Πώς οι ασθένειες των ζώων αλλάζουν την παγκόσμια κλιματική στρατηγική

Η συζήτηση για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συχνά επικεντρώνεται στην ενέργεια, τη βιομηχανία και τις μεταφορές. Ωστόσο, πίσω από τον θόρυβο των μεγάλων συστημάτων, ένας λιγότερο προβεβλημένος παράγοντας αρχίζει να κερδίζει έδαφος στην ατζέντα των διεθνών οργανισμών η υγεία των ζώων. Σύμφωνα με νέα στοιχεία της FAO και του κλάδου HealthforAnimals, η στοχευμένη βελτίωση της υγείας των κτηνοτροφικών ζώων μπορεί να οδηγήσει σε μείωση έως και 35% των εκπομπών του παγκόσμιου ζωικού κεφαλαίου  ποσοστό που αντιστοιχεί περίπου στο 4% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών.

Η λογική πίσω από αυτή τη δυναμική είναι απλή, αν και για χρόνια έμενε στη σκιά. Όταν τα ζώα αρρωσταίνουν, παράγουν λιγότερο και συχνά χρειάζονται περισσότερες ζωοτροφές, περισσότερο χρόνο και περισσότερους πόρους για να φτάσουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα είναι υψηλότερη παραγωγή μεθανίου, μεγαλύτερη κατανάλωση γης και λιγότερη αποδοτικότητα σε κάθε στάδιο του συστήματος. Το πρόβλημα καθίσταται ακόμη πιο έντονο σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου η έλλειψη κτηνιατρικών υπηρεσιών σημαίνει ότι οι ασθένειες εξελίσσονται αθόρυβα, χωρίς διάγνωση και χωρίς δυνατότητα έγκαιρης παρέμβασης.

Στο πρόσφατο τεχνικό έγγραφο της, η FAO αναδεικνύει ότι η υγεία των ζώων είναι κρίσιμος παράγοντας τόσο για τη βιωσιμότητα των εκπομπών όσο και για την παραγωγικότητα των αγροτικών οικονομιών. Παθήσεις όπως η μαστίτιδα, οι ενδοπαρασιτώσεις, οι αναπνευστικές λοιμώξεις και νόσοι υψηλής μεταδοτικότητας, όπως το PRRS στα χοιρινά, μπορούν να αυξήσουν την ένταση εκπομπών μέχρι και κατά 40%, ανάλογα με το είδος και το σύστημα παραγωγής. Αντίστροφα, η πρόληψη και ο έλεγχος των ίδιων νοσημάτων έχουν αποδείξει ότι μειώνουν σημαντικά την εκπομπή αερίων ανά μονάδα προϊόντος  από τη μείωση της έντασης εκπομπών κατά 12% στη μαστίτιδα, μέχρι και 20% στον έλεγχο των ενδοπαρασίτων.

Ωστόσο, η υπόθεση της υγείας των ζώων δεν σταματά στην κλιματική διάσταση. Σε αγροτικές κοινότητες της Αφρικής και της Ασίας, όπου τα ζώα αποτελούν ασπίδα απέναντι στην ακραία φτώχεια, η προστασία ενός κοπαδιού ισοδυναμεί με προστασία εισοδήματος, τροφής και κοινωνικής σταθερότητας. Η αντοχή των ζώων στις θερμικές πιέσεις, η σταθερότητα της παραγωγής και η μείωση των απωλειών συνδέονται άμεσα με τον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 2 για την εξάλειψη της πείνας.

Οι λύσεις που προτείνονται από τη FAO και διεθνείς ερευνητές είναι πολλαπλές εμβολιασμοί, αυστηρότερη βιοασφάλεια, αναβάθμιση των διαγνωστικών εργαλείων, βελτιωμένες διατροφικές πρακτικές, ακόμη και γενετικές γραμμές ζώων με υψηλότερη ανθεκτικότητα.Σε πιο προηγμένα συστήματα, αισθητήρες που καταγράφουν κινήσεις ζώων, έξυπνα συστήματα ήχου που εντοπίζουν βήχα σε στάβλους και διαγνωστικά τεστ που λειτουργούν εκτός εργαστηρίου αλλάζουν σταδιακά τον τρόπο με τον οποίο ανιχνεύονται ασθένειες. Σε πιο ευάλωτες περιοχές, η ανάπτυξη θερμοανθεκτικών εμβολίων αποτελεί ίσως τον πιο κρίσιμο παράγοντα για την κάλυψη απομακρυσμένων πληθυσμών.

Παρ’ όλα αυτά, η υλοποίηση αυτών των λύσεων δεν είναι αυτόματη. Χρειάζεται επένδυση, πολιτική σταθερότητα, αναβάθμιση των εθνικών κτηνιατρικών υπηρεσιών και, κυρίως, συνεργασία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Η FAO, μέσω του πλαισίου για τη Sustainable Livestock Transformation, τονίζει ότι η πρόοδος δεν εξαρτάται από μια μόνο τεχνολογία, αλλά από τη συντονισμένη δράση σε κάθε επίπεδο: από τους ερευνητές και την αγορά μέχρι τους παραγωγούς.

Τελικά η ζήτηση για ζωικά τρόφιμα αυξάνεται, ενώ η πίεση για μείωση των εκπομπών εντείνεται, η υγεία των ζώων εξελίσσεται σε σημείο σύγκλισης πολιτικών προτεραιοτήτων. Οι αριθμοί που παρουσιάζονται είναι ενθαρρυντικοί το ζήτημα πλέον είναι κατά πόσο τα κράτη, οι θεσμοί και οι παραγωγοί μπορούν να επιταχύνουν την εφαρμογή αυτών των παρεμβάσεων με τρόπο ρεαλιστικό, τεκμηριωμένο και αποτελεσματικό.