Στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Eric Lambin, ένας από τους επικεφαλής επιστημονικούς συμβούλους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έδωσε συνέντευξη στον Ευρωπαϊκό Κόμβο Επιστήμης-Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης σχετικά με το όραμά του για τη βιώσιμη κατανάλωση τροφίμων στην ΕΕ.
Στο άρθρο αυτό αντιμετωπίστηκαν αρκετές ενδιαφέρουσες προκλήσεις, αλλά ο τίτλος είχε σαφώς στόχο τον εντυπωσιασμό: ο καθηγητής Lambin τάσσεται υπέρ της επιβολής φόρου στους "βαρείς καταναλωτές κόκκινου κρέατος".
Τίποτα καινούργιο εδώ, καθώς μια τέτοια πρόταση επανέρχεται κατά καιρούς - αλλά με τακτική επανάληψη. Το 2020, μια ολλανδική ΜΚΟ με την ονομασία Tapp Coalitie, είχε την ίδια ιδέα με σκοπό να εμπνεύσει τη στρατηγική της ΕΕ "Από το αγρόκτημα στο πιρούνι", καθώς, πιθανότατα, η σύσταση αυτή αφορά τις επερχόμενες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά το 2024.
Αλλά εν τω μεταξύ, μάθαμε από την εμπειρία του Farm to Fork ότι η απλή έναρξη μεγάλων εκστρατειών με σύνθημα στη γεωργία χωρίς καμία κατάλληλη αξιολόγηση των επιπτώσεων της εκστρατείας που ζητάει οδηγεί πάντα σε αδιέξοδο.
Πραγματοποίησε ο Eric Lambin μια εμπεριστατωμένη μελέτη της ΕΕ επί του θέματος προτού προβεί σε έναν τέτοιο ισχυρισμό; Η μελέτη που δεν εκπονήθηκε ποτέ/δεν βρέθηκε ποτέ από το Ευρωπαϊκό Κοινό Κέντρο Ερευνών για το "Farm to Fork" μας οδηγεί να εξετάσουμε την πιθανότητα αρνητικής απάντησης σε αυτό το ερώτημα.
Καθώς πιστεύω ακράδαντα ότι η ιστορία δεν είναι γραφτό να επαναληφθεί, για την European Livestock Voice, προσδιόρισα τέσσερις συγκεκριμένους λόγους για να αντιταχθώ στην απλοϊκή ιδέα ενός "ευρωπαϊκού φόρου στο κόκκινο κρέας (ή για οποιοδήποτε άλλο χρώμα παρεμπιπτόντως)".
Οι φόροι στα καθημερινά καταναλωτικά προϊόντα δεν είχαν ποτέ πολύ καλό ιστορικό
Ένας φόρος στο κρέας θα αποσκοπούσε πρωτίστως στο να αποθαρρύνει τους καταναλωτές από το να επιλέγουν προϊόντα κρέατος. Η επιβολή τέτοιων φόρων σε καθημερινά τρόφιμα δεν είχε ποτέ πολύ καλό ιστορικό αποτελεσματικότητας.
Η φορολογία είναι ένα σχετικά αμβλύ μέσο σε σύγκριση με άλλες παρεμβάσεις πολιτικής και συχνά υπάρχει μια απρόβλεπτη σχέση μεταξύ της φορολογίας και της αλλαγής της συμπεριφοράς. Το κρέας είναι ένα βασικό αγαθό- η ζήτησή του δεν είναι ελαστική στις διακυμάνσεις των τιμών.
Για τον καταναλωτή, το μόνο πραγματικό υποκατάστατο ενός είδους κρέατος είναι... ένα άλλο είδος κρέατος. Αυτή είναι η πραγματικότητα της αγοράς, η οποία πηγάζει από μια βαθιά και ζωτική ανάγκη για το προϊόν αυτό.
Η βαριά φορολόγηση του κρέατος θα θεωρηθεί αδικία, εμποδίζοντας τις τάξεις που αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα, να έχουν πρόσβαση σε ένα θρεπτικό συστατικό μιας ισορροπημένης διατροφής.
Ένας φόρος στο κρέας δεν θα βοηθούσε τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα να επιλέξουν καλύτερα τρόφιμα. Οικονομολόγοι και ερευνητές επισημαίνουν ότι οι περιορισμένες επιλογές που ήδη αντιμετωπίζουν οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα συχνά σημαίνουν ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε έναν φόρο επί των προϊόντων αντικαθιστώντας τον με μια πιο υγιεινή επιλογή τροφίμων.
Καθώς το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης οδηγεί ήδη τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα προς φθηνότερες πηγές τροφίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά και υψηλή θερμιδική αξία, ένας φόρος επί του κρέατος θα επιδεινώσει αυτό το διατροφικό χάσμα και θα πολλαπλασιάσει τα ποσοστά παχυσαρκίας και διαβήτη μεταξύ αυτών των ευάλωτων πληθυσμών.
Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, οι φόροι κατανάλωσης θα κοστίσουν στα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα πολύ περισσότερο από τα αντίστοιχα πλούσια νοικοκυριά. Μέσα σε ένα πλαίσιο συνεχούς πληθωρισμού, πώς θα μπορούσε ένα τέτοιο μέτρο να μη θεωρηθεί ως διπλή ποινή για εκείνους που πλήττονται περισσότερο;
Οι υποστηρικτές αυτού του φόρου έχουν τη λύση σε αυτό: αναδιανομή! Ένα μερίδιο των εσόδων που θα εισπράττονται θα τροφοδοτεί "βιώσιμες επιλογές τροφίμων". Αλλά με ποια κριτήρια θα μπορούσε να γίνει αυτό χωρίς να καταστεί εντελώς άδικο;
Η αντικατάσταση των προϊόντων κρέατος αναμένεται επίσης να ωφελήσει τα προϊόντα απομίμησης φυτικής προέλευσης, τα οποία, σε πολλές περιπτώσεις, είναι προϊόντα υψηλής επεξεργασίας, προσφέροντας πολύ πιο ζουμερά περιθώρια κέρδους σε μια χούφτα εταιρείες.
Η Ευρώπη δεν είναι ένα ενιαίο ομοιογενές οροπέδιο, χρειαζόμαστε τόσο καλλιεργητές όσο και κτηνοτρόφους
Ένα πρόσθετο επιχείρημα που προβάλλεται από τους υποστηρικτές της φορολόγησης του κρέατος είναι η ανάγκη μείωσης της κτηνοτροφικής παραγωγής και ο επαναπροσανατολισμός προς φυτικούς τύπους παραγωγής. Πρόκειται για μια απλουστευτική και πολωτική θεώρηση της γεωργίας και, ως εκ τούτου, είναι επικίνδυνη[5] από περισσότερες από μία πλευρές.
Σήμερα, το 29% της γεωργικής γης στην Ευρώπη είναι περιθωριακή γη, όπου θα ήταν πρακτικά αδύνατο και εξαιρετικά δαπανηρό από περιβαλλοντική και κλιματική άποψη να φυτευτούν αροτραίες καλλιέργειες. Η ευρωπαϊκή ήπειρος δεν είναι ένα ενιαίο ομοιογενές οροπέδιο, η ύπαιθρός της είναι ποικιλόμορφη και ποικίλη!
Οι ευρωπαίοι κτηνοτρόφοι είναι οι πρωταγωνιστές στη διατήρηση των βοσκοτόπων και των bocages, στην αποτροπή της υπερβόσκησης των ορεινών περιοχών και στην αποτροπή της εξάπλωσης των δασικών πυρκαγιών το καλοκαίρι.
Η κτηνοτροφία είναι επίσης απαραίτητη για τη διατήρηση μιας κυκλικής ροής υλικών στη γεωργία, καθώς ανακυκλώνει τις μεγάλες ποσότητες μη βρώσιμης βιομάζας που παράγονται, ως υποπροϊόντα, ενώ παράλληλα παράγει τρόφιμα, λιπάσματα και ενέργεια.
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι οι Ευρωπαίοι κτηνοτρόφοι δεν ήταν ποτέ παθητικοί! Καθημερινά λαμβάνουμε μέτρα για να μεταμορφώσουμε τις εκμεταλλεύσεις μας. Ένας φόρος στα προϊόντα κρέατος θα ακρωτηρίαζε όλες αυτές τις προσπάθειες! Θα λειτουργήσει ως σήμα της αγοράς που απλά θα καταστήσει κάθε επένδυση ασύμφορη!
Αυτό θα επιδείνωνε το ήδη κρίσιμο πρόβλημα της αγροτικής φυγής και της ανανέωσης των γενεών, ξεκινώντας από τις μικρότερες οικογενειακές μας εκμεταλλεύσεις. Πώς γίνεται οι επικεφαλής επιστημονικοί σύμβουλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ξεχνούν τόσο βασικά οικονομικά γεγονότα όπως αυτό;
Πώς μπορούμε να υπερασπιστούμε την εξαγωγή του προβλήματος σε τρίτες χώρες;
Αυτή η πρόταση για "φόρο στο κρέας" γίνεται ακόμη πιο προβληματική όταν τοποθετούμε την κτηνοτροφία σε ένα παγκόσμιο οικονομικό πλαίσιο - το οποίο σχεδόν πάντα ξεχνιέται σε αυτού του είδους τις συζητήσεις!
Ένας τέτοιος φόρος θα οδηγούσε σίγουρα στη μεταφορά της παραγωγής μας σε τρίτες χώρες. Σε μια εποχή που η Ευρώπη ακολουθεί όλο και περισσότερο την οδό των διμερών εμπορικών συμφωνιών, με τις χώρες της Mercosur για παράδειγμα, πώς θα καταφέρουμε να πείσουμε τους παραγωγούς πουλερικών της Βραζιλίας να αποδεχθούν αναδρομικά έναν φόρο;
Πώς θα αποφύγουμε τη χρήση φθηνότερων προϊόντων κρέατος από το εξωτερικό για να αντισταθμίσουμε το κόστος ενός τέτοιου φόρου; Όταν χάνονται οι κτηνοτροφικές μας μονάδες, πώς θα διασφαλίσουμε ότι τα πρότυπα και τα συστήματα ελέγχου μας θα τηρούνται;
Ο πρώην Επίτροπος της ΕΕ για τον προϋπολογισμό Günther Oettinger έχει ήδη αποθαρρύνει τα εθνικά μέτρα για τη φορολόγηση του κρέατος. Σχολιάζοντας μια τέτοια πρόταση για την Tagesschau το 2019, ανέφερε απλώς ότι αν το κρέας γίνει σημαντικά ακριβότερο στην ΕΕ, θα παραμείνει εξίσου φθηνό στις γειτονικές χώρες και ότι τελικά μια τέτοια πρόταση θα καταλήξει σε "καθαρά συμβολική δράση".
Ένας τέτοιος φόρος θα ήταν απλώς... αντίθετος με το πνεύμα των συνθηκών της ΕΕ!
Ένα άλλο βασικό γεγονός που παραβλέπεται σε αυτή τη συζήτηση είναι ότι ένας τέτοιος φόρος δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο χωρίς να αντιβαίνει στο πνεύμα των συνθηκών της ΕΕ.
Οι φορολογικές εξουσίες ανήκουν στην εθνική αρχή. Επιπλέον, το άρθρο 39 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέρει σαφώς ότι στόχος της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής είναι να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα των τροφίμων και να εξασφαλίσει ότι τα τρόφιμα φθάνουν στους καταναλωτές σε λογικές τιμές.
Σε μια εποχή που η μέση τιμή ενός καλαθιού αγορών αυξάνεται τακτικά σε όλα τα κράτη μέλη, όταν γνωρίζουμε ήδη ότι οι υφιστάμενες προτάσεις "Από τη φάρμα στο πιρούνι" θα οδηγήσουν σε πρόσθετες αυξήσεις των τιμών, πώς θα μπορούσαμε να ενθαρρύνουμε μια πρόσθετη αύξηση των τιμών με έναν φόρο που υπερβαίνει το 10% σε όλα τα προϊόντα κρέατος;
Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι εθνικοί φόροι δεν θα οδηγήσουν σε ντάμπινγκ μεταξύ των κρατών μελών, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με την ίδια την ιδέα της κοινής αγοράς της ΕΕ;
Κοιτάζοντας πίσω, βλέπω αυτή τη συζήτηση ως συνέχεια των όσων συμβαίνουν στις Βρυξέλλες τα τελευταία χρόνια γύρω από το Farm to Fork. Βλέπουμε πολλές έννοιες μάρκετινγκ με μια ισχυρή αφήγηση, αλλά χωρίς να έχει προηγηθεί σε βάθος έρευνα.
Είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό όταν ένας τέτοιος ισχυρισμός αναλαμβάνεται από έναν ακαδημαϊκό επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, γνωστό για την υποστήριξή του προς το κρέας φυτικής προέλευσης και το κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο.
Ανταποκρίνεται αυτή η προσέγγιση στην επιθυμία για αποπολιτικοποίηση σε θέματα γεωργίας που εξέφρασε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula Von Der Leyen; Δεν νομίζω ότι ισχύει κάτι τέτοιο.
Επιτρέψτε μου να κλείσω με ένα απόσπασμα που μου αρέσει πολύ: "Όλες οι πολιτικές ιδεολογίες που προσπάθησαν να αλλάξουν την αγροτική κοινότητα απέτυχαν γιατί η γεωργία δεν μπορεί να διαχειριστεί με θεωρίες, κυβερνάται από την πραγματικότητα".
Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις