Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη της τα σημερινά γεωπολιτικά δεδομένα και την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές, προωθεί μια νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού.
Κύρια στοιχεία της στρατηγικής είναι η διαφοροποίηση του εξωτερικού ενεργειακού εφοδιασμού, η αναβάθμιση των ενεργειακών υποδομών, η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και η εξοικονόμηση ενέργειας. Υπογραμμίζεται επίσης η ανάγκη συντονισμού των εθνικών αποφάσεων σε θέματα ενεργειακής πολιτικής καθώς και η σημασία της διαμόρφωσης κοινής θέσης της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις της με εξωτερικούς εταίρους. Η στρατηγική στηρίζεται στην πρόοδο που σημειώθηκε μετά την κρίση φυσικού αερίου του 2009. Οι προτάσεις της Επιτροπής, καθώς και οι ενέργειες για τη διασφάλιση του απρόσκοπτου εφοδιασμού αυτόν τον χειμώνα, θα συζητηθούν από τους Ευρωπαίους ηγέτες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 26-27 Ιουνίου.
Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο δήλωσε σχετικά: «Η ΕΕ έχει κάνει πολλά μετά την κρίση του φυσικού αερίου του 2009 για να ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού. Παραμένει όμως ακόμα ευάλωτη. Η ένταση στην Ουκρανία έφερε ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα αυτό. Με δεδομένο ότι η συνολική μας εξάρτηση από εισαγωγές ενέργειας υπερβαίνει το 50%, οφείλουμε να κάνουμε κι άλλα βήματα. Η Επιτροπή υπέβαλε σήμερα μια συνολική στρατηγική, η οποία θα συζητηθεί από τους ηγέτες των χωρών της ΕΕ τον Ιούνιο. Προσβλέπω στη σθεναρή υποστήριξή τους, αφού η ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας είναι προς το συμφέρον όλων μας. Σε θέματα ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού, η Ευρώπη πρέπει να μιλά και να ενεργεί με ενιαίο τρόπο.»
Ο επίτροπος Ενέργειας της ΕΕ Γκίντερ Έτινγκερ, δήλωσε τα εξής: «Θέλουμε να έχουμε ισχυρές και σταθερές εταιρικές σχέσεις με σημαντικούς προμηθευτές, αλλά δεν θα πρέπει να πέσουμε θύματα πολιτικών και εμπορικών εκβιασμών. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ενώπιόν τους πολλές προκλήσεις. Θα πρέπει όλοι μαζί να ενισχύσουμε την αλληλεγγύη μας με τα πιο ευάλωτα κράτη μέλη. Πρέπει επίσης να ολοκληρώσουμε την εσωτερική αγορά ενέργειας, να βελτιώσουμε τις υποδομές μας, να αυξήσουμε την ενεργειακή μας απόδοση και να αξιοποιήσουμε καλύτερα τους δικούς μας ενεργειακούς πόρους. Επιπλέον, πρέπει να επισπεύσουμε τη διαφοροποίηση των εξωτερικών προμηθευτών ενέργειας, ιδιαίτερα φυσικού αερίου. Αυτά θα επιτευχθούν μόνο με συγκεκριμένες δράσεις.»
Για να διασφαλιστεί ο απρόσκοπτος εφοδιασμός αυτόν τον χειμώνα, η Επιτροπή προτείνει πλήρεις εκτιμήσεις κινδύνου («τεστ αντοχής»). Οι εκτιμήσεις αυτές θα γίνουν σε περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο με προσομοιώσεις κρίσεων εφοδιασμού σε φυσικό αέριο. Στόχος είναι να διαπιστωθεί πώς μπορεί το ενεργειακό σύστημα να αντιμετωπίζει κινδύνους που συνδέονται με την ασφάλεια του εφοδιασμού και, βάσει αυτού, να καταρτιστούν σχέδια έκτακτης ανάγκης και εφεδρικοί μηχανισμοί. Τέτοιοι μηχανισμοί θα μπορούσαν να είναι η αύξηση των αποθεμάτων φυσικού αερίου, η μείωση της ζήτησης αερίου μέσω αλλαγής καυσίμου (ιδίως για τη θέρμανση), η ανάπτυξη υποδομών έκτακτης ανάγκης, όπως η συμπλήρωση των δυνατοτήτων αντίστροφης ροής και η από κοινού αξιοποίηση μέρους των υφιστάμενων ενεργειακών αποθεμάτων ασφαλείας.
Για την αντιμετώπιση των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού, η Επιτροπή προτείνει δράσεις σε πολλούς καίριους τομείς:
Η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και η συμπλήρωση των κενών που υπάρχουν σε συνδέσεις υποδομών είναι ζωτικής σημασίας για να αντιμετωπίζονται γρήγορα τυχόν κρίσεις εφοδιασμού, με εκτροπή των ροών ενέργειας ανά την ΕΕ ανάλογα με τις ανάγκες. Η Επιτροπή έχει επισημάνει 33 έργα υποδομών ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Επιπλέον, πρότεινε αύξηση του στόχου όσον αφορά τη διασύνδεση της εγκατεστημένης δυναμικότητας ηλεκτρικής ενέργειας στο 15% μέχρι το 2030, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη την παράμετρο του κόστους και τη δυνατότητα εμπορικών συναλλαγών στις εκάστοτε περιοχές. (Τα κράτη μέλη έχουν ήδη δεσμευθεί να επιτύχουν διασυνδεσιμότητα 10% μέχρι το 2020.)
Διαφοροποίηση των χωρών και των διαύλων εφοδιασμού. Το 2013, το 39% των εισαγωγών φυσικού αερίου στην ΕΕ κατ' όγκο προερχόταν από τη Ρωσία, το 33% από τη Νορβηγία και το 22% από τη Βόρεια Αφρική (Αλγερία, Λιβύη). Η ΕΕ θα διατηρήσει τις σχέσεις της με αξιόπιστους εταίρους, παράλληλα όμως θα επιδιώξει συμφωνίες με νέες χώρες-εταίρους και διαύλους εφοδιασμού, π.χ στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας, επεκτείνοντας περαιτέρω τον Νότιο Διάδρομο Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, αναπτύσσοντας τον Μεσογειακό Κόμβο Φυσικού Αερίου και αυξάνοντας τις προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ).
- Ενίσχυση των μηχανισμών έκτακτης ανάγκης και αλληλεγγύης και προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας. Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή θα επανεξετάσει τις διατάξεις και την εφαρμογή του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο.
- Αύξηση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη βιώσιμη παραγωγή ορυκτών καυσίμων.
- Βελτίωση του συντονισμού των εθνικών ενεργειακών πολιτικών και κοινή θέση της στα θέματα εξωτερικής ενεργειακής πολιτικής. Η Επιτροπή προτίθεται να συμμετέχει ήδη από τα πρώτα στάδια στις διαπραγματεύσεις για ενδεχόμενες διακυβερνητικές συμφωνίες με τρίτες χώρες, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού. Επιπλέον, η Επιτροπή θα μεριμνήσει ώστε όλες οι συμφωνίες και όλα τα έργα υποδομής στο έδαφος της ΕΕ να σέβονται πλήρως τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ.
- Περαιτέρω ανάπτυξη των ενεργειακών τεχνολογιών.
- Αύξηση της ενεργειακής απόδοσης. Δεδομένου ότι τα κτίρια καταναλώνουν το 40% της ενέργειας και το ένα τρίτο του φυσικού αερίου, ο τομέας αυτός παίζει καθοριστικό ρόλο.
Ιστορικό
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία προκάλεσαν έντονη ανησυχία σε όλη την ΕΕ σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση της απρόσκοπτης ροής και τη σταθερότητα των τιμών της ενέργειας. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2014, η Επιτροπή δεσμεύθηκε να εκπονήσει διεξοδική μελέτη για την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια και να υποβάλει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για το πώς μπορεί να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ. Τα πορίσματα και οι προτάσεις θα συζητηθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 26-27 Ιουνίου.
Αφενός, η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας αυξάνεται συνεχώς, ενώ μέχρι το 2030 αναμένεται να έχει αυξηθεί κατά 27%. Αφετέρου, η εγχώρια παραγωγή ενέργειας της ΕΕ έχει μειωθεί σχεδόν κατά το ένα πέμπτο μεταξύ 1995 και 2012. Σήμερα, πάνω από το 50% των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ καλύπτονται από εξωτερικούς προμηθευτές: το 2012, σχεδόν το 90% του πετρελαίου, το 66% του φυσικού αερίου και το 42% των στερεών καυσίμων που καταναλώθηκαν στην ΕΕ προέρχονταν από εισαγωγές και είχαν κόστος πάνω από 1 δισ. ευρώ την ημέρα.
