Η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε ένα αποφασιστικό βήμα για την προστασία των φυσικών πόρων με την έναρξη ισχύος, στις 16 Δεκεμβρίου, της πρώτης κοινοτικής νομοθεσίας αφιερωμένης αποκλειστικά στη παρακολούθηση και ανθεκτικότητα των εδαφών. Η νέα Οδηγία για τη Μονιτοριοποίηση των Εδαφών χαρακτηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως «νομοθετικό ορόσημο», με στόχο την αναχαίτιση της αυξανόμενης υποβάθμισης του εδάφους στην Ευρώπη και τη θωράκιση της μακροπρόθεσμης επισιτιστικής ασφάλειας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, 60% έως 70% των ευρωπαϊκών εδαφών βρίσκονται σε μη υγιή κατάσταση, γεγονός που συνεπάγεται ετήσιο οικονομικό κόστος άνω των 50 δισ. ευρώ — περισσότερο από το ΑΕΠ χωρών όπως η Λετονία ή η Κύπρος.
Η υποβάθμιση των εδαφών επηρεάζει άμεσα την αγροτική παραγωγικότητα, την ανθεκτικότητα απέναντι σε παράσιτα και επιδημίες, καθώς και την ποιότητα και ασφάλεια της τροφικής αλυσίδας.
Υποχρεωτική εποπτεία, με ευελιξία στα κράτη-μέλη
Η νέα Οδηγία υποχρεώνει όλα τα κράτη-μέλη να παρακολουθούν και να αξιολογούν τη υγεία των εδαφών σε όλους τους τύπους χρήσεων: αγροτικά, δασικά και αστικά. Παράλληλα, προσφέρει σημαντική ευελιξία ώστε κάθε χώρα να προσαρμόσει το σύστημα στις ιδιαίτερες εδαφολογικές και παραγωγικές συνθήκες της, τηρώντας όμως κοινά ευρωπαϊκά ελάχιστα κριτήρια.
Η Κομισιόν θα στηρίξει τα κράτη-μέλη με προγράμματα ανάπτυξης ικανοτήτων και με τη δημιουργία μιας νέας ευρωπαϊκής πύλης δεδομένων εδαφικής υγείας, η οποία θα συμβάλλει στην ενοποίηση και συγκρισιμότητα των στοιχείων. Ήδη έχει δημοσιευτεί και αναλυτικός οδηγός για τις διαθέσιμες πηγές χρηματοδότησης, ώστε να διευκολυνθεί η ταχεία εφαρμογή της Οδηγίας.
Στήριξη των αγροτών – Χωρίς νέους καταναγκασμούς
Η νομοθεσία έχει σχεδιαστεί ώστε να στηρίξει τους αγρότες και τους διαχειριστές γης στη μετάβαση σε πιο βιώσιμες πρακτικές. Δεν περιλαμβάνει απαγορεύσεις ή νέες διοικητικές επιβαρύνσεις, ούτε θέτει δεσμευτικούς στόχους ως προς τη χρήση γης ή τον χωροταξικό σχεδιασμό.
Οι προβλέψεις της εστιάζουν στη βελτίωση της ποιότητας του εδάφους, στην προστασία της αγροτικής γης και στη διασφάλιση των οικοσυστημικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής τροφίμων.
Ιδιαίτερα σημαντική καινοτομία αποτελεί η θέσπιση πλαισίου για την αντιμετώπιση μολυσμένων εδαφών. Εφόσον εντοπίζονται κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν μέτρα μείωσης των κινδύνων, ενώ τα στοιχεία για τις περιοχές αυτές θα είναι δημόσια διαθέσιμα και δωρεάν.
Στήριξη των στόχων για κλίμα και βιοποικιλότητα
Η νέα Οδηγία έρχεται να ενισχύσει τους ευρωπαϊκούς στόχους για κλίμα και βιοποικιλότητα, βελτιώνοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα του αγροτικού τομέα και μειώνοντας την ευαλωτότητα των παραγωγικών συστημάτων. Η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων εδαφών συμβάλλει στη δέσμευση άνθρακα, στη μείωση της διάβρωσης, στη συγκράτηση νερού και στην καταπολέμηση της ερημοποίησης.
Ένας πυλώνας της Στρατηγικής Εδάφους 2030
Η Οδηγία αποτελεί κεντρικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Εδάφους 2030, που εγκρίθηκε το 2021 και θέτει τη βάση για βιώσιμη παραγωγή τροφίμων, προστασία της βιοποικιλότητας και ενίσχυση της ανθεκτικότητας στο κλίμα.
Η μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή όραση για το 2050 περιλαμβάνει:
• Υγιή και ανθεκτικά εδαφικά οικοσυστήματα σε όλη την ΕΕ
• Μηδενική καθαρή απώλεια γης και περιορισμό της ρύπανσης σε ασφαλή επίπεδα
• Καθιέρωση βιώσιμων πρακτικών διαχείρισης εδάφους σε όλα τα κράτη-μέλη
Μεταξύ των μέτρων που σχεδιάζονται είναι η θέσπιση «διαβατηρίου εδάφους», η αποκατάσταση αποξηραμένων τυρφώνων, η κοινή μεθοδολογία για τη μέτρηση της ερημοποίησης, καθώς και η ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας και συλλογής δεδομένων.
Τα επόμενα βήματα
Η έναρξη ισχύος της Οδηγίας δρομολογεί δύο κρίσιμες προθεσμίες:
• 16 Δεκεμβρίου 2028: τα κράτη-μέλη πρέπει να ενσωματώσουν την Οδηγία στο εθνικό τους δίκαιο
• 16 Δεκεμβρίου 2031: υποβολή του πρώτου εθνικού απολογισμού στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με πλήρη αξιολόγηση της υγείας των εδαφών
Για πρώτη φορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσπίζει ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης και αποκατάστασης των εδαφών, ενός πόρου στρατηγικής σημασίας για την αγροδιατροφική παραγωγή και τη σταθερότητα του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος.
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις