Εναλλακτικές πολιτικές βιώσιμης ανάπτυξης στην ελληνική ύπαιθρο: Η περίπτωση του Αώου ποταμού στην Ήπειρο

* Γκάμπυ Γαβριηλίδης, Ερευνητής και Υπ. Διδάκτορας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Κείμενο εργασίας στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ

Ο ποταμός Vjosa/Αώος βρίσκεται στη διασυνοριακή περιοχή της Αλβανίας και της Ελλάδας και είναι ένας από τους τελευταίους άγριους ποταμούς της Ευρώπης. Κατά μήκος ολόκληρης της διαδρομής του και για πάνω από 270 χιλιόμετρα ο ποταμός χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη εναλλαγή και ποικιλομορφία τοπίων. Αυτός ο ποταμός είναι μοναδικός σε διεθνές επίπεδο, καθώς όλοι οι παραπόταμοί του είναι ελεύθερης ροής και άθικτοι, δημιουργώντας ένα μοναδικό δίκτυο ποταμών και ρευμάτων υψηλής αξίας με όρους βιοποικιλότητας. Ωστόσο, αυτός ο απαράμιλλος ευρωπαϊκός πόρος υπόκειται σε πολυάριθμες απειλές, θέτοντας σε κίνδυνο ολόκληρο το οικοσύστημα.

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι η αξιολόγηση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, των παραγόντων και των προτεραιοτήτων ανάπτυξης της λεκάνης απορροής του Αώου και ιδιαίτερα της περιοχής που δεν προστατεύεται από τον Εθνικό Δρυμό Βόρειας Πίνδου. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το κοινωνικό και οικονομικό τοπίο στη λεκάνη απορροής του Αώου, καθώς και η φυσική ομορφιά και μοναδικότητα της περιοχής υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη βιώσιμων τουριστικών δραστηριοτήτων, σε συνδυασμό με την καλλιέργεια προϊόντων διατροφής υψηλής ποιότητας και την κτηνοτροφία μικρής κλίμακας, μπορούν να αποτελέσουν βασικούς μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό το οικονομικό μοντέλο δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση των περιβαλλοντικών πόρων για τις μελλοντικές γενιές, ενισχύοντας μια πιο ανθρωποκεντρική φιλοσοφία για το πώς θα πρέπει να αναπτυχθούν οι κοινωνίες και οι κοινότητες. Η απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη, που οδηγεί στην άδικη κατανομή των οικονομικών της ωφελειών και στην επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος, πρέπει να αντικατασταθεί από στρατηγικά σχεδιασμένες πολιτικές εναλλακτικού τουρισμού που οδηγούν στην τοπική οικονομική ανάπτυξη, αξιοποιώντας τις ενδογενείς δυνάμεις κάθε περιοχής.

Συνολικά, το παράδειγμα μελέτης της λεκάνης απορροής του Αώου ανέδειξε τις αδυναμίες του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας, οι οποίες, σε συνδυασμό με τη δημογραφική κρίση, την αναπτυξιακή υστέρηση και τις περιφερειακές ανισότητες, καθιστούν επιτακτική ανάγκη την αναζήτηση και εφαρμογή εναλλακτικών πολιτικών και στρατηγικών που θα οδηγήσουν στη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών.