Ενώ υπολογίζεται ότι περίπου το 10% των τροφίμων που είναι διαθέσιμα για τους καταναλωτές της ΕΕ μπορεί να σπαταληθεί, υπάρχουν περισσότεροι από 37 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ που δεν μπορούν να έχουν ένα ποιοτικό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα.
Η μείωση της σπατάλης και της απώλειας τροφίμων είναι δύο από τους κύριους στόχους της ΕΕ για την επίτευξη μιας κυκλικής οικονομίας έως το 2050.
Αιτίες σπατάλης τροφίμων
Ανεπαρκής σχεδιασμός αγορών και γευμάτων, «άσχημα» φρούτα και λαχανικά, παρορμητικές αγορές ως αποτέλεσμα προωθήσεων λιανικής, ακατάλληλο μέγεθος συσκευασίας, είναι μόνο μερικοί από τους λόγους για τη σπατάλη τροφίμων από τα νοικοκυριά, που ευθύνονται για την πλειοψηφία των τροφίμων που καταλήγουν στα απορρίμματα.
Οι τυποποιημένες μερίδες και η υπερεκτίμηση του αριθμού των επισκεπτών, είναι μεταξύ των αιτιών για τη σπατάλη φαγητού στα εστιατόρια και τις υπηρεσίες εστίασης.
Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η επισήμανση ημερομηνίας στα τρόφιμα, όπως «χρήση μέχρι» και «χρήση πριν», είναι επίσης ένας από τους λόγους για τη σπατάλη τροφίμων. Η καλύτερη κατανόηση των ετικετών θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβάλει στη μείωση της σπατάλης τροφίμων έως και 10%.
Γιατί είναι σημαντική η μείωση της σπατάλης τροφίμων;
Η μείωση της σπατάλης τροφίμων είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Αντιπροσωπεύει περίπου το 16% όλων των αερίων θερμοκηπίου από το σύστημα τροφίμων της ΕΕ. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), η παραγωγή και η μεταφορά τροφίμων που αργότερα σπαταλούνται ευθύνονται για το 8% των παγκόσμιων εκπομπών θερμοκηπίου. Με τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, τα νοικοκυριά και οι εταιρείες θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν χρήματα.
Νομοθεσία της ΕΕ για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων
Οι στόχοι της Στρατηγικής από την Φάρμα στο Πιρούνι (Farm to Fork) περιλαμβάνουν τη διευκόλυνση της επισήμανσης της ημερομηνίας και τη διακοπή της λανθασμένης χρήσης τους για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η Επιτροπή θα διερευνήσει επίσης την απώλεια τροφίμων σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.
Η προσφορά τροφίμων είναι ένας άλλος τρόπος μείωσης της περιττής σπατάλης τροφίμων. Οι κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την προσφορά τροφίμων, εγκρίθηκαν το 2017 με στόχο να διευκολυνθεί η ανάκτηση και η αναδιανομή τροφίμων, σε όσους έχουν ανάγκη.
Επιπλέον, το 2019 υιοθετήθηκε μια κοινή μεθοδολογία της ΕΕ για τη μέτρηση της σπατάλης τροφίμων σε κάθε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Η κοινή μεθοδολογία διευκολύνει την παρακολούθηση και την αναφορά των απορριμμάτων τροφίμων σε ολόκληρη την ΕΕ.
Αναθεώρηση της Οδηγίας Πλαισίου για τα Απόβλητα
Η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για αναθεώρηση της Οδηγίας Πλαισίου για τα Απόβλητα, τον Ιούλιο του 2023, προκειμένου να κάνει περισσότερα για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Μεταξύ των αλλαγών, προτείνει δεσμευτικούς στόχους μείωσης των απορριμμάτων σε εθνικό επίπεδο έως το τέλος του 2030. Το 10% των απορριμμάτων θα πρέπει να μειωθεί στην επεξεργασία και την κατασκευή τροφίμων και 30% στο λιανικό εμπόριο, τα εστιατόρια, τις υπηρεσίες τροφίμων και τα νοικοκυριά.
Τον Μάρτιο του 2024, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του για την αναθεώρηση. Το Κοινοβούλιο θέλει να μειώσει τα απόβλητα στην επεξεργασία και την παραγωγή τροφίμων κατά τουλάχιστον 20% και στο λιανικό εμπόριο, τα εστιατόρια, τις υπηρεσίες τροφίμων και τα νοικοκυριά κατά τουλάχιστον 40%. Η Επιτροπή θα πρέπει να αξιολογήσει εάν θα πρέπει να τεθούν υψηλότεροι στόχοι (30% και 50% αντίστοιχα) για το 2035.
«Το Κοινοβούλιο έχει καταλήξει σε στοχευμένες λύσεις για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, όπως η προώθηση των «άσχημων» φρούτων και λαχανικών, η παρακολούθηση αθέμιτων πρακτικών της αγοράς, η αποσαφήνιση της επισήμανσης ημερομηνίας και η δωρεά τροφίμων που δεν έχουν πωληθεί, αλλά καταναλώνονται», δήλωσε η Anna Zalewska (ECR, Πολωνία), υπεύθυνη ευρωβουλευτής για την καθοδήγηση της νομοθεσίας.
Επόμενα βήματα
Οι διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο θα γίνουν από το επόμενο Κοινοβούλιο, το οποίο θα εκλεγεί στις ευρωπαϊκές εκλογές, στις 6-9 Ιουνίου 2024.