αξιολόγησαν τον αντίκτυπο της καταστολής κάθε ΦΠΠ. «Οι αγρότες που συμμετείχαν στο έργο έδωσαν συνέντευξη για τις ανησυχίες τους σχετικά με μελλοντικούς περιορισμούς στη χρήση των δραστικών συστατικών που χρησιμοποιούν» – λέει ο Javier, και οι εταίροι πραγματοποίησαν επίσης μια ανασκόπηση εναλλακτικών λύσεων στην αγορά που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως υποκατάστατα, «Εντοπίσαμε τόσο προσυλλεκτικούς όσο και μετασυλλεκτικούς στόχους μεταξύ των στοχευμένωνΥπΥ.»

Στη συνέχεια, οι εταίροι καθόρισαν τις τεχνικές πτυχές των εναλλακτικών λύσεων για καθένα από τα ΦΠΠ. Ο JavierArizmendi εξηγεί: «Όλες οι στρατηγικές σχετίζονται με χαμηλότερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο, συμπεριλαμβανομένων θεραπειών βιοελέγχου στο χωράφι, τόνωση της αντοχής των φυτών, εφαρμογή τεχνολογιών μετά τη συγκομιδή που βοηθούν στη διατήρηση της ποιότητας του καρπού και στην αύξηση της διάρκειας ζωής του (π.χ. μη χημικές θεραπείες καραντίνας). Οι στρατηγικές εξετάζουν επίσης τον αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία - από τον αγρότη μέχρι τον καταναλωτή».

Αυτές οι εναλλακτικές λύσεις δοκιμάστηκαν με αγρότες που συμμετείχαν στο έργο σε δύο κύκλους καλλιέργειας 2020-2021. Πραγματοποιήθηκαν δοκιμές πυρηνόκαρπων σε φάρμες ροδάκινων και δαμάσκηνων στη Merida και σε μια φάρμα κερασιών στην Huesca, επιτραπέζια σταφύλια δοκιμάστηκαν σε μια φάρμα στην περιοχή Vinalopó και τέλος, κόκκινα φρούτα δοκιμάστηκαν σε φάρμες φράουλας και βατόμουρου στην Huelva, όλες οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν σε πραγματικά οικόπεδα που παρουσιάζουν πραγματικές συνθήκες παραγωγής.

Οι εταίροι πραγματοποίησαν συγκριτική μελέτη, συλλέγοντας δεδομένα και αποτελέσματα από τις δοκιμές πεδίου. Η μελέτη εξετάζει τον κοινωνικοοικονομικό αντίκτυπο των στρατηγικών, επιτρέποντάς τους να προσδιορίσουν τις πραγματικές συνέπειες της καταστολής των δραστικών συστατικών, καθώς και την καταλληλόλητα των εναλλακτικών στρατηγικών που προτείνονται, σε κάθε καλλιέργεια.

Με βάση τα αποτελέσματα του έργου, οι εταίροι έχουν σχεδιάσει και δημιουργήσει «Κάρτες Διάδοσης» για κάθε ένα από τα ΦΠΠ. Ο JavierArizmendi εξηγεί, «Οι κάρτες εξηγούν συνοπτικά ποιες εναλλακτικές διαδικασίες ή μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί για το προϊόν. Επιπλέον, πραγματοποιήσαμε μια μελέτη σχετικά με τους πληθυσμούς των εντόμων σε κάθε ένα από τα δοκιμαστικά οικόπεδα, συγκρίνοντας την πυκνότητα και τη βιοποικιλότητα των ειδών στο τέλος της τελευταίας σεζόν. Αυτή η μελέτη μας επέτρεψε να αξιολογήσουμε τον άμεσο αντίκτυπο στα έντομα – τόσο παθογόνα όσο και ευεργετικά, που σχετίζονται με τα δύο διαφορετικά γεωργικά μοντέλα που δοκιμάστηκαν. Κατά τη διαδικασία, μπορέσαμε να εντοπίσουμε ένα χωρο-κατακτητικό είδος θρυσανόπτερου στην Huelva, το οποίο δεν είχε τεκμηριωθεί πριν και το οποίο είναι είδος σε καραντίνα εγρήγορσης, μπορέσαμε να παράσχουμε αυτές τις πληροφορίες στις περιφερειακές αρχές για να εκδώσουν τις αντίστοιχες προειδοποιήσεις και ειδοποιήσεις τους». Οι κάρτες διανεμήθηκαν σε όλα τα γεωργικά μέλη του Ομίλου που συμμετέχουν στο έργο και μπορούν επίσης να ληφθούν από την ιστοσελίδα FruitCare.